۲- خانواده: خانواده اولین و مهمترین نقش را در رشد شخصیتی و اجتماعی شدن کودک بر عهده دارد. زیرا مفهوم خود یا ادراکی که کودک از خود دارد نقش مهمی در رشد شخصیت و تعادل روانی او بازی می‌کند و زیر بنای این مفهوم نیز در خانواده و در نخستین سال‌های زندگی بر اثر نگرش و طرز رفتار پدر و مادر نسبت به کودک ایجاد می شود. چنانچه نگرش پدر و مادر نسبت به کودک مثبت باشد و او را با تمام خصوصیاتش صرف نظر از زیبایی، جنسیت، ترتیب تولد و … قبول داشته باشد، کودک نیز خود را قبول دارد و ادراک مثبتی از خود خواهد داشت و در نتیجه می‌تواند سازنده تر و موثرتر باشد. چنانچه پدر و مادر کودک بر حسب پسر یا دختر بودن، زیبایی و مسائلی از این قبیل ارزشیابی کنند و … کودک نیز خود را قبول نمی کند و نسبت به خود نگرش منفی پیدا می‌کند که این ادراک موجب عدم تعادل روانی و مشکلاتی در سازگاری او خواهد شد. علاوه بر آن اگر رفتار اعضای خانواده مبنی بر دوستی، محبت باشد موجب پدیرش مسئولیت و نقش های گوناگون اجتماعی در مراحل بعدی زندگی می شود. بر عکس، اگر کودک در خانواده ای متشنج که در آن روابط نامطلوب بین افراد حاکم است، زندگی کند، بر اثر تحساس اضطراب و نا امنی دچار عصیان، پرخاشگری و نادیده گرفتن قوانین و مقررات اجتماعی می شود و علاوه بر مختل شدن روابط اجتماعی او با اطرافیان در زندگی از ایفای نقش اجتماعی مناسب در جامعه نیز باز می ماند (شفیع آبادی، ۱۳۷۲).

همچنین خانواده، یکی از نیازهای اساسی یعنی نیاز به محبت را تامین می‌کند. کودکانی که از محبت سرشار پدر و مادر برخوردارند از قدرت سازگاری بهتری برخوردارند، احساس سکون و آرامش می‌کنند، اعتماد به نفس در آن ها قوی است و نسبت به ملاک های رفتاراخلاقی پایبند هستند و همین شرایط لازمی است که کودک یاد بگیرد تا رفتار خود را سامان دهد و در میان دیگران جایگاهی کسب کند (شریعتمداری، ۱۳۶۷). لاپسلی^[۶۴] و همکارانش (۱۹۸۹) در مطالعه ای روی فرایند جداسازی از والدین ‌به این نتیجه دست یافتند که جداسازی از والدین با انواع زیادی از مشکلات روانشناختی در حوزه ی هیجانی، اجتماعی و تحصیلی ارتباط دارد (به نقل از ریس^[۶۵]، ۲۰۰۵).

۳- عوامل اجتماعی: از جمله عوامل اجتماعی که در سازگاری تاثیر زیادی دارد، همسالان و مدرسه است. انزوا و دوری از دوستان و همسالان در اوایل زندگی، کودک را در معرض خطر مشکلات سازگاری بعدی قرار می‌دهد (هارتیپ^[۶۶]، ۱۹۸۰؛ زیو^[۶۷]، ۱۹۷۰). کودکانی که روابط اجتماعی خوبی با دوستان و همسالان ندارند در معرض خطر مشکلات گوناگون اجتماعی و احساسی هستند. ارتباط میان رابطه متقابل همسالان، محبوبیت، شایستگی اجتماعی، رشد و سازگاری، با دوستی پیچیده است (هاپس^[۶۸]، ۱۹۷۳). با این حال ارتباط با دوستان و همسالان در سازگاری کودک تاثیر بسزایی دارد (فیلد^[۶۹]، ۱۹۸۱). از این رو کناره گیری کودک از دوستانش، احتمالا ضربه سنگینی بر او وارد خواهد کرد (به نقل از اسلامی نسب، ۱۳۷۳).

کودکان از دو طریق توسط همسالان متاثر می‌شوند. یکی از طریق الگوها و دیگری از طریق تقویت کننده ها. بر اساس تئوری یادگیری اجتماعی شباهت خیلی زیادی بین مشاهده کننده و الگو وجود دارد، در واقع مشاهده کننده رفتار را از طریق الگو تقلید می‌کند. اگرچه جامعه پذیری کودک به ارتباط او با دوستانش نسبت داده می شود، می توان پذیرفت که کودکان پذیرفته نشده یا کمتر پذیرفته شده آمادگی بیشتری برای ابتلا به مشکلات بعدی زندگی دارند. زیرا آن ها فرصت های محدودی برای تجربه ی تعاملات مثبت با دوستان داشته اند و به دنبال آن از برخوردهای اجتماعی سازگارانه و شناخت اجتماعی محروم بوده اند.

مدرسه، نخستین محیطی است که کودک پس از خانواده وارد آن می شود. مدرسه به خاطر مشخص نمودن وظایف و حقوق افراد و انتقال ارزش‌های اجتماعی یکی از مراکز مهم اجتماعی شدن فرد تلقی می‌گردد.

یک سلسله هنجارهای رفتاری وجود داردکه انتظار می رود افراد جامعه بزرگتر، خود را به آن هنجارها سازگار کنند. در جامعه کوچک مدرسه نیز هنجارهایی از این قبیل وجود دارد. زمانی که فرد بتواند خودش را به آن هنجارها و انتظارات وفق دهد، سازگاری صورت پذیرفته است (ستوده، ۱۳۷۸).

ناسازگاری دانش آموزان علاوه بر اینکه با خود یا محیط اجتماعی و خانوادگی مربوط باشد، می‌تواند عوامل و متغیرهای موجود در محیط مدرسه از قبیل محیط فیزیکی و روانی مدرسه، همکلاسی ها، معلمان و برنامه های درسی و … نیز مربوط باشد. یکی از عوامل بسیار مهم در شکل گیری تجارب مثبت در دانش آموزان و در نتیجه سازگاری آن ها، روابط بین معلم و دانش آموز و نگرش و درک هر دو از محیط کلاس می‌باشد. روش دیکتاتور مآبانه معلم و تسلیم کردن شاگردان به اطاعت محض و خشونت زیاد باعث ناسازگاری و طغیان می شود. مدرسه به طور کلی به ایجاد سازگاری میان فرد و جامعه یا محیط کمک می‌کند و بیش از خانواده، خواسته ها و نیازهای جامعه را می فهمد.

دیدگاه ها درباره سازگاری اجتماعی

دیدگاه روان پویشی

الگوی مکان نگار فروید بر آن است که در ذهن سه ناحیه وجود دارد:

هشیار، نیمه هشیار (حافظه معمولی) و ناهشیار (بخشی از ذهن که برای هوشیاری غیر قابل دسترسی است). وی همچنین یک الگوی ساختاری از شخصیت به وجود آورد که مکمل این الگوی مکان نگار ذهن است. او بر این باور بود که شخصیت دارای سه مؤلفه است که برای ایجاد مجموعه وسیعی از رفتارهای انسان با هم تعامل می‌کنند.

این سه جز کلیتهای فیزیکی در بدن نیستند، بلکه برچسب‌های خلاصه برای سه جنبه از عملکرد شخصیت به شمار می‌روند.

این مؤلفه ها بن، من و فرامن نامیده می‌شوند.

بن از اصل لذت پیروی می‌کند- تصوری که همه نیازها بایستی بلافاصله ارضا شوند – و از تفکر فرایند اولیه (که ابتدایی و غریزی و جدای از واقعیت است) استفاده می‌کند.

من نهایتاًً از بن پدیدار می شود. زیرا نهاد نمی تواند به گونه ای مؤثر با خواستهای جهان خارج برخورد کند. من از اصل واقعیت پیروی می‌کند- تصویری که رفتار بایستی واقعیت خارج را مد نظر بگیرد- و مراقب است که تکانشهای نهاد به شیوه ای واقع گرایانه و مناسب ارضا شود. من از تفکر فرایند ثانویه (مبتنی بر واقعیت) استفاده می‌کند (کارور و شی یر^[۷۰]، ؛ ترجمه رضوانی،۱۳۷۵).

فرامن سومین مؤلفه شخصیت، تجسم ارزش‌های والدینی و اجتماعی است. همین مؤلفه که تعیین می‌کند که چه چیزی درست است و چه چیزی غلط و بیشتر در پی تکامل است تا در پی لذت. الگوی دقیق قواعد در فرامن از نظام پاداش ها و تنبیهاتی که والدین به کار می‌برند سرچشمه می‌گیرد.

کودک برای جلب توجه و علاقه والدینش می کوشد از آنچه والدینش آن را درست می دانند متابعت کند. کودک برای اجتناب از درد، تنبیه و طرد شدن از آنچه که والدینش آن را خطا می دانند اجتناب می‌کند. گرچه سایر مراجع قدرت نیز می‌توانند تاثیری ثانویه بر رشد فرامن داشته باشند، فروید معتقد است که فرامن عمدتاًً از والدین سرچشمه می‌گیرد. فرایند پذیرش یا جذب ارزش‌های والدین در جامعه بزرگتر، درون فکنی نامیده می شود.

این تیپ شخصیتی رک، قاطع و رهبر است. برای او، نتیجه ها حایز اهمیت است. از حل مسأله و انجام کارها و دست یابی به هدف‌ها لذت می‌برد. از داشتن مسئولیت، لذت می‌برد. برای انجام کار و برنامه، استاندارد بالایی در نظر می‌گیرد (هم برای خود و هم برای دیگران). به توانایی هایش برای رسیدن به نتیجه ها اعتماد می‌کند. از چالش و رقابت لذت می‌برد، قدرت ریسک بالایی دارد و به وضع موجود اعتراض می‌کند و می‌تواند قوانین را نادیده بگیرد. به سرعت تصمیم می‌گیرد. او از هم نشینی چنین افرادی بی حوصله می شود، از جمله افرادی که وقت شان را با حرف زدن هدر می‌دهند، افراد بی صلاحیت و یا کسانی که در برابر تغییر، مقاوم هستند. خیلی راحت از دیگران انتقاد می‌کند. او به راحتی کسل و بی حوصله می شود. به سرعت عصبانی می شود و به همان سرعت نیز بر آن چیره می‌شود (قلی‌زاده، ۱۳۷۶).

او فعال و برون‌گرا است و همیشه عجله دارد با صدای بلند صحبت می‌کند و وقتی مردم مشغول بیان مطلب مهمی هستند، وسط حرف آن‌ ها می پرد. او دوست دارد مسئولیت برگزاری گردهم‌‌آیی‌ها و برنامه ها را به عهده بگیرد و قوانین را تعیین کند. او جسور، بی تعارف و کم طاقت است.

۲-۴-۲ – تعریف تیپ شخصیت B

تیپ شخصیتی B به اندازه ی تیپ های شخصیتی دیگر از استرس رنج نمی برد، مگر این که دلیل خاصی داشته باشد مانند ورشکستگی یا طلاق . این تیپ به طور کامل، نقطه ی مقابل تیپA است . اگر شما می خواهید تنها می خواهید تنها با یک کلمه، این تیپ را توصیف کنید، می توانید از عبارت «خونسرد» استفاده کنید .

این تیپ نسبت به همه چیز، آرامش دارد، کمتر به خود فشار میاورد و در کل، از سرنوشت و تقدیرش راضی است و به احتمال زیاد، برای رسیدن به هدف های غیر ضروری، کمتر تلاش می‌کند . او به دیگران اعتماد دارد ‌و کارها را به آن ها محول می‌کند و هرگز ضرورتی نمی بیند تا همه ی کارها را به تنهایی انجام دهد، تیپ B، فردی کم حرف ومنطقی است و سلامتی دراز مدت خود را به علت سبک زندگی پر استرس به مخاطره نمی اندازد. (قلی‌زاده، ۱۳۷۶).

۲-۴-۳- تعریف تیپ شخصیت A

شتاب زدگی و اهل رقابت بودن، دو ویژگی بارز تیپ شخصیتیA است.این تیپ شخصیتی، علاقه مند است تا کارهای زیادی را با سرعت بالا انجام دهد.او همیشه عجله دارد و در زندگی خود به برنامه ریزی و زمان بسیار اهمیت می‌دهد کمال گرا است و دوست ندارد کارها را خودش انجام می‌دهد.گاهی اوقات، کم طاقت و عصبی به نظر می‌رسد.خیلی بعید است که این چنین شخصی به خود کاوی بپردازد، ‌بنابرین‏ همه ی افراد مشکل دارند، به جز او. در کل این تیپ نمی داند که چرا این قدر به خودش فشار می آورد. از آن چه گفته شد. شما می توانید متوجه شوید که این تیپ، بهترین کاندید برای ابتلا به بیماری‌های روحی و یا بیماری های وابسته به آن هستند. با وجود این که این تیپ، بسیار پر انرژی است، ولی زمانی که او از انرژی های ذخیره اش استفاده می‌کند، ناگهان دچار در هم ریختگی روانی می شود. هم چنین او ریسک بالایی برای ابتلا به بیماری‌های قلبی دارد، زیرا مسائلی که استرس زیادی ایجاد می‌کنند، بخش مهمی از شخصیت این تیپ است. تنها راهی که می‌تواند به کاهش استرس آن ها منجر شود، عبارت است از پذیرش مسا یل و داشتن مسایل و داشتن آمادگی برای تغییر برخی از جنبه‌های شخصیتی و رفتاریشان. (قلی‌زاده، ۱۳۷۶).

۲-۴-۴- تعریف تیپ شخصیت C

تیپ شخصیتی C، برای ابراز احساس هایش مشکل دارد و هر چیزی را که موجب ناراحتی اش می شود، در درونش نگه می‌دارد. او به ندرت استرس خود را از طریق فریاد یا پرتاب چیزها نشان می‌دهد، گرچه ممکن است دوست داشته باشد مانند افراد معمولی، این کار را انجام دهد. او بی نهایت مواظب گفتار و رفتارش است. ‌بنابرین‏ تیپC، بسیار مستعد است تا در معرض استرس های طاقت فرسا قرار بگیرد. چرا که مطالعه ای بر روی بیماران مبتلا به سرطان نشان داده است که آن‌ ها دارای تیپ شخصیتی C هستند (قلی‌زاده، ۱۳۷۶).

۲-۴-۵ – نظریه های شخصیت

۲-۴-۵-۱- نظریه روانکاوی

نظریه های روانکاوانه شخصیّت شامل نظریه های روانکاوی فروید، یونگ، آدلر است. فروید به عنوان پیشتاز و ‌بنیان‌گزار نظریۀ روانکاوی شناخته شده است. وی به عنوان پزشک در بعضی بیماران خود متوجه ناراحتی هایی شده بود که منشأ جسمی‌نداشتند و معتقد شد که این ناراحتیها حاصل و تحت کنترل مغز دوم است و بعدها از آن به عنوان «ناخودآگاه» یا «ضمیر ناهشیار» نام برد.

شخصیّت از نظر فروید شامل سه وجه است نهاد که نماینده تمایلات و غرایز کور است و تابع اصل لذّت است. خود یا من که نمایندۀ واقعیتها است و تابع اصل واقعیت است. و فراخود یا من برتر نمایندۀ سانسورهای اجتماعی و وجدان شخصی است و مانع ارضای تمایلات می‌شود. به عقیده فروید شخصی برای حفظ و انسجام شخصیّت خود از یک رشته مکانیسم‌های دفاعی که عبارتند از: واپس زنی، جا‌به‌جایی، والایش، بروناخنکی، همانندسازی، درون فکنی، بازگشت، تثبیت، انکار، دلیل تراشی، تبدیل، جبران استفاده می‌کند ( شاملو، ۱۳۸۲).

یونگ که از شاگردان فروید بود به علّت اختلاف هــایی که با فرویــد پیدا کرد کتب روان شناسی تحلیلی را پی ریزی کرد. از نظر یونگ ساختار شخصیّت شامل من یا خود، ناهشیاری فردی، ناهشایر جمعی، صورت‌های ازلی، پرسونا یا نقاب، آنیما و آنیموس و سایه می‌باشد. یونگ شخصیت‌ها را به دو طبقه درون گرا و برون گرا تقسیم کرد. از دیگر همکاران فروید که مکتب روان شناسی فردی را بنیاد نهاد، آلفرد آدلر بود. در نظریه آدلر صول و ویژگی هایی وجود دارد که عبارتند از: اصل حقارت، اصل برتری جوئی، اسلوب زندگی، خودآگاهی، علاقه اجتماعی، نهایت و هدف زندگی و خود خلاّقی (شاملو، ۱۳۸۲).

۲-۴-۵-۲- ‌نظریه‌های شناختی

نظریّه جورج کلی که به عنوان یکی از ‌نظریه‌های شناختی شخصیّت شناخته شده محور بحث او این است که انسان از یک سو موجودی است عقلانی و دارای شناخت، و از سوی دیگر موجودی است که برای تعبیر و تفسیر رویدادهای زندگی خود از سازه هایی که خود می‌سازد استفاده می‌کند. هر انسان از نظر کلی دانشمندی است که عاقلانه و با روش علمی‌خاص خود پدیده‌ها را تعبیر و تفسیر می‌کند. طبعاً چون شیوه های شناخت افراد با هم متفاوت است تعبیر و تفسیرهای گوناگونی هم از زندگی و جهان اطراف خود دارند. کلی این ســازه‌ها را به عینــک‌های متفــاوتی تشبیه می‌کنــد که هر فــرد جهان بیرون را که در واقع یکی است از پشــت عینک خود به رنگ خاصّی می‌بیند.

۲-۱-۵-ملاک­های سلامت روان

ونتیز^[۳۴] ( ۱۹۹۵)، سلامت روان را وابسته به هفت ملاک می­داند که عبارتند از:

– رفتار اجتماعی مناسب

– رهایی از نگرانی و گناه

– فقدان بیماری روانی

-کفایت فردی و خودمهارگری

– خویشتن پذیری و خودشکوفایی

– توحید یافتگی و سازماندهی شخصیت

-گشاده نگری و انعطاف پذیری (بشارتی فر،۱۳۸۱).

تعریف کینزبرگ ^[۳۵]‌در مورد بهداشت روان عبارت است از: «تسلط و مهارت در ارتباط صحیح با محیط، به خصوص در سه فضای مهم زندگی یعنی عشق، کار و تفریح». او و همکارانش برای توضیح بیشتر می‌گویند: «استعداد یافتن و ادامه کار، داشتن خانواده، ایجاد محیط خانوادگی خرسند، اجتناب از مسائلی که با قانون درگیری دارد، لذت بردن از زندگی و استفاده صحیح از فرصت­ها، ملاک تعادل و سلامت روان است» (میلانی­فر، ۱۳۸۴).

بنا به تعریف سازمان جهانی بهداشت، سلامت روان به عنوان وضعیت رفاه و بهبودی­ای تعریف شده که طی آن هر فرد بتواند توانایی‌های بالقوه­ی خویش را تحقق بخشد، بتواند با استرس­های معمول در زندگی مقابله کند، بتواند به شکل مثمر ثمر و سازنده­ای به کار و فعالیت بپردازد و در اجتماعی که به آن تعلق دارد نقش مؤثری ایفا کند. سلامت روان در واقع جنبه­ای از مفهوم کلی سلامتی است. در کل کارشناسان سازمان بهداشت جهانی، سلامت فکر و روان را چنین تعریف می­نمایند: «سلامت روانی عبارت است از قابلیت برقراری ارتباط هماهنگ و موزون با دیگران، تغییر شخصی و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی، عادلانه و مناسب» (میلانی­فر، ۱۳۸۴).

جاهودا^[۳۶] (۱۹۸۲)، نویسنده آمریکایی که نخستین کتاب خود را در سال ۱۹۸۵ تحت عنوان «مفهوم سلامت فکر» منتشر ‌کرده‌است در تعریف سلامت روان می­گوید: سلامت روان عبارت است از واکنش­های مطلوب، متناسب و مستمر شخصیت انسان درموقعیت­های مختلف که راهنمای تحولات رفتاری فرد در برابر ناراحتی­ها و فشار­های درونی یا بیرونی است» (به نقل از دزفولی، ۱۳۸۸).

واژه­ سلامت روان معمولاً زمانی به کار می ­رود که فرد با مشکلی روبرو گردد و نتواند رفتار متعادل و مناسبی را از خود بروز دهد. کسی که در برخوردهای عادی روزمره از خود رفتار مناسبی بروز ندهد می‌گوییم که او روان رنجور و یا بیمار روانی است و از سلامت روان برخوردار نیست. در حقیقت واکنش و رفتار مناسب در برابر محرک­های درونی و بیرونی و برخورد­های معمولی چنان چه دیگران از خود به طور طبیعی بروز می­ دهند، نشانگر سلامت روان از نظر مردم است. چنین نگرشی نیز از سوی روان­شناسان تجربی درباره مفهوم و معنا سلامت روان بیان شده است که در نتیجه شاخص­ های سلامت روان نیز از این منظر مورد توجه قرار ‌می‌گیرد. روان­شناسان با نگرش رفتارشناسی و با توجه به روش­های علم تجربی سلامت روان به سلامت رفتاری بازگردانده‌‌اند (ساعتچی، ۱۳۸۰).

۲-۲-تعریف مقابله:

فرایند مقابله عمدتاًَاز فعالیت‌ها و اقدامات شناختی و رفتاری فرد برای مدیریت استرس است.(استون و همکاران،۱۹۹۲) مقابله را معادل تلاش هشیار برای مواجهه با مطالبات استرس زا می دانند. در ان مقابله ،پاسخ های رفتاری آموخته شده از طریق محدود سازی اهمیت موقعیت خطرناک یا ناخوشایند(مطالبات استرس زا)استرس را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر ،کمپاس (۱۹۸۷)معتقد است مقابله صرفاَ راهبرد است و الزاماًَمعادل موفقیت در کاهش استرس و درماندگی نیست.مقابله طبق نظر کمپاس به اقدامات سازش یافته و سازش نایافته در مواجهه با عوامل استرس زا اطلاق می شود.

لازاروس و فلوکمن(۱۹۸۶)مقابله را چنین تعریف کرده‌اند:

تلاش‌های رفتاری و شناختی که به طور مدام در حال تغییرند تا از عهده خواسته های خاص بیرونی یا درونی شخص که ورای منابع و توان وی ارزیابی می‌شوند،بر آیند.بر اساس این تعریف،۱- مقابله فرایندی است که دائما در حال تغییر است.۲-مقابله به طورخودکار انجام نمی شود، بلکه الگوی آموخته شده است برای پاسخ گویی به موقعیت های تنش زا،و ۳ مقابله نیازمند تلاش فرد برای مواجهه با استرس است.

مقابله عبارت است از تغییر مداوم تلاش‌های شناختی و رفتاری برای اداره خواستهای ویژه بیرونی یا درونی که به ‌عنوان عامل اتمام منابع یا فراتر از منابع شخصی برآورد می‌شوند (لازاروس و فولکمن^[۳۷]، ۱۹۸۴). ‌بر اساس این تعریف، مقابله یک فرایند است که بر حسب ارزیابی فرد از میزان موفقیت‌آمیز بودن تلاش‌هایش تغییر می‌کند. بعلاوه اینکه مقابله خود -کار نبوده و الگوی آموخته‌ای از پاسخدهی تلاشمند فرد به موقعیت‌های تنیدگی‌زا است، هم چنین مقابله نیازمند تلاش است و بالاخره اینکه مقابله،تلاش برای”اداره “موقعیت است نه کنترل و تسلط بر آن(آقا یوسفی،۱۳۷۸).

۲-۲-۱-تدابیر و منابع مقابله ای

تدابیر مقابله ای افکار و رفتارهایی هستند که پس از روبرو شدن فرد با رویداد استرس زا به کار گرفته می‌شوند.در حالی که منابع مقابله ای وی‍ژگیهای خود شخص هستند که قبل از وقوع استرس وجود دارند، مانند برخورداری از عزت نفس،احساس تسلط بر موقعیت،سبک شناختی،منبع کنترل،خود اثر بخشی و توانایی حل مسأله(دافعی،۱۳۸۶).از جمله امر مهم در این رابطه ارزیابی فرد از توانایی‌های خودش برای رویارویی با مسأله است .این ارزیابی ها ممکن است مطابق با واقعیت و توانایی‌های واقعی فرد باشد و یا مطابق با واقعیت و توانایی‌های واقعی فرد باشد و یا مطابق با واقعیت ها و توانایی‌های او نباشد.،ولی هرچه هست برداشت های فرد از توانایی ها و قابلیت های تعیین کننده اصلی برای مقابله با دشواری می‌باشد.اگر فرد احساس ناتوانی بکند با وجود همه مهارتهایی که آموخته نخواهد توانست از عهده مشکل بر آید. ارزیابی افراد از ناتوانی خود برای رویارویی با مسائل طی سه مرحله شکل می‌گیرد که در شکل دادن به رفتارهای مقابله ای خیلی مؤثر است:

۱-در این مرحله فرد به ارزیابی موقعیت پیش‌بینی کننده استرس و تهدید می پردازد.مثلاَ شخص این سوال را از خود می پرسد که آیا موقعیت تهدید کننده است یا خیر؟

۲-در این مرحله فرد به ارزیابی توانایی خود جهت انجام دادن کاری در ارتباط با موقعیت استرس زا می پردازد،در این باره فرد از خود می پردازد ، در این باره فرد از خود می پرسد برای حل مسأله پیش آمده چه می توان کرد؟

1. 1. کردستانی و مجدی(۱۳۸۶) به بررسی رابطه بین ویژگی های کیفی سود متغیرهای توضیحی و هزینه سرمایه سهام عادی متغیر وابسته پرداختند. آن ها هزینه سرمایه سهام عادی را با استفاده ازمدل گوردن محاسبه و تأثیر پنج ویژگی محافظه کارانه بودن، پایداری، قابلیت پیش‌بینی و به هنگام بودن اطلاعات سود و همچنین مربوط بودن سود به ارزش سهام را بر آن، بررسی کردند. نتایج بیانگر عدم تأثیر محافظه کارانه بودن سود بر هزینه سرمایه سهام عادی وتأثیر معنادار سایر ویژگی‌ها بر متغیر وابسته است.

   

1. 1. 1. خداداد کاشی، زرانژاد و یوسفی حاجی آباد (۱۳۹۰) به بررسی اثرات ساختار بازار بر نوآوری و تحقیق و توسعه در صنایع کارخانه ای ایران پرداختند. برای این منظور داده های ترکیبی صنایع کارخانه ایران ‌بر اساس طبقه بندی استاندارد بین‌المللی جمع‌ آوری و با بهره گرفتن از سیستم همزمان و روش حداقل مربعات اثرات متقابل سطح تمرکز، نوآوری و تحقیق و توسعه در رشته فعالیت های مختلف صنعتی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که سطح تمرکز، اثرات معناداری بر سطح نوآوری و تحقیق و توسعه در صنایع کارخانه ای دارد. همچنین با افزایش سود آوری از سطح تحقیق و توسعه این صنایع کاسته شده است. بررسی عوامل مؤثر بر ساختار صنایع کارخانه ای نشان می‌دهد که اگرچه سطح نوآوری و تحقیق و توسعه بر ساختار این صنایع مؤثر نبوده است، اما سودآوری و عملکرد برتر بنگاه ها عاملی مؤثر بر سطح تمرکز آن ها و نیز تبلیغات از دیگر پارامترهای مؤثر بر این ساختار بوده است.

   

1. رضایی(۱۳۸۸) در پژوهشی با عنوان ” رابطه ی بین محافظه کاری حسابداری و هزینه سرمایه ” به بررسی رابطه ی محافظه کاری ازدیدگاه سود وزیانی و محافظه کاری از دیدگاه ترازنامه ای با هزینه سرمایه پرداخته است. در این پژوهش برای اندازه گیری محافظه کاری به وقوع پیوسته، از الگوی باسو (۱۹۹۷) با دوره چرخشی ۸ ساله و برای اندازه گیری محافظه کاری پیش‌بینی شده از معیار ارزش دفتری به ارزش بازار سهام استفاده شده است. نتایج پژوهش وی حاکی از وجود رابطه ی منفی و معناداری بین هردو نوع محافظه کاری و هزینه سرمایه است.

پیشینه خارجی تحقیق

1. 1. بارث^[۴]و همکاران (۲۰۰۹) بررسی تاثیر شفافیت اطلاعات حسابداری بر هزینه سرمایه را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج پژوهش نشان داد که افزایش در شفافیت اطلاعات حسابداری منجر به کاهش در هزینه سرمایه می شود. رابطه منفی یافت شده در این پژوهش بین هزینه سرمایه و شفافیت اطلاعات حسابداری بسیار معنادارتر از پژوهش های مشابه انجام شده است.

1. 1. لارا^[۵] و همکاران(۲۰۱۰) در پژوهش برای یافتن رابطه بین محافظه کاری شرطی و هزینه سرمایه با بهره گرفتن از آزمون های قیمت گذاری دارایی، ‌به این نتیجه رسیدند که بین محافظه کاری شرطی و هزینه سرمایه رابطه معکوس و معنی داری وجود دارد و گزارشگری محافظه کارانه از طریق کاهش عدم اطمینان نسبت به جریان های نقدی آتی و کاهش نوسان قیمت های آتی سهام منجر به دقت بیشتر اطلاعات، افزایش ارزش شرکت و کاهش هزینه سرمایه آن خواهد شد.

1. 1. آرتیاچ و کلارکسن^[۶](۲۰۱۰) با بررسی رابطه محافظه کاری، افشا و هزینه سرمایه ‌به این نتیجه رسیدند که در شرکت‌های با کیفیت افشای بالاتر، رابطه ی بین محافظه کاری و هزینه سرمایه قوی تر است و در شرکت‌های با کیفیت افشای پایین تر، رابطه ی بین محافظه کاری و هزینه سرمایه معنی دار نیست.

1. 1. فرانسیس^[۷] و دیگران (۲۰۰۲) رابطه بین هشت شاخص کیفیت سود و هزینه بدهی و هزینه حقوق صاحبان سهام عادی را بررسی کردند. نتیجه این آزمون در سطح اطمینان ۹۹ درصد، این بوده است که شرکتهایی که کیفیت سود آن ها پایین است، در مقایسه با شرکتهایی که کیفیت سود آن ها بالا است، هزینه بهره و هزینه سرمایه سهام عادی بالاتری دارند. آن ها ‌در مورد هزینه سرمایه سهام عادی ‌به این نتیجه رسیدند که بتای مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای تک عاملی با کاهش کیفیت سود، به طور یکنواخت افزایش می‌یابد.

1. 1. فرانسیس و دیگران در سال(۲۰۰۴) بار دیگر تأثیر ویژگی‌های کیفی سود بر هزینه سرمایه سهام عادی را مورد بررسی قرار دادند. یکی از پرسشهایی که تلاش شد در این مطالعه به آن پاسخ داده شود، این بود که کدام یک از این ویژگی ها بیشترین تأثیر را بر هزینه سرمایه سهام عادی دارد و بقیه ویژگی ها را زیر مجموعه خود قرار می‌دهد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد ویژگی های مبتنی بر اطلاعات حسابداری کیفیت اقلام تعهدی، پایداری، قابلیت پیش‌بینی و یکنواختی سود بیشترین تأثیر را بر هزینه سرمایه سهام عادی دارند و از بین آن ها کیفیت اقلام تعهدی، بیشترین تأثیر را داشته است.

1. 1. گارسیا ^[۸]و همکاران (۲۰۰۶) ‌به این نتیجه رسیدند که محافظه کارانه بودن در حسابداری، ریسک و هزینه سرمایه شرکت را کاهش می‌دهد. همچنین آن ها دریافتند که مدل های قبلی اندازه گیری محافظه کارانه بودن حسابداری که برای بررسی رابطه آن ها با هزینه سرمایه مورد استفاده قرار می گرفتند، هرچند از نظر فرضی صحیح هستند، ولی خطاهایی نیز دارند.

1. 1. گای و ورسچیا^[۹] (۲۰۰۷) مکانیزم اصلی رابطه ی پیش‌بینی شده بین محافظه کاری شرطی و هزینه سرمایه ی سهام عادی را مورد مطالعه قرار دادند. آن ها نشان دادند که الزام شرکت‌ها برای گزارشگری بهنگام در تحقق کاهش ارزش ها، به افشای کامل اطلاعات منجر می شود. افشای کامل اطلاعات موجب کاهش عدم اطمینان نسبت به جریان های نقدی آتی مورد انتظار خواهد شد و در نتیجه هزینه ی سرمایه ی سهام عادی شرکت را پایین می آورد.

1. 1. لی ^[۱۰](۲۰۰۹) در پژوهشی برای بررسی رابطه ی بین محافظه کاری حسابداری و هزینه سرمایه ی سهام عادی در سطح بین‌المللی ‌به این نتیجه رسید که با کنترل تفاوت درقوانین و مقررات اوراق بهادار در کشور های مختلف، شرکت‌های مستقر در کشورهای با سیستم های گزارشگری محافظه کارانه تر، هزینه ی سرمایه سهام عادی و هزینه ی بدهی بسیار کمتری دارند. او برای اندازه گیری محافظه کاری از معیار باسو(۱۹۹۷) در سطح کشور استفاده نمود.

1. چان ^[۱۱]و همکاران (۲۰۰۹) در پژوهشی به بررسی رابطه ی بین محافظه کاری شرطی و غیر شرطی با هزینه ی سهام عادی در کشور انگلستان پرداختند. نتایج پژوهش آن ها حاکی از این است که محافظه کاری غیر شرطی منجر به پایداری و قابلیت پیش‌بینی بیشتر سودهای جاری و آتی و در نتیجه کیفیت بالاتر اطلاعات حسابداری خواهد شد. نتایج نشان داد که شرکت‌های با درجه ی بالاتر محافظه کاری غیرشرطی، دارای هزینه ی سرمایه سهام عادی پایین تری هستند. در مقابل، محافظه کاری شرطی با کیفیت پایین تر اطلاعات حسابدای رابطه دارد و اعمال درجه بالاتری از محافظه کاری شرطی منجر به هزینه ی سرمایه سهام عادی بالاتر خواهد شد.

نتیجه گیری

اینکه این مقررات عادلانه است یا نه جای بحث دارد. در سال‌های اخیر،‌همزمان با نشست‏های متعدد این سازمان در نقاط مختلف جهان مانند سیاتل‏، آمریکا، ایتالیا و یونان، اعتراض‏های توأم با خشونت نسبت به جهانی شدن اقتصاد مشاهده می‏ گردد. پایه و اساس این سازمان بر تفکر اقتصاددانان غرب پی‏ریزی شده است. کشورهایی که در آن ها ابزارهای نظام سرمایه‏داری در بخش‌های مختلف تولیدی، خدماتی، پولی و مالی، ‌اجتماعی و فرهنگی به گونه‏ای هماهنگ و تنگاتنگ تدریجاً طی پنج قرن نضج گرفته و تکامل یافته است. در حقیقت این سازمان شکل توسعه یافته چنین نظامی است که درسطح بین ‏المللی مجال فعالیت و گسترش یافته است. مشکلات متعدد اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی کشورهای در حال توسعه و تعامل آن ها به نحوی که هریک زاییده و در عین حال متأثر از دیگری است پیچیده‏تر از آن می‏ نماید که سهم قابل توجهی از بازار جهانی نصیب آن ها شود. هر چند کشورهای تازه صنعتی شده در چند دهه اخیر راه هایی برای صنعتی شدن و توسعه اقتصادی یافته‏اند و اکثریت کشورهای در حال توسعه در این مسابقه در ابتدای راهند و باید به انجام اصلاحات گوناگونی در زمینه‌های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی خود بپردازند تا با علم و آگاهی و اتخاذ سیاست‌های مدیریتی صحیح و بلندمدت در سطح کلان، اقدام به ریشه‏کن کردن مشکلات نمایند. سیاستگذارای اقتصادی، سیاسی و بازرگانی و وقوف بر مسائل و تحولات بین ‏المللی، به روز بودن اطلاعات و درک اهمیت زمان و لحظه‏ها در تصمیم‏ گیری از ویژگی‌های مورد نیاز بقا در دهکده جهانی عصر حاضر است.

در سازمان تجارت جهانی از بدو تأسيس با توجه به شکاف رفاهی بین کشورهای در حال توسعه و صنعتی امتیازاتی برای کشورهای در حال توسعه در نظر گرفته شده است. برای نمونه در دور اروگوئه مقرر گردید از سال ۱۹۹۵، کشور‏های صنعتی پنج سال برای هماهنگ سازی مقررات خود با قوانین سازمان تجارت جهانی فرصت داشته باشند در حالی که این مهلت برای کشورهای در حال توسعه ده سال تعیین گردید. ولی آیا شکاف توسعه کشورهای صنعتی و در حال توسعه از نظر زمانی ۵ سال است. برای برخی از کشورهای در حال توسعه این شکاف از یک قرن هم تجاوز می ‏کند. از سوی دیگر باید اذعان کرد که نفوذ بین ‏المللی کشورهای در حال توسعه در سازمان‌های بین ‏المللی قابل مقایسه با نیمه اول قرن بیستم نیست. کشورهای در حال توسعه با توجه به اکثریتی که در سازمان تجارت جهانی دارند و با هماهنگی و همکاری و افزایش توان علمی، فنی و اطلاعاتی خود می ‏توانند امتیازهای قابل توجهی در صحنه تجارت جهانی کسب کنند. همانطوریکه اشاره شد گات در طول ۴۸ سال حیات خود چندین بار اصلاح و موافقتنامه‏هایی به آن اضافه شد.

۱- موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت

همان گونه که ذکر شد با شناسایی آثار منفی حمایت گرایی در حوزه اقتصاد در دوره پس از جنگ جهانی دوم، کشورهای جهان با هدف تضمین تجارت آزاد، کنفرانس ملل متحد درخصوص تجارت و اشتغال را در هاوانا تشکیل دادند.موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت (گات) ۱۹۴۷ تنها نتیجه تشکیل این کنفرانس بود که توسط ۲۳ کشور به امضا رسید و البته ۱۰۵ کشور و قلمرو مستقل گمرکی دیگر طی ۴۷ سال عمر گات، یعنی تا تشکیل سازمان جهانی تجارت ‌به این موافقتنامه پیوستند. اهداف گات ۱۹۴۷ که تنها تجارت کالایی را مورد توجه قرار می‌داد، عبارت بودند از: ارتقای استانداردهای زندگی و درآمد، تضمین اشتغال کامل، گسترش تولید و تجارت و ایجاد امکان استفاده بهینه از منابع جهان. گات ۱۹۴۷ نیل ‌به این اهداف را از طریق اعمال اصولی چون حمایت از صنایع داخلی از طریق تعرفه، تثبیت تعرفه‌ها، شرط رفتار دولت کامله الوداد و شرط رفتار ملی پیگیری می‌کرد که متضمن شفافیت، قابلیت پیش‌بینی و عدم تبعیض در رفتار تجاری کشورها بودند. با گذشت زمان، افزایش تعداد کشورهای متعهد گات و توسعه تجارت بین‌المللی در پی ادوار مذاکراتی مختلف، نهایتاًً در مذاکرات دور اروگوئه کشورها تشخیص دادند که دیگر گات ۱۹۴۷ که تنها تجارت کالا را شامل می‌شد، برای اداره نظام تجارت چند جانبه کفایت نمی‌کند. لذا با امضای ‌موافقت‌نامه‌ها و تفاهمنامه‌های جدیدی تعهدات خود را خصوصاًً به حوزه تجارت خدمات و حمایت از حقوق مالکیت فکری و همچنین سرمایه گذاری خارجی نیز گسترش دادند. این ‌موافقت‌نامه‌ها و تفاهمنامه‌ها همگی از اول ژانویه ۱۹۹۵ در قالب سازمان جهانی تجارت، قواعد نظام تجارت چند جانبه را پایه ریزی کردند. گات ۱۹۴۷ نیز با تمام اصلاحاتش از آن پس با عنوان گات ۱۹۹۴ به عنوان یکی از موافقتنامه‌های سازمان جهانی تجارت و البته مهم ترین آن ها همچنان تجارت کالایی را اداره می‌کند. مواد این موافقتنامه مبین اصول کلی سازمان جهانی تجارت اند و چند موافقتنامه و تفاهم نامه دیگر سازمان جهانی تجارت هم برای توضیح و تبیین دقایق این مواد امضا شده‌اند. اهم موضوعاتی که مقررات گات ۱۹۹۴ به آن پرداخته‌اند عبارت اند از: شرط دولت کامله الوداد، شرط رفتار ملی، جداول امتیازات، آزادی ترانزیت، مسائل مربوط به ارزشیابی، عوارض و تشریفات گمرکی، شفافیت مقررات تجاری، حذف محدودیت‌های مقداری و استثنائات آن، حمایت‌های مجاز بر حسب اقتضای شرایط، یارانه‌ها، بنگاه‌های تجاری دولتی، استثنائات، حل و فصل اختلافات، ترتیبات منطقه‌ای و ملاحظات کشورهای در حال توسعه.

۲- موافقتنامه کشاورزی

موافقتنامه کشاورزی سازمان جهانی تجارت یکی از موافقتنامه‌های مهم و اساسی این سازمان است. در دور مذاکراتی اروگوئه، کشاورزی برای اولین بار و به طور اساسی وارد مذاکرات شد و عملاً مطابق توافق انجام شده تحت شمول قواعد عمومی تجارت در این سازمان قرار گرفت. موافقتنامه کشاورزی ۲۱ ماده و ۵ ضمیمه دارد که توافق‌های انجام شده در آن حول سه محور اصلی صورت گرفته است:

۱- دسترسی به بازار

۲- حمایت داخلی

۳- یارانه‌های صادراتی.

ذیل عنوان دسترسی به بازار، لغو کامل موانع غیرتعرفه‌ای و تبدیل آن ها به معادلهای تعرفه‌ای حاصل کار موافقتنامه بوده است. علاوه بر آن، حفظ دسترسی‌های جاری و برقراری حداقل دسترسی نیز از جمله توافقها بود. کاهش نرخ‌های تعرفه کالاهای کشاورزی به طور میانگین ۳۶ درصد برای کشورهای توسعه یافته در ۶ سال و ۲۴ درصد برای کشورهای در حال توسعه در خلال ۱۰ سال از موارد دیگر توافقهای کشاورزی در دور اروگوئه بوده است. ‌در مورد حمایت‌های داخلی، موافقتنامه کشاورزی با معرفی “حمایت‌های جعبه سبز” اینگونه حمایتها را مجاز شمرده است. از طرف دیگر حمایت‌های مشمول کاهش که به “حمایت‌های زرد” موسوم شده است باید در بخش کشاورزی هر کشوری محاسبه شوند و به طور میانگین در کشورهای توسعه یافته به میزان ۲۰ درصد در مدت ۶ سال و در کشورهای در حال توسعه به میزان ۳/۱۳ درصد در طول ۱۰ سال کاهش پیدا کنند. حمایت‌های صادراتی نیز از نظر موافقتنامه کشاورزی باید محاسبه و کاهش یابند. این حمایت‌ها در کشورهای توسعه یافته باید از نظر ارزش ۳۶ درصد و از نظر مقدار (میزان صادرات یارانه‌ای ) ۲۱ درصد در خلال ۶ سال کاهش یابند. در کشورهای در حال توسعه ارقام متناظر، ۲۴ و ۱۴ درصد در خلال ۱۰ سال است .(حیدری،۱۳۸۵: ۴)

۳- موافقتنامه منسوجات و پوشاک