۸۵۴/۰

۳

وفاداری

۹۲۶/۰

۸۳۷/۰

۳

قصد خرید

۹۲۳/۰

۹۲۴/۰

۳۸

کل سوالات پرسشنامه

۳-۸ روش­های تجزیه و تحلیل آماری
در این تحقیق برای تجزیه و تحلیل داده ­های به دست آمده از نرم­افزارهای SPSS و LISREL استفاده شده است. تجزیه و تحلیل فرضیات پژوهشی تحقیق در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی انجام شد. آمار توصیفی به توصیف اطلاعات به دست آمده پرداخته و از آمار استنباطی جهت تعیین وجود یا عدم وجود رابطه بین متغیرهای مذکور استفاده گردیده است و برای تحلیل مدل از نرم افزار LISREL استفاده شده است. در بخش آمار استنباطی تحقیق با بهره گرفتن از مدل­سازی معادلات ساختاری، ضرایب رگرسیون و سطح معناداری آن‌ها محاسبه می­ شود و برازش مدل ساختاری پژوهش مورد بررسی قرار می­گیرد. برای بررسی و آزمون فرضیات فرعی از تحلیل همبستگی استفاده می­گردد. تشریح کاربرد هر یک از آزمون­های ذکرشده و شاخص­ های برازش مدل در فصل چهارم ارائه شده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۸-۱ تحلیل همبستگی پیرسون
برای بررسی تعیین وجود یا عدم وجود رابطه معنی‌دار بین متغیرهای پژوهش از آزمون همبستگی استفاده شده است. به دلیل نرمال بودن توزیع داده‌ها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می‌شود. مقدار این ضریب همواره بین ۱- تا ۱+ می‌باشد و هر چه این مقدار به صفر نزدیک‌تر باشد نشان‌دهنده عدم رابطه بین دو متغیر می‌باشد. هرچه مقدار ضریب همبستگی به ۱- نزدیک‌تر باشد نشان‌دهنده قوی‌تر بودن رابطه عکس بین دو متغیر می‌باشد و هرچه به ۱+ نزدیک‌تر باشد نشان‌دهنده رابطه مثبت و هم جهت بین دو متغیر می‌باشد. محاسبه ضریب همبستگی پیرسون با فرمول زیر می‌باشد(مومنی، ۱۳۸۶).
۳-۸-۲ تحلیل رگرسیون
روش رگرسیون (چند متغیری) بسط ساده رگرسیون دو متغیری است. روش رگرسیون چندگانه روشی برای مطالعه سهم یک یا چند متغیر مستقل (x) در پیش‌بینی متغیر وابسته (y) است. متغیرهای مستقل را پیش­بین و متغیر وابسته را متغیر ملاک می‌گویند. متغیرهای مستقل در تحلیل رگرسیون چندگانه می‌تواند پیوسته، گسسته و یا هردو باشد. متغیر وابسته در رگرسیون چندگانه پیوسته است. می‌توان معادله رگرسیون چندگانه را در حقیقت بسط معادله رگرسیون خطی در نظر گرفت، این معادله برای پیش‌بینی مقدار y از روی مقدار x بکار می‌رود.
ŷ= Bx + a ŷ
اگر بخواهیم اثر بیش از یک پیش‌بینی کننده را بر مقدار y در نظر بگیریم، نیاز است که یک ارزش برای شیب (B) خط هر متغیری که اضافه می‌شود، محاسبه کنیم؛ بنابراین معادله رگرسیون چندگانه با دو متغیر پیش‌بینی به صورت زیر است:
= B₁X₁+ B₂X₂+ aŷ
پژوهش­گر باید ابتدا از مقیاس اندازه‌گیری متغیرها آگاه باشد. به همین دلیل، ضرایب رگرسیون معمولاً استاندارد می‌شوند یعنی تبدیل به نمرات z می‌شوند. علامتی که برای آن‌ها بکار می‌رود (β) بتا است. در معادله رگرسیون چندگانه هر B نمایانگر تغییر منتظره در متغیر وابسته y به ازای یک واحد تغییر در متغیر مستقل مربوط است، در شرایطی که سایر متغیرهای مستقل کنترل شده یا ثابت نگه داشته شده باشند. تعریف β نمایانگر تغییر غیرمنتظره در متغیر وابسته‌ای است که به صورت نمرات استاندارد بیان شده است و به ازای یک انحراف معیار تغییر در متغیر مستقل مربوطه به وجود می‌آید، در شرایطی که سایر متغیرهای مستقل کنترل­شده یا ثابت نگه داشته شده باشد. مقدار B تحت تأثیر مقیاس اندازه‌گیری متغیرهای مستقل قرار می‌گیرد درحالی‌که این امر در مورد بتا صادق نیست. رابطه β یا بتا به صورت زیر است.
β= B
با این حال ممکن است وزن‌های β به خودی خود چیز خیلی زیادی به ما ندهند؛ بنابراین ضریب رگرسیون چندگانه که عبارت است از مجذور ضریب همبستگی بین y و بهترین ترکیب خطی متغیرهای پیش بین (r_yŷ) ارائه می‌شود. این ضریب با R² نمایش داده می‌شود. در واقع R برابر است با ضریب همبستگی پیرسون نمرات پیش‌بینی‌شده از روی معادله رگرسیون ŷ و نمرات مشاهده‌شده (y). R² سهم متغیرهای مستقل را در تبیین واریانس متغیر وابسته نشان می‌دهد، یعنی درصد واریانس تبیین شده متغیر وابسته توسط متغیرهای مستقل برابر R² است (مومنی، ۱۳۸۶).
۳-۸-۳ آزمون‌های موجود در رگرسیون سلسله مراتبی
آزمون معناداری ضریب رگرسیون (آزمون t)
به منظور پی بردن به معنی‌داری آماره‌های محاسبه‌شده در معادله رگرسیون می‌توان از آزمون‌های آماری استفاده کرد و فرضیه صفر در هر مورد این است که متغیرهای پیش­بین مقدار معناداری از واریانس y را تبیین نمی‌کنند. اولین چیزی که باید بدانیم محاسبه خطای استاندارد ضریب است یا به عبارتی تعیین اینکه مقدار آن احتمالاً در جریان تکرار نمونه گیری چقدر تغییر می‌کند. با تقسیم ضریب بر خطای استاندارد، آماره t بدست می‌آید که می‌توان با مراجعه به جدول مربوطه و درجه آزادی (N-P-1) معناداری آن را بررسی کرد.
در واقع این آزمون نشان می‌دهد که آیا ضرایب معادله رگرسیون (B) معنی­دار بوده و در برآورد مقدار متغیر وابسته موثر می‌باشد یا خیر. ضرایب در تحلیل رگرسیون به دو بخش تقسیم می‌شوند:
۱- ضریب همبستگی چندگانه
۲- ضریب تعیین
ضریب همبستگی چندگانه ® در جدول زیر شدت رابطه بین متغیرهای مستقل با متغیر وابسته را نشان می‌دهد. این مقدار همواره
بین ۰ و ۱+ می‌باشد. مقدار ضریب تعیین (R²) نشان می‌دهد که حدود چند درصد از تغییرات متغیر وابسته بازار ناشی از متغیرهای مستقل تحقیق می‌باشد؛ و بقیه به عوامل دیگر بستگی دارد؛ اما این آماره تعداد درجه آزادی را در نظر نمی‌گیرد. به همین دلیل از ضریب تعیین استاندارد استفاده می‌گردد. (مؤمنی، ۱۳۸۶)
– ضرایب معادله رگرسیون به دو بخش تقسیم می‌گردند:
۱- ضریب تأثیر غیر استاندارد (B)
۲- ضریب تأثیر استاندارد (Beta)
ضرایب غیراستاندارد یعنی ضرایب B برای نوشتن معادله رگرسیون می‌باشند و از آن‌ها برای نوشتن معادله رگرسیون استفاده می‌شود. بر این اساس معادله رگرسیون برای هر مرحله نوشته می­ شود. اما برای نشان­دادن اهمیت متغیرهای مستقل در پیش ­بینی متغیر وابسته و به طور کلی در پیش­گویی معادله رگرسیون باید به مقادیر استاندارد (Beta) توجه نمود، چرا که مقیاس اغلب متغیرهای مستقل از واحدهای مختلفی می‌باشد و با راحتی نمی‌توان به مقایسه سهم هر متغیر مستقل در تبیین تغییرات یا واریانس متغیر وابسته پرداخت. از این رو ضریب تأثیر استاندارد شده به ما در تعیین سهم نسبی هر متغیر مستقل در تبیین تغییرات متغیر وابسته کمک می­نماید. (مؤمنی، ۱۳۸۶)
۳-۸-۴ تحلیل مدل معادلات ساختاری
برای بررسی روابط بین متغیرها به صورتی منسجم کوشش­های بسیاری در دهه اخیر صورت گرفته است. یکی از روش­های نویدبخش در این زمینه مدل معادلات ساختاری یا تحلیل چند متغیری با متغیرهای مکنون است. از این روش تحت عنوان مدل علی و تحلیل ساختار کوواریانس یاد شده است. از طریق این روش می­توان قابل‌قبول بودن مدل­های نظری را در جامعه‌های خاص با بهره گرفتن از داده ­های همبستگی، غیرآزمایشی و آزمایشی آزمود. (رندال، ۱۳۸۸)
مدل­های معادله ساختاری، برای بررسی و آزمون نظریه طرح و توسعه داده شده ­اند که کمک فراوانی به برقراری رابطه میان متغیرهای پنهان یا سازه­ها با در نظر گرفتن دیدگاهی نظری کرده ­اند. رویکرد مدل­سازی معادله ساختاری شامل طرح مدل­های اندازه ­گیری برای تعریف متغیرهای پنهان و سپس برقراری روابط یا معادلات ساختاری در میان متغیرهای پنهان است.
فرضیه مورد بررسی در یک مدل معادلات ساختاری، یک ساختار علی خاص بین مجموعه ­ای از سازه­های پنهان است. این سازه‌ها از طریق مجموعه ­ای از متغیرهای نشانگر (قابل‌مشاهده) اندازه ­گیری می­ شود. یک مدل معادلات ساختاری کامل از دو مؤلفه تشکیل شده است: الف) یک مدل ساختاری که ساختار علّی خاصی را بین متغیرهای پنهان (مکنون) مفروض می­دارد و ب) یک مدل اندازه ­گیری که روابطی را بین متغیرهای پنهان و متغیرهای نشانگر (اندازه ­گیری شده یا سؤالات سنجش­گر هر متغیر) تعریف می­ کند. هنگامی که داده ­های به دست آمده از نمونه مورد بررسی به صورت ماتریس همبستگی یا کوواریانس درآید و توسط مجموعه ­ای از معادلات رگرسیون تعریف شود، مدل را می­توان با بهره گرفتن از نرم­افزارهای مربوط (Amos، LISREL، Visual PLS) تحلیل کرد و برازش آن‌ها را برای جامعه­ای که نمونه از آن استخراج‌شده، آزمود. این تحلیل برآوردهایی از پارامترهای مدل (ضرایب مسیر و جملات خطا) و همچنین چند شاخص برای نیکویی برازش فراهم می ­آورد. (رندال، ۱۳۸۸)
برای برآورد پارامترهای مدل معادلات ساختاری یک مجموعه معادلات رگرسیون بر حسب متغیرهای مستقل و وابسته مدل تدوین می­ شود. تأثیر یک متغیر بر متغیر دیگر، هم می ­تواند مستقیم باشد و هم از طریق تأثیرگذاری بر متغیر میانی دیگر غیرمستقیم. اکثر تغییرات مستقیم همان تغییراتی هستند که در یک نمودار تحلیل مسیر به وسیله پیکان­های یک طرفه مشخص و توسط پارامترهای مدل برآورده می­شوند. یک مدل ساختاری کامل با یک نمودار مسیر که معرف روابط نظری مورد بررسی میان متغیرهای مستقل و وابسته است، شروع می­ شود. در این پژوهش از نرم‌افزار LISREL جهت مدل‌سازی معادلات ساختاری و محاسبه شاخص­ های برازش مدل استفاده شده است(رندال، ۱۳۸۸).
۳-۹ خلاصه فصل
در این فصل به روش­شناسی پژوهش پرداخته شد. نوع پژوهش کاربردی است و روش تحقیق در این پژوهش روش پژوهش از نوع پیمایشی و همبستگی است. جامعه آماری این تحقیق شامل برخی شرکت­های موجود در صنعت مواد غذایی و مشتریان آن­ها می­باشد و برای جمع‌ آوری اطلاعات از منابع کتابخانه‌ای و پرسشنامه استفاده گردید. پرسشنامه پژوهش برای بررسی فرضیات حاوی ۳۸ سؤال است که در بین نمونه آماری توزیع گردید. روایی و پایایی پرسشنامه با بهره گرفتن از نظر اساتید و صاحب‌نظران و مقدار آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت. در فصل بعد به تجزیه و تحلیل داده‌های به دست آمده از پرسشنامه‌های جمع‌ آوری شده خواهیم پرداخت.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ­های پژوهش
۴-۱ مقدمه
پس از آنکه اعتبار و روایی پرسشنامه را مورد تحلیل قرار دادیم و از آن اطمینان حاصل نمودیم، نوبت به آن رسید که پرسشنامه ­ها یا ابزار گردآوری اطلاعات را درمیان افراد نمونه انتخابی توزیع کردیم و نظرات آن­ها را در چارچوب آن ابزار گردآوری نمودیم. در این فصل با توجه به داده ­های گردآوری شده، به بررسی سوالات و فرضیه ­های تحقیق پرداختیم و درصدد دستیابی به اهداف تحقیق برآمدیم. تا به این وسیله به رسالت خویش از تحقیق پاسخ دهیم. در نهایت نیز، از آنجا که هر تحقیق می ­تواند به یافته­هایی دست یابد که جزء اهداف آن نبوده، ولی می ­تواند محق یا سایر پژوهشگران را برای تحقیقات آتی
و یا دلایل احتمالی بروز وقایع و پدیده ­ها یاری کند، به بررسی سایر یافته­های تحقیق پرداختیم و هرگونه تعبیر و تفسیر نتایج را به فصل بعد واگذار نمودیم.

تا زمان شاه عباس
۵-۱- به قدرت رسیدن شاه طهماسب اول
کپک سلطان استاجلو و دیو سلطان روملو دو امیر سالخورده و ریش سفید در دربار شاه اسماعیل به اتفاق میر قاضی قزوینی طهماسب میرزا را جانشین شاه اسماعیل کردند^[۱۷۵].
همان طور که در قبل ذکر شد ذوالقدر ها تا زمان شاه عباس حاکمیت منطقه فارس را در دست داشتند. محمد و علی از نوادگان علاءالدوله ذوالقدر که پدرشان شاهرخ در دیار بکر به قتل رسیده بود نزد اسماعیل به سر می­بردند. با انتخاب علی بیگ شهسوار اوغلی به سمت امیر ذوالقدر بسیاری از افراد ذوالقدر به خدمت اسماعیل در آمدند. در دوران طولانی شاه طهماسب صفوی بین سالهای ۹۳۰تا ۹۸۴ه.ق خاندان ذوالقدر حاکمیت بلا منازع خود را بر ایالت فارس حفظ کرده و طی این مدت هفت نفر از ایشان به ترتیب مرا سلطان، حمزه بیگ جامشلوی ذوالقدر، شجاع الدین غازی خان، ابراهیم بیگ توآچی باشی ملقب به ابراهیم خان، علی سلطان تاتی اغلو، محمد خان بیگ ذوالقدر و ولی سلطان قلخانچی ذوالقدر بر فارس حکومت راندند. در زمان شاه طهماسب ذوالقدرها جز مطیع ترین ایلات بودند و پر جمعیت ترین تیره ی این قبیله در حوالی فارس سکونت داشتند^[۱۷۶]. با مرگ علی سلطان چیچکلو مقامش به برادر زاده اش مراد سلطان داده شد ولی بعد ازاین انتخاب صرف نظرگردیده والیگری شیراز به حمزه سلطان ذوالقدر واگذارگردید^[۱۷۷].
در زمان طهماسب امرا بر حسب ایل و قبیله ای که بر آن منتسب بودند مشخص می­گردید. ایلات ترکمن که مقدم بر دیگران بودند عبارت بودند از: شاملو، استاجلو، روملو، ذوالقدر، افشار ، قاجار ، تکلو و حسنلو^[۱۷۸].
هنگامی که طهماسب اول، در ده سالگی به سلطنت رسید تحکم قدرت عناصر قزالباش در دولت صفوی آن جریان عمومی جدایی نهاد مذهبی از نهد سیاسی و تابع سازی عناصر ترک را بر تاجیک در امور دیوانی متوقف کرد و ما به مدت ده سال ۹۴۰- ۹۳۰ ه.ق شاهد سیادت و برتری عناصر قزلباش هستیم^[۱۷۹] و این مسائل باعث جنگ های داخلی در کشور شد که صدمات زیادی به کشور وارد گردید. شاه طهماسب که درحدود ده سال این اوضاع را تحمل کرده بود تصمیم گرفت شخصا قدرت را در دست گیرد. در واقع با کشتن حسین خان شاملو استقلال خود را آغاز کرد^[۱۸۰]. ما در این دوران شاهد قتل عام تکله لوها هستیم که با کل اویماقات شاملو و استاجلو وذوالقدر وافشار در مقام عناد و انتقاد در آمده بودند. شاه طماسب پس ازپشت سر گذراندن نخستین سالهای پا آشوب با دقت و بد گمانی مراقب میزان قدرت سران قزلباش و بطورکلی هر گونه قدرتی بود. او از آن پس کوشید با تقسیم قدرت یک مقام بین دو شخصیت حتی مقام وزارت و صدارت ریاست امور مذهبی که فاقد نیروی نظامی بود پایگاه قدرت خود را استوار گرداند و آن را ازهر گونه قدرتی در امان نگه دارد^[۱۸۱].
به سبب خردسالی شاه طهماسب سپاه عاطل و شیرازه مملکت باطل گردید. چون این خبر به ماوراءالنهر رسید پادشاهان ترکستان برای تسخیر خراسان سپاه فراهم کردند. عبیدالله خان اوزبک بیشتر شهرهای خراسان را متصرف کرد و امرای قزلباش چندین نوبت با یکدیگر جنگ کردند. جسارت اکثر قزلباشان از جمله امرای استاجلو سرداران تکلو از حد گذشت. شاه طهماسب از این دو طایفه بسیاررنجیده شد^[۱۸۲].

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۵-۲- مراد سلطان ذوالقدر
با مرگ علی سلطان چیچیکلو در سال۹۳۱ ه.ق. مقامش به برادر زاده اش مراد سلطان داده شد. بعدا از این انتخاب صرف نظر گردید والی گری شیراز به حمزه سلطان از اوبه ی جاسوسلو ذوالقدر واگذار گردید^[۱۸۳] و مراد سلطان نتوانست بیشتر از چندین ماه حکمران فارس گردد.
۵-۳- حمزه بیگ ذوالقدر
مولف فارس نامه درباره حکمرانی حمزه بیگ چنین بیان میکند: «حمزه بیگ با فر اسکندری وارد گشته با انصافی تمام و عدالتی مالا کلام و سیاستی به اندازه مردم را شاد و خرابیها را آباد کرد و وزارت فارس را به میرزا قوام الدین حسین پسر میرزا شرف الدین محمد حسنی حسینی شیرازی وزیر سابق فارس ارزانی داشت^[۱۸۴]». همچنین جنابندی در مورد حمزه بیگ می گوید: «علی سلطان والی شیراز به دارالبوار قرار گرفت و اقطاع وی به حمزه سلطان جامسلوی ذوالقدر تقویض یافت.»^[۱۸۵] این حاکم که نامش در برخی از منابع خامسلو^[۱۸۶] و در بعضی جامشلو^[۱۸۷] آمد است به همراه شاه طهماسب در جنک علیه ازبکان شرکت داشته است. این جنگ که به نبرد جام معروف است، حمزه السلطان ذوالقدر حاکم شیراز به همراه گروهی از سرداران قزلباش بنا بر امر شاه در جناح چپ لشکر قرار گرفتند^[۱۸۸] . جناح چپ سپاه ایران در برابر حمله های سنگین جناح راست ازبکان به فرماندهی عبید خان تاب نیاورد و تار و مار گردید. حمزه سلطان ذوالقدر فرمانده جناح فرار کرد و احمد سلطان حاکم کرمان تا کرمان رفت و از احوال خبر نداشت و محمد سلطان ذوالقدر تا ری آمد و چوهه سلطان که امیر الامرای لشکر بود تا ده فرسنگ گریخت^[۱۸۹]. ولی سرانجام سپاه صفوی به پیروزی می­رسند. حسینی فسایی میگوید: “درسال۹۳۱ه.ق حکومت و ایالت مملکت فارس به نواب شجاع الدین غازی خان ذوالقدر تواچی برادر خلیل خان شفقت گردید و حمزه سلطان ذوالقدر با سپاه فارس احضار شده وارد قزوین شد و به اردوی شاه پیوست^[۱۹۰].”
۵-۴- غازی خان ذوالقدر
غازی‌بیگ ذوالقدر از امرای قزلباش طایفه ذوالقدر بود. وی از ماموران و جاسوسان شاه اسماعیل دوم در فارس بود و وظیفه داشت تا محمدمیرزا (بعدا شاه محمد خدابنده) را تحت کنترل و مراقبت داشته باشد. پس از قتل شاه اسماعیل دوم و خوشحالی شاه محمد خدابنده از این رخداد، وی توسط شاه محمد خدابنده بخشیده شد و منصب ایشیک آقاسی باشی گرفت ولی پس از چند روز به دستور مهدعلیا خیرالنساء بیگم (مادر شاه عباس یکم و زن شاه محمد خدابنده)، او را به قلعه استخر فرستادند و در آنجا کشتند^[۱۹۱].
شاه طهماسب از قزوین به خراسان لشکر کشید و جماعتی پیش از سپاه به خراسان فرستاد جماعت اوزبک را وادار به عذر خواهی و تسلیم کند و چوهه سلطان و محمد خان ذوالقدر اوغلی را به دامغان فرستاد که زیش بهادر که از جانب عبیدالله خان اوزبک والی آن جا شده بود کشته و شهر را تصرف کنند^[۱۹۲].
برخی منابع شمار سپاه را ۲۵۰هزار نفر نوشته اند که میمنه سپاه را جوهه سلطان تکلو و حسین خان شاملو و احمد سلطان استاجلو ترتیب داد و مسیر لشکر را به حمزه سلطان ذوالقدر سردارسپاه مملکت فارس و محمد خان ذوالقدر سپرد که مجمد خان ذوالقدر به مدد ایرانیان رسید و سپاه تورانیان را به عقب کشانید. طی چندین سال جنگ طوایف ذوالقدر کمکهای بزرگی به خاندان صفوی کردند و سر انجام در سال ۹۴۳ه.ق غازی خان ذوالقدر حاکم فارس با سپاه ذوالقدر از شیراز و به کمک شاهقلی خان افشار به خراسان لشکر کشیدند و دست تمام ازبکان را از حکومت کوتاه کردند^[۱۹۳].
در دوره حکومت وی شاه طهماسب در سال۹۳۷ برای نخستین بار به ایالت فارس سر کشی می کند که این همراه با کشمکش و درگیری سران قزلباش بود. میرزا حسن حسینی فسایی در این مورد می نویسد از ییلاق گندمان فارس نهضت فرمود و میان امرای طوایف استجلو و تکه لو ذوالقدر وافشار وسایر قبایل مخالفت شده کار آنها به مجادله کشیده و جمعی مقتول و مجروح شدند و پادشاه دین پناه به مصلحت وقت عمل فرموده بعضی را مورد سخط داشته به سیاست رسانید وجماعتی را عنایت فرمود^[۱۹۴]. با این اوصاف باز امرای ذوالقدر به حمایت های خود از ذوالقدر ادامه دادند و در موقع نیاز به یاری او بر می خواستند. نمونه بارز آن شرکت سپاهیان ذوالقدر به فرماندهی غازی خان در گرد همایی نیرو های شاه طهماسب در سال ۹۴۳ه.ق. در شهر ری بوده است. فسایی در این مورد می گوید: «پادشاه ستار سپاه در اوایل ماه ربیع الثانی همین سال ۹۴۳ه.ق نزول اجلال در ری فرمود. سپاه منصور را از اطراف بلاد خواسته حسب فرموده غازی خان ذوالقدر حاکم مملکت فارس باسپاه ذوالقدر از شیراز در نواحی مجتمع شده در سرمای زمستان در نواحی مروشاهیجان اردوی کیوان شکوه رسید^[۱۹۵].» حادثه دیگری که شاه طهماسب توانست به کمک ذوالقدرها و شخص غازی خان ذوالقدر آن را به نفع خود تمام کند شورش حسن سلطان ریشهری است. بعد از غازی خان ذوالقدر ابراهیم خان ذوالقدر در سال ۹۴۷ ه.ق به حکومت ایالت فارس رسید که به دلیل اهمیت او در این دوره در ادامه به صورت مفصل مورد بررسی قرار خواهیم داد.
۵-۵- سرکوب حسن ریشهری
در اوایل سال ۹۴۷ه.ق حسن ریشهری که او و برادرش شاه علی بیگ و پدرش میرابواسحق به مرتبه بلند و منصب ارجمند ایالت نواحی دشتی و دشتستان رسیده بودند، مولف احسن التواریخ درباره آنها چنین بیان میکند:
« کفران نعمت کرده سر از چنبر اطاعت و فرمانبری پیچیده قلعه ریشهر را که در ساحل دریای فارس خندقی عمیق برگرد آن کنده آب دریا را در آن انداخته به ذخیره بسیار و اسباب جنگ مشحون ساخته رخت ادبار را به آن حصار کشیده و رعایای دشتی و دشتستان را به مصادرات بیحساب رنجه داشته جماعتی از اعراب را جمع آورده به استحکام قلعه و فراوانی غله مغرور گشته^[۱۹۶]». با این شرایط موجود شاه طهماسب دستور داد که حکام فارس اهواز و کرمان به سوی انجا رفته وآنها را از این نیت بازدارند. حکام به محض شنیدن فرمان شاه طهماسب اقدام به تهیه اسباب یورش فراهم کردند. سپاه غازی خان ذوالقدر والی مملکت فارس و شاهرخ خان افشار از کهکیلویه و سایر امرای مامور با بیست هزار نفر سوار متوجه قلعه ریشهر و استیصال حسن سلطان شدند. پس از ورود قلعه را محاسره کردند که زمان محاصره به چندین ماه کشید و امرا دانستند که فتح و حسار قلعه به این آسانی انجام نمی­ شود^[۱۹۷].
میر سید شریف شیرازی، بزرگ سادات تدبیری اندیشید و به رسم نصیحت و رسالت وارد قلعه شد. حسن سلطان سر از چنبر اطاعت پادشاه در آورد از قلعه درآمد و در خدمت غازی خان ذوالقدر و دیگر امرا درآمد و به شیراز رفتند بعد از چند روز توقف غازی خان و حسن سلطان روانه آذربایجان شدند. در نزدیکی تبریز غازی خان مریض شد و قبل از ورود به تبریز فوت کرد. شاه طهماسب سلطان حسن را به قتل رسانید^[۱۹۸].
۵-۶- ابراهیم سلطان ذوالقدر
مردمان دشتستان از آزار او آسوده شدند ولی با مرگ غازی خان شاه طهماسب بسیار متاثر شد و درسال۹۴۷ه.ق ابراهیم سلطان فرزند کچل بیگ از اوبه حاجیلو به سمت والی شیراز تعیین گردید و به او لقب جلیل خانی داد^[۱۹۹].
در همین سال شاه طهماسب از خواهر خود تاجلو بیگم رنجیده او را از حرمسرا بیرون کرد و مقرر شد که به شیراز روانه کنند. وی را به کجاوه شتر سوار کردند و به شیراز رسانیدند که اندکی بعد وفات یافت و در بقعه بی بی دختران واقع در محل میدان شاه شیراز مدفون کردند^[۲۰۰].
در سال ۹۴۹ه.ق امیر علاءالدوله عباسی حاکم دزفول سر از کمند اطاعت کشید و بنای آزار همسایگان را گذاشت. شاه طهماسب، ابراهیم خان ذوالقدر والی شیراز را با سپاه فارس به سوی او روانه کرد. علاءالدوله عباسی به بغداد فرار کرد. ابراهیم خان، اعراب آن نواحی را گوش مالی حسابی داد^[۲۰۱].
از وقایع دیگر در این سال وفات امیر غیاث الدین منصور بن مرحوم امیرصدرالدین محمد شیرازی بود و در بقعه متبرکه والد ماجدش در گنبد مدرسه منصوریه مدفون گشت که تاکنون مزار این پدر و پسر زیارتگاه مسلمانان شیراز است^[۲۰۲].
۵-۷- شورش شاه سلیمان عثمانی و القاص میرزا
در سال۹۵۴ه.ق شاه سلیمان عثمانی به ایران هجوم آورد. امرای مملکت فارس مانند الله قلی سلطان حاکم داراب با پانصد نفرسوار، سلطان شاملو حاکم ایج و نیریز و فسا با پانصد نفر سوار، ابراهیم خان حاکم کازرون با سیصدنفرسوار، محمود خان والی بهبهان و کهکیلویه با هزاروپانصد نفر و جماعتی از امرا و دیگر شهرها که مجموع حدود به پنجاه هزار نفر می­رسیدند در پنج فرسخی شهر تبریز توقف کردند و هر روز از کنار اردوی رومی جماعتی را کشته و اسیر می­کردند^[۲۰۳]. این عمل سرآمد قحط و غلای سپاه روم گردید. ابراهیم خان حاکم شیراز با سواران فارس در منزل اهر به اردوی اعلای شاهی پیوستند. شاه طهماسب با سپاه وارد ولایت روم شد^[۲۰۴].
قیصر روم که این خبر راشنید، القاص میرزا، برادر شاه طهماسب که با هم اختلاف داشتند با شش هزار نفر سوار راهی دیار بکر به سمت عراق عجم روانه ساخت. القاص میرزا به همدان رسید^[۲۰۵]. پس وارد شهر قم شد. عده ای برای تاخت و تاج روانه ری کرد. ری را غارت کرده روانه قم شدند. مدتی در آنجا ماندند^[۲۰۶]. کاشان را تسخیر کردند که خبر رسید سپاه پادشاهی نزدیک است. روانه اصفهان شدند. بعد از ورود شهر را محاصره کردند که خبر رسید ابراهیم خان ذوالقدر و سپاه فارس به نزدیکی او رسیدند. القاص میرزا به عزم تسخیر شیراز از اصفهان گذشت و روانه انجا شد^[۲۰۷]. قلعه ایزدخواست را تصرف کرد و مردم آنجا را قطل و عام کرد^[۲۰۸] و بعد نزدیک سد امیر کرنال که رسید متوجه شد که پل را کشیده اند مجبور شد از صحرای بیضا و مرودشت گذشته و از روستای ابنو به روستای علی از توابع اردکان رود^[۲۰۹]. به خیال تصرف قلعه سفید شولستان روانه گردید. وقتی به قلعه سفید رسید متوجه شد که جنید بیگ برادر ابراهیم خان ذوالقدر حاکم کازرون با خانه کوچ ذوالقدران در انجا هستند^[۲۱۰]. القاص میرزا پنج رود در زیر قلعه توقف کرد که قایدان شولستان و ممسنی برای جنید بیگ پیغام دادند که باید جنگ کنند جنید بیگ در جواب گفت که امروز تامل کرده و فردا با جماعتی به زیر قلعه آمده و آنها راشکست می­دهیم. قایدان کم صبری کردند و به انها هجوم اوردند. القاص میرزا و سپاهیان روم آنها راشکست سختی داده و آنها را قتل و عام کرد سپس راهی بهبهان شد. چون مردم بهبهان خبر قتل عام قایدان شولستان و ممسنی راشنیده بودند مردم آنجا شهر را خالی کردند و در ماهور کوهستان متفرق شدند^[۲۱۱] و چون القاص میرزا وارد بهبهان شد و کسی را ندید تمام خانه و بازار را آتش زد. القاص میرزا با کمترین زحمت به دزفول رسید و پس از تسخیر آن به بغداد رفت^[۲۱۲].
شاه طهماسب به کردستان رفتند و تعدادی از افراد خود را به نزد قیصر روم فرستاد و به او گفتند که القاص میرزا سر بر مخالفت گذاشته و باید از حکومت و ممالک محروسه دور نگه داشته شود. القاص میرزا که از این خبر آگاه شد از بغداد به سمت اردوی شاهی، سمت کردستان رفت و در قلعه مریوان که حاکم آن سرخاب بود^[۲۱۳] پناه برد و به واسطه سرخاب و برادر شاه طهماسب بهرام میرزا او را نکشتند اما به قلعه قهقهه زندانی کردند که پس از شش ماه زندانی دو نفر از محافظین قلعه که القص میرزا پدر و برادر آنها را کشته بود، او را کشتند^[۲۱۴].
شاه طهماسب در سال ۹۵۸ه.ق وزارت مملکت فارس به میرزا تاج الدین جعفر پسر میرزا قوام الدین حسین حسنی حسینی شارازی وزیر سابق فارس اعطا کرد^[۲۱۵].
و در اتفاقات همین سال شاهد ورود پرتغالی ها به جزیره هرمز فارس هستیم که از شاه طهماسب برای تجارت و معامله با دولت ایران اجازه خواستند و شاه طهماسب موافقت کرد^[۲۱۶].
در این دوران دولت پرتغال در اقیانوس هند و بحر عمان و خلیج فارس بی رقیب به شمار میرفت و به وسیله ی کشتی های جنگی خود بر کلیه ی مراکز بازرگانی این منطقه تسلط داشت و از تجارت خود سود سرشاری می برد. استرداد جزایر خلیج فارس و بنادر جنوبی ایران زمانی امکان پذیر بود که دولت ایران باخود به تهیه ی کشتی های جنگی و تاسیس نیروی دریایی اقدام کند و یا اینکه یکی از دول معظم آن در این امر یاری نماید و چون هیچ یک از این دو امر در دوران پادشاهی شاه طهماسب مقدور نبود پرتغالی ها توانستند متجاوز از یک قرن در متصرفات خود بدون منازع، فرمانروای مطلق باشد. در این مدت فقط گاهگاهی عثمانیها این آرامش را بهم میزدند. مناسبات ایران وپرتغال در دوران سلطنت شاه طهماسب اول به ظاهر دوستانه بوده است. در دوران سلطنت طولانی شاه طهماسب اول هیچگونه اقدامی از جانب دولت ایران برای استرداد جزایر هرمز وقشم و کوتاه کردن دست پرتغالی ها از خلیج فارس به عمل نیامد زیرا شاه طهماسب از یک طرف گرفتار حملات ازبکها و ازطرف دیگر درگیر با ترکان عثمانی بود و فرصت آنکه توجهی به جنوب کند نمی یافت^[۲۱۷].
ابراهیم خان ذوالقدر مدتها در این سمت باقی ماند تا اینکه درسال۹۶۲ه.ق بی دلیل چشمهای میر شهریار جهرمی که از اعیان جهرم بود کور کرد^[۲۱۸] و شاه طهماسب از این کار او بسیار ناراحت گشت، او را از مقام خود عزل کرد. به خاطر خدمات و کمک های که او و خاندان ذوالقدر به او کرده بودند او را نکشت و مورد عنایت شاهانه قرارش داد. او را والی استرآباد گرداند.^[۲۱۹] دو سال بعد در سال ۹۶۵ه.ق در جنگ با ابای ترکمان و علی سلطان اوزبک به قتل رسید^[۲۲۰].
۵-۸- نگاهی مختصر به برخی از حکام ذوالقدر
ترکمان اوخلو از ابراهیم برادری به اسم جنید بیگ و فرزندانی به نامهای زینل بیگ ویعقوب بیگ می شناسیم. دیگر از امرای ذوالقدر محمود بیگ از اوبه ی غورغا است که سمت مهر داری داشته است که در سال۹۳۹ه.ق به هنگام تیر اندازی به زمین افتاده و وفات یافته است. از میان ذوالقدر ها امیری به اسم یول الدی اقا از اوبه ی حاجلر دده، اسماعیل میرزا که طهماسب قبل از سفر عراقین با سمت ایلچی به استامبول فرستاده بود. اورکمز سلطان ذوالقدر درسال۹۳۷ه.ق به اتهام تبانی با الامه سلطان به قتل رسید قبا بیگ و محمد خان ذوالقدر اوغلی که در سفر عراقین به عثمانی پناهند گردید نام برده می­ شود. از دیگر امرای منسوب به این قبیله شاهقلی خلیفه از اوبه ی غورغالو بود. شاهقلی خلیفه جانشین محمود سلطان سال۹۳۹ه.ق در سمت مهر داری انجام وظیفه می­نمود. او این مقام را تا سال مرگش ۹۶۵ه.ق که به هنگام جنگ با ابای ترکمان اتفاق افتاد حفظ کرد. ترجمه ی کتاب صفوه الصفا به ترکی نیز به وسیله ی این شخص صورت گرفته است. پس از عزل ابراهیم سلطان از حکومت فارس علی سلطان تات اوغلی به جانشینی او منصوب شد و علی سلطان روانه فارس شد^[۲۲۱].
تبت آغا که با سمت ایلچی به استانبول رفته بود در سال ۹۶۴ه.ق به ایران بر گشت. در شورش القاص میرزا با دویست نفر از غازیان برای دفع شورش به سمت او روانه شد^[۲۲۲].شادی بیگ در سال ۹۵۷ه.ق در جنگ با کردها به قتل رسید. یول قلی که ابتدا سمت ایشک آقاسی مرحومه شاهزاده سلطانم داشت و سپس از ارکان مهم دولت گردید ایالت دیلمان را تیول ایشان قرار دادند، در سال ۹۷۵ه.ق او را به قتل رسانیدند^[۲۲۳] و حمزه بیگ سنجر اوغلی که در سال ۹۷۷ ه . ق در جنگ با ازبکان به قتل رسید نیز از ذوالقدر ها بودند.
اسکندر بیگ در کتاب عالم آرای عباسی ضمن اشاره به منطقه ی بیضا که در اختیار خاندان ذوالقدر به عنوان حکام فارس درآمد، اذعان می­دارد که «در ۹۵۵ه.ق القاص‌میرزا، برادر شورشی شاه‌طهماسب صفوی مدتی کوتاه در این ناحیه اقامت گزید، اما سپاهیان ابراهیم‌خان ذوالقدر او را عقب راندند^[۲۲۴].»
۵-۹- علی سلطان ذوالقدر
همانطور که ذکر شد ابراهیم خان از حکومت عزل شد و علی سلطان به جای وی منصوب شد. جنابندی اشاره ای در مورد وی دارد: در یورت قشلاق شاهقلی سلطان استاجلو والی مشهد مقدس به عزم بساط فایز گردیده به حکومت چخور سعد^[۲۲۵] سرفراز گردید. والکای وی به سلطان علی تاتی اوغلی ذوالقدر مرحمت فرمودند^[۲۲۶]. شاه طهماسب در سال ۹۶۶ هجری به علی سلطان ذوالقدر والی مملکت فارس فرمان داد با سپاه ذوالقدر فارس از راه کرمان به سیستان رفته و در خدمت شاهزاده حسین میرزا حاکم سیستان نواحی قندهار را تسخیر کنند^[۲۲۷] وعلی سلطان ذوالقدر فرمان شاه را اطاعت کرد و هنگامی که قلعه قند هار را محاصره کردند، گلوله تفنگی به علی سلطان اصابت کرد و از بین رفت^[۲۲۸].
۵-۱۰- ولی سلطان ذوالقدر
ولی سلطان پسر ارشد او پای مردانگی را فشرد و قلعه قندهار را گشود و سپاه پدر را برداشته به مشهد بازگشت شاه طهماسب قندهار را به سلطان حسین واگذار کرد ولایت سیستان را به بدیع الزمان برادر کوچک سلطان حسین بخشید^[۲۲۹].
کلانتری مملکت فارس در سال ۹۷۰ه.ق به میر شاه حیدر پسر نقاوه ی سادات میر اسماعیل حسنی حسینی شیرازی کلانتر سابق فارس برقرار گردید^[۲۳۰].
دوران حکومت شاه ولی سلطان بر فارس به مدت هفت سال ادامه داشت. وی روابط بسیار خوب وصمیمانه ای با امرای لارستان داشته است و همچنین با امرای سایر مناطق و دولت مرکزی مکاتباتی را انجام داده است که نشانگر ارتباط گسترده والی فارس میباشد^[۲۳۱]. شاه ولی سلطان تاتی اوغلو نیز مانند اسلاف خود علیرغم خدمات شایسته ای که به صفویان در سال ۹۷۳هجری به علت آنکه مواجب و مراسم سپاه مامور فارس را به قاعده نرسانیده بود^[۲۳۲] از حکومت معزول و ولایت فارس را به محمد خان بیگ ذوالقدر ارزانی داشتند^[۲۳۳].
در سال ۹۴۷ه.ق تیری به خواجه میرزا بیگ وزیر شاه ولی بیگ ذوالقدر حاکم فارس زدند و او کشته شد و مشخص شد که فرموده آقایان ذوالقدر هست که با حاکم شیراز نزاع دارند. پس خانه او را مهر زدند و اموالش را ظبط کردند. برادر او محمد مقیم را احضار به قزوین کردند که از ترس به عتبات عالیات فرار کرد^[۲۳۴].
۵-۱۱- محمد خان ذوالقدر
شاه طهماسب، شاه ولی سلطان را از حکومت فارس عزل کرد و مبلغی وجه نقد به علت آنکه مواجب و مرسوم سپاه مامور فارس را به قاعده نرسانید بود از او گرفتند و به افراد سپاه رسانیدند و حکومت مملکت فارس را به محمد خان بیگ ذوالقدر واگذار کردند.^[۲۳۵] وزارت مملکت فارس در سال ۹۷۵ه.ق به میرزا قوام الدین حسین ولد میرزا تاج الدین جعفر حسنی حسینی شیرازی وزیر سابق فارس رسید^[۲۳۶].
نکته قابل توجه در مورد محمد بیگ ذوالقدر اشاره ای است که جنابدی دارد: «به خیانت وی و دیگر سران قزلباش در جنگی همراه با شاه طهماسب که معهذا اکثر اعیان چون حسین خان شاملو و غازی خان تکلو و محمد خان ذوالقدر و غیر هم بنابر یکدیگر و اضلال الامه و مواعید کاذبه ی وی که در آن وقت به استمالت نامه های مشتمل بر عواطف و احسان سلطان روم موفق به توقیع اعطای الکای آذربایجان نزد ایشان ارسال گردانیده بود در آن بی عاقبتان از آن جهت دل دگرگون داشته و در مقام نفاق طریق معادات می پیمودند^[۲۳۷] ».
در ادامه جنابدی می افزاید: «در این اثنا محمد خان ذوالقدر و حسین خان ولد برون سلطان تکلو با هزار سوار بنابر مواعد کاذبه الامه و استمالت نامچه داری روم تاج از سر برداشته ادبار آسا از این دولت روز افزون تخلف نموده به دشمن پیوستند^[۲۳۸] و محمد خان ذوالقدر اوغلی که تاج بریده ملازمت رومیه اختیار نموده بود شاید دلیل عزل او از فرمانروایی فارس همین موضوع باشد. به هر حال در سال ۹۷۸ه.ق تمامی ایالت فارس به ولی سلطان قلخانچی ذوالقدر عنایت گردید^[۲۳۹]».
۵-۱۲- ولی سلطان ذوالقدر
همانگونه که ذکر شد ولی سلطان جانشین محمد خان گردید و در سال ۹۷۸ه.ق ایالت تمامت مملکت فارس به ولی سلطان قلخانچی ذوالقدر عنایت گردید^[۲۴۰] و تا سال ۹۸۵ه.ق. یعنی یکسال پس از مرگ شاه طهماسب صفوی بر این مقام بود. آنچه در دوران حکومت او بر فارس قابل توجه است این که طی این دوران شاهزاده سلطان محمد میرزا سلطان فرزند شاه طهماسب صفوی و فرزندش سلطان حمزه میرزا در شیراز اقامت کرده و ولی سلطان ذوالقدر عملا للگی و اتبکی شاهزاده سلطان محمد میرزا وحمزه میرزا را باهم داشته است. دوره هفت ساله والی گری ولی سلطان ذوالقدر بدون هیچ حادثه ی مهمی در فارس پشت سر گذاشته شد و در واقع او آخرین امیر این ایالت در دوره ی طولانی حکومت شاه طهماسب صفوی محسوب می شد. با مرگ شاه طهماسب صفوی در سال ۹۸۴ه.ق. رقابت و کشمکش قدرت در مرکز بر سر جانشینی وارد مرحله ی جدید شد که تبعات وآثار آن به خاندان ذوالقدر و ایالت فارس نیز میرسد^[۲۴۱].

تشخیص یک شروع کننده محیطی، بسیار سخت است زیرا ممکن است حادثه ای که موجب شروع دیابت شده باشد طی چندین سال قبل از بروز بیماری اتفاق افتاده باشد .
شروع کننده های محیطی معروف شامل ویروس ها ^[۱۳] پروتئین های شیر گاو و ترکیبات نیتروز اوره می باشند(۵۳).
تعدادی از مداخلات توانسته اند از دیابت در مدلهای حیوانی جلوگیری نمایند. بعضی از مداخلات بطور مستقیم سیستم ایمنی را مورد هدف قرار می دهند( داروهای سرکوب کننده ایمنی، حذف انتخابی سلولهایT، القاء تحمیل ایمونولوژیک نسبت به پروتئین حتی سلول بتا پانکراس) در صورتیکه روش های دیگر با بلوک سیتوکین های سیتوتوکسیک یا افزایش مقاومت سلولهای جزایر به فرایند تخریب از مرگ سلول بتا جلوگیری می کنند(۴۶).
این نتایج در مدلهای حیوانی انجام گرفته و این مداخلات در جلوگیری از دیابت ملیتوس نوع ۱ در انسان موفق نبوده اند(۴۶).
۲-۱-۲. دیابت نوع ۲
مقاومت به انسولین و ترشح غیر طبیعی انسولین از دلایل اصلی ایجاد و توسعه دیابت ملیتوس نوع ۲ است. اگر چه هنوز مباحثی وجود دارد که مقاومت به انسولین مقدم بر نقص در ترشح انسولین می باشد. چهار پایه اصلی، خصوصیات پاتوفیزیولوژی این بیماری را تشکیل می دهندکه عبارتنداز: مقاومت به انسولین، نقص عملکرد سلول بتا، تولید گلوکز کبدی^[۱۴] نامنظم و جذب روده ای گلوکز به طور غیر طبیعی(۳۴).
در مراحل اولیه این اختلال، مقاومت محیطی به انسولین(در عضله و بافت چربی) با تولید انسولین بیشتر توسط سلولهای بتا جبران شده و قند خون را در حد طبیعی حفظ می کنند. با مرور زمان سلولهای بتا به تدریج توانایی جبران این فرایند یعنی افزایش پیشرونده مقاومت به انسولین را از دست می دهند و سرانجام هیپرگلیسمی با علائم بالینی به عنوان دیابت ملیتوس بروز می نماید(۳۴).
اگر بچه ای هم پدر و هم مادرش دیابت نوع۲ داشته باشند ۴۰% احتمال ابتلای بچه به دیابت نوع۲ وجود دارد. پس سابقه خانوادگی هم در پاتوژنز بیماری نقش دارد(۱۸).
۲-۱-۳. سولفونیل اوره‌ها( گلی بن کلامید )
داروهای گروه سولفونیل اوره، با تحریک لوزالمعده باعث می شوند که انسولین بیشتری ترشح شود و به این طریق، قند خون کاهش پیدا کند. این داروها دارای اثرات مشابه انسولین هستند زیرا آنها باعث می گردند که انسولین خون افزایش یابد و امکان دارد که انسولین خیلی زیاد ترشح شود(۹).
در صورتی که انسولین زیادی ترشح گردد، قند خون شدیداً کاهش پیدا می کند و ممکن است علایم کاهش قند خون(هیپوگلیسمی) را به وجود آید(۹).
همانند انسولین، داروهای سولفونیل اوره نیز می توانند دارای اثر کوتاه، متوسط یا طولانی باشند. داروی کلرپروپامید از انواع طولانی اثر می باشد در حالی که داروی گلی بن کلامید از انواع با اثر متوسط است. گلی بن کلامید^[۱۵] (گلیبورید)، بیشترین دارویی است که جهت درمان بیماران دیابتی نوع ۲ به کار می رود(۹).
مصرف گلی بن کلامید سبب افزایش ترشح انسولین از سلول های بتای پانکراس و یا افزایش پاسخ بدن به انسولین می شود(۳۰).
۲-۲. آلوکسان
آلوکسان که مشتقی از اسیداوریک می باشد بعنوان یک عامل دیابتوژنیک شناخته شده است اولین بار بیش از ۵۰ سال پیش برای القای دیابت در حیوانات آزمایشگاهی به کار گرفته شد(۴۱).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

عملکرد سیتوتوکسیک این ماده دیابت زا مربوط به رادیکالهای اکسیژن فعال است که بطور انتخابی روی سلولهای بتای پانکراس اثر گذاشته آنرا تخریب می کند. آلوکسان و محصولات آن با ایجاد رادیکالهای سوپراکسید یک سیکل کاهنده را می سازند که به تبدیل می شوند. عملکرد رادیکالهای آزاد باعث تخریب سریع سلولهای بتا می شود( ۴۳).
آلوکسان همان( ۲، ۴، ۵، ۶- تتراکسی پیریمیدین ، ۵، ۶ دی اکسی یوراسیل ) است که به وسیله اکسیداسیون اسید اوریک ساخته می شود. وقتی بصورت داخل وریدی، داخل پریتونئال یا زیرپوستی استفاده شود، عملکرد دیابت زایی خواهد داشت(۵۴).
دوز مورد نیاز برای دیابت بسته به گونه حیوانی، روش تجویز و وضع تغذیه ای دارد. جزایر لانگرهانس انسان نسبت به موش صحرایی^[۱۶] به آلوکسان مقاوم ترند(۵۴). بیشترین دوز داخل وریدی که درموش صحرایی ایجاد دیابت می کند kg/ 65mg می باشد(۲۰و۵۷). وقتی آلوکسان داخل پریتونئال یا زیرپوستی استفاده می شود، دوز مؤثر باید ۳-۲ برابر شود. دوز داخل پریتونئال زیر kg/ mg150برای ایجاد دیابت در رت کافی نیست(۷۲). در ضمن حیوانات ناشتا به آلوکسان مستعدترند زیرا قند خون افزایش یافته محافظت نسبی در برابر آلوکسان ایجاد می کند(۲۱و۳۲). پس از تزریق آلوکسان به موش صحرایی یک افزایش ناگهانی در غلظت انسولین در بدن موجود زنده رخ می دهد(۲۱). آلوکسان یک ماده آب دوست و ناپایدار است و نیمه عمر آن در PH خنثی و دمای ۳۷ حدود ۵/۱ دقیقه است و در دمای پایین تر طولانی است(۱۶).
آلوکسان سریعاً بوسیله سلولهای بتا جذب می شود و سپس عملکرد خود را انجام می دهد(۳۵). کبد و بافت های دیگر در برابر رادیکالهای ازاد اکسیژن در مقایسه با سلولهای بتای پانکراس مقاوم ترند و این مقاومت آنها را در برابر مسمومیت آلوکسان حفظ می کند(۶۹). شکل ۱-۳ مکانیسم تولید اکسیژن فعال توسط آلوکسال را در سلولهای β پانکراس موش صحرایی نشان می دهد. G و G ، گلوکوکیناز فعال و غیر فعال را نشان می دهد.H ، رادیکال آلوکسان است. و (C ) ، غلظت C داخل سلول است(۴۳).
S – -SHHS- -S
GK₀ GK_i
HA^o
دیالوریک اسید آلوکسان
O₂O₂
O₂ -۲H H₂O₂+O₂-O₂
F F O
کلسیم از مایع خارج سلولی برداشته می شود.
تخریب سلولهای پانکرانس افزایش © کلسیم در منبع داخل سلولی متابولیسیم اش زیاد
می شود.
پاک شدن کللسیم از سیتوپلاسم محدود می شود
شکل (۲-۱) : مکانیسم تولید اکسیژن فعال توسط آلوکسان در سلولهای پانکرانس موش صحرایی
افزایش غلظت C باعث دپولاریزه شدن سلولهای β پانکراس می شود. افزایش ناگهانی در میزان انسولین هم ممکن است ناشی از افزایش ناگهانی غلظت C سیتوزول باشد که آلوکسان باعث آن شده است. وقتی انسولین بیش از میزان طبیعی آزاد شود، با کمک رادیکالهای آزاد اکسیژن سلولهایβ را تخریب می کند.
به دام اندازنده ها^[۱۷]ی RNS و ROS می توانند از مرگ سلولهای بتا توسط موادی از قبیل آلوکسان ، STZ و سیتوکین های پیش التهابی جلوگیری نمایند . درشرایط آزمایشگاهی^[۱۸] افزودن عوامل به دام اندازندۀ رادیکال آزاد( نظیر سوپراکسید دسموتاز ، کاتالاز، به دام اندازنده های رادیکال هیدروکسیل و شلاته کننده های فلزی) به سلولهای بتا ایزوله شده، از مرگ این سلولها توسط آلوکسان، (۷۴). STZ (72). و یا سیتوکین ها(۲۹) جلوگیری می کند. مطالعات نشان می دهند که در شرایط آزمایشگاهی بیان زیاد CuZnSOD در حیوانات ترانس ژنیک موجب محافظت در مقابل ایجاد دیابت القاء شده توسط STZ یا آلوکسان می گردد(۵۶).
از طریق آنزیم پلی ADP ریبوزیلاسیون هم DNA تخریب می شود مواد شیمیایی که باعث مهار پلی ADP ریبوزیلاسیون شوند اثر سمیت آلوکسان را تخفیف می دهند. این توانایی در آنتی اکسیدانها وجود دارد. اثر محافظتی گلوکز هم می تواند بخاطر تداخل قند با پمپ ناقل گلوکز باشد که جذب آلوکسان را مهار می کند. گلوکز با محافظت از گلوکوکیناز اثر سمی آلوکسان را خنثی می کند(۴۳).
استعداد واضحی از سلولهای بتا در برابر استرس اکسیداتیو وجود دارد که مربوط به سطح پایین آنتی اکسیدانها در مقایسه با بافت های دیگر است مثل ریه، کبد، کلیه. یک سری از نژادهای موش به آلوکسان مقاوم ترند چون انتی اکسیدانهای خون آنها بالاتر است(۲۵).
۲-۳. گیاهان دارویی
طی سالیان متمادی داروهای طبیعی خصوصا گیاهان دارویی اساس و حتی در برخی موارد تنها درمان محسوب می شدند و در عین حال مواد اولیه موجود در آنها در صنعت داروسازی مورد استفاده قرار می گرفت. با گذشت زمان بر تعداد گیاهان دارویی شناخته شده افزوده و زمینه های کاربرد آنها نیز گسترده شد. امروزه نیز پرشکان و محققین بسیاری از کشورها مجددا توجه خود را به منابع طبیعی و گیاهان دارویی معطوف داشتند(۸) .
۲-۳-۱. تلکا
درخت تلکا^[۱۹] که به گلابی وحشی موسوم است، در جنگل های شمال ایران از ارسباران تا گرگان پراکنده است و در ارتفاعات مختلف رشد می کند. این گیاه جزء خانواده روزاسه می باشد. ارتفاع آن ۵ متر و دارای برگ تخم مرغی گرد با انتهای کند است که این انتها در برگ های جوان کمی کشیده است(۶۴) .
شکل(۲-۲) : درخت تلکا
روی برگ ها صاف و براق وپشت برگ های جوان حاشیه تارعنکبوتی فرا گرفته که رفته رفته صاف می گردد و دارای رنگ سبز روشن می باشد و طول پهنک ۴-۲ سانتی متر و طول دمبرگ تقریباً دو برابر آن است. گل هایش سفید و داخل کاسبرگ ها پشمین و سرخ می باشد(۱۲).
شکل( ۲-۳) : برگ درخت تلکا
میوه آن کوچک و گرد یا کمی گلابی شکل است و بر روی پایکی به طول ۳ سانتی متر قرار دارد و قطر آن حدود ۱.۵ سانتی متر، رنگ آن سرخ تیره متمایل به سیاهی است و روی آن خال های سفید دیده می شود. برگ این گیاه حاوی مقادیری از یک فئول گلیکوزید به نام آربوتین می باشد(۱۲).
۲-۳-۲. آربوتین
آربوتین یک هیدروکینون گلوکوزید است. فرمول ساختاری آربوتین^[۲۰] با وزن مولکولی ۲۵/۲۷۲ که به نام هیدروکینون- بتا – دیگلکوپیرانوزید^[۲۱] و متشکل از مولکول گلوکز با فنول در موقعیت پارا است . در طول موج nm 286 حداکثر جذب را برابر اشعه فراء بنفش دارا می باشد . آربوتین در گرما ناپایدار است و می تواند به شکل های مختلفی تجزیه شود .
شکل( ۲-۴) : ساختمان شیمیایی آربوتین
آربوتین دارای منشأ گیاهی می باشد و در برگ، پوست درخت و میوه برخی گیاهان از خانواده روزاسه مقادیر قابل ملاحظه ای از این ماده وجود دارد(۶۱). آربوتین در این گیاهان در مقابل برخی بیماری های باکتریایی نقش حفاظتی دارد که احتمالاً این فعالیت باکتری کشی مربوط به هیدروکینون ها می باشد، که در اثر فعالیت آنزیم بتا – گلوکوزیداز از آربوتین حاصل می شود (۲۶).
آربوتین به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی به تنهایی گلوکز خون را کاهش می دهد(۷۰).
از آنجا که گلیسرهیزین، آربوتین وهیدروکینون-α-گلیکوزوید، گلوز خون که پس از صرف غذا افزایش می یابد را کاهش میدهند پس میتوانند مواد کمکی مفیدی برای درمان آزمودنی های دیابتی باشند(۷۰).
از گیاهان حاوی آربوتین برای ضد عفونی کردن مجاری ادراری در عفونت های دستگاه ادراری استفاده می شود . حداکثر اثرات ضد عفونی کنندگی آربوتین ۳-۴ ساعت بعد از مصرف است (۲۴و۶۵). آربوتین دیورتیک است، آربوتین اثر ضد آفتاب و آنتی اکسیدان دارد. به عنوان عامل سفید کننده^[۲۲] در فرمولاسیون اشکال دارویی موضعی محافظ در برابر تابش های شدید اشعه uv به کار برده می شود . مصرف میوه های تازه تیره پیروس^[۲۳] در انسان، فعالیت ضدتوموری و فعالیت ضد جهش ژنی در برابر باکتری سالمونلاتیفی موریوم نشان داده اند(۱۴) .
مهمترین منبع سرشار شناخته شده از آربوتین در گیاه انگور خرس با نام علمی( Arctostaphylos uva- ursi) از خانواده ایرکاسه^[۲۴]می باشد. طبق تحقیقات فارماکوپه و همکاران، میزان مشتقات هیدروکینون که آربوتین نیز از مشتقات هیدروکینون است، در این گیاه حدود ۷ درصد می باشد(۷۱). از عصاره این گیاه به عنوان ضدعفونی کننده مجاری ادراری در التهابات متوسط مجاری ادراری و صفرا و همچنین دفع سنگ کلیه استفاده می شود.
شکل(۲-۵) : گیاه انگور خرس

(منازل قمر)
* پَها: خانه چهارم ماه. از ۱۰ درجه گاو تا ۲۳ درجه و ۲۰ دقیقه همان برج.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
بسامد و خوانش: نام این منزل قمر تنها یکبار در بندهشن (۲: ۲) آمده است. املاهای مختلف این منزل قمر در نسخ بندهشن به شرح زیر است: در TD1, K20b, M51 با املای پازند (paha)، و در TD2, DH با املای پازند (pahā)، (پاکزاد، ۲۰۰۵: ۳۵پ۳۳). یوستی (۱۸۶۸: ۱۲۷) و به تبعیت از او، انکلساریا (۱۹۵۶: ۳۱)، این واژه را به صورت Paha ثبت کرده‌اند. اما، بهار (۱۳۷۵: ۵۸)، بهزادی (۱۳۶۸: ۵) و پاکزاد (۲۰۰۵: ۳۵)، خوانش پازند Pahā̌ را ترجیح می‌دهند. هنینگ (۱۹۴۲: ۲۴۵)، این منزل قمری را برابر با «الدبران» می‌گیرد؛ اما، نظری پیرامون صورت صحیح این واژه ارائه نمی‌کند.
توضیحات: در بندهشن، منزل قمری «پها»، خانه چهارم ماه است که معادل آن در هندی Róhiṇī به معنی «سرخ» نام دارد. این منزل در قسمت میانی برج گاو قرار دارد و معادل عربی آن «الدَبَران» به معنی «دنبال کننده» است. ستارۀ شاخص این منزل در لاتین Aldebaran (α ثور) نام دارد که مطابق بهار (۱۳۷۵: ۵۸)، برابر است با ستاره چهاردهم از برج فلکی ثور. در حالی که اکثر پژوهشگران بندهشن، از بررسی ریشه شناختی این واژه چشم‌پوشی کرده‌اند؛ بهار (۱۳۷۵: ۵۸) با اشاره به وجه تسمیه ستارۀ الدبران که نام خود را از «دنبال کردن خوشه پروین» گرفته است، احتمال می‌دهد که صورت پازندِ Pahā متناسب و هم معنی با واژۀ عربی «الدبران» بوده، و در نتیجه، این املای پازند، صورتِ تحریف شدۀ واژۀ پهلوی Pasīg و یا Payīg و به معنی «دنباله» بوده باشد. مطابق لغتنامه دهخدا، نامهای دیگر این منزل قمر عبارتند از: دیدۀ گاو، عین الثور، تابع النجم، و مِجدَح.

panǰ gāh ī gāhānīg
(گاه‌شماری: تقسیمات سال)
* پنج گاه گاهانی: پنجه اندرگاهی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توضیحات: سال خورشیدی شامل ۳۶۵ روز است. در تقویم اوستایی، هر سال دوازده ماهِ سی روزه دارد که رویهم ۳۶۰ روز می‌شود و بدین گونه پنج روز در آخرِ سال می‌ماند. این پنجۀ آخرِ سال، هنگام برگزاری جشن گاهنبار ششم بنام «همسپهمدیم گاه» است که به نحوی جشن آغاز سال نیز به حساب می‌آید. در گاهشمار اوستایی، نام این پنج روز از نام پنج گاثِ گاهان گرفته شده است و جدای از نام سی امشاسپندی است که بر سی روزِ ماه سروری می‌کنند. این پنج روز بر طبق بندهشن (۱-الف: ۲۶)، به ترتیب عبارتند از: ۱) اَهونَوَدگاه (Ahunawad gāh)؛ ۲) اوشتوَدگاه (Uštwad gāh)؛ ۳) إسپَندمَدگاه (Spandmadgāh)؛ ۴) وُهوخشتَرگاه (Wohu(x)štr gāh)؛ و ۵) وَهیشتوئیشت گاه (Wahištōišt gāh). نامهای دیگر این پنجه عبارتند از: پنجه دزدیده (duzīdag)، پنجه تروفته (panǰ rōz ī truftag) ، پنجه مسترقه، پنج گاه گاهانی (panǰ gāh ī gāhānīg)، پنجه نیکو (panǰag ī weh)، و پنج روز گاهانی (panǰ rōz ī gāhānīg). مطابق آثارالباقیه (بیرونی، ۱۳۲۱: ۶۸) «پارسیان پنج روز دیگر سال را پنجی و اندرگاه گویند؛ سپس این نام تعریب شد و اندرجاه گفته شد و نیز این پنج روز دیگر را ایام مسروقه و یا مسترقه (دزدیده شده) می‌نامند زیرا که در شمار هیچیک از شهور محسوب نمی‌شود». این ترکیب با اصطلاح «پنج روز گاهنبار» (panǰ rōz gāhānbār) فرق دارد چراکه در طول سال شش «پنجۀ گاهنبار» وجود دارد و تنها «پنجۀ همسپهمدیم» یا «ششمین پنجۀ گاهنبار» است که با «پنجۀ گاهانی» مصادف است (همچنین رک. Hamaspasmēdim).
ریشه شناسی: ترکیب panj gāh ī gāhānīg مرکب است از: panj «پنج» (رک. panǰag) + gāh «گاه» (رک. gāh) + کسرۀ اضافه + gāhān «گاهان، بخش نخست اوستا» (رک. gāh) + پسوند صفت ساز -īg . (برای بررسی ریشه شناختی به سرواژه های مذکور رجوع شود): فارسی میانه: gāhānīk «مربوط به گاهان، اولین بخش اوستا» (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۸۰)؛ فارسی میانه ترفانی: panzgāh «پنج گاه گاهانی، پنجه اندرگاهی» (دورکین-مایسترارنست، ۲۰۰۴: ۲۷۷)؛ فارسی نو: پنجی، اندرگاه، اندرجاه (بیرونی، ۱۳۲۱: ۶۸)؛ انگلیسی: intercalary pentad ؛ معادل عربی: ایام مسروقه، ایام مسترقه (بیرونی، ۱۳۲۱: ۶۸)؛ خمسه مسترقه.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

panǰ rōz gāhānbār
(گاه‌شماری: تقسیمات سال)
* پنج روز گاهنبار: پنجۀ گاهنبار، هر یک از شش پنجۀ گاهنبار؛ جشن گاهنبار.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توضیحات: در بندهشن، سال دینی به شش فصل بنام گاهنبار تقسیم می‌شود و در پایان هر فصل، بمدت پنج روز جشن می‌گیرند، هر یک از این شش پنجۀ فصلی را «پنج روز گاهنبار» می‌نامند. تنها «پنجۀ همسپهمدیم گاه» یعنی ششمین پنجه گاهنبار که آخرین پنجۀ سال می‌باشد، به «پنجۀ گاهانی» معروف است و نامهای دیگری نیز دارد (برای توضیحات بیشتر رک. panǰ gāh ī gāhānīg).
ریشه شناسی: (رک. panǰag ، rōz و gāhānbār)

panǰ rōz ī duzīdag
(گاه‌شماری: تقسیمات سال)
* پنج روز دزدیده: پنجه دزدیده، پنجه تروفته، خمسه مسترقه
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توضیحات: (رک. panǰ gāh ī gāhānīg)
ریشه شناسی: (رک. panǰag و rōz ). بررسی ریشه‌شناختی duzīdag در زیر آمده است: واژۀ duzīdag مرکب است از: بن ماضی duzīd- + پسوند صفت ساز -ag . بارتولومه (۱۹۰۴: ۷۵۸)، با تردید بیان می‌کند که احتمالاً واژه پهلوی duz(d) «دزد؟» معادل واژه اوستایی duž-dāii- «بداندیش، پلید منش» و مرتبط با ریشه سانسکریت durdhī-, dūḍhī́- به معنی «پست، بداندیش» است. همین نظریه را نیبرگ (۱۹۷۴: ۶۹) با اطمینان بیشتری اظهار کرده و ادامه می‌دهد که ظاهراً واژۀ dužd از قید duž «دُش-، دُژ-، بد» مشتق شده است. اما، قدر مسلم آن است که واژه پهلوی duzīdan [dwc-ytn’] صورت دیگری از فعل «دوشیدن» باشد، همانگونه که واژه های «مرز» و «مالش» به هم مرتبط هستند؛ واژۀ «دزدیدن» نیز به واژۀ «دوشیدن» که امروزه نیز در فارسی به معنی «سرکیسه کردن و دزدیدن» هم بکار می‌رود، مرتبط است. «دوشیدن» در سانسکریت به صورت duh- و به معنی «بیرون کشیدن و برداشتن چیزی از جایی و خالی کردن چیزی، بیرون بردن و برداشتن سود و چیزهای خوب از جایی» و در نتیجه «کِش رفتن» نیز بکار می‌رود (کار دزد هم همین است که بهترین چیزهای خانه ها را بیرون برده و خانه را خالی می‌کند). مثال مشابه دیگری که درستی این نظریه را ثابت می‌کند، واژۀ پهلوی druz به معنی «دیو، دروج» از ریشه سانسکریت druh- به معنی «دشمنی کردن، آسیب رساندن، آزار رساندن» است: هند و ایرانی آغازین: *dʰaugʰ- (لوبوتسکی، ۲۰۰۹: ۳۸)؛ سانسکریت: dugdha- «دوشیده، کاملاً خالی شده، برداشته»، duh-, dugh- «برداشتن، بیرون کشیدن، بیرون بردن چیزهای خوب از جایی، دوشیدن»، با صورت سوم شخص مضارع doghi, dughe, duhe (مونیرویلیامز، ۱۹۶۰: ۴۸۳، ۴۸۶، ۴۸۸)؛ اوستایی: *duj- هم آهنگ با druj-؛ فارسی میانه: duzzīdag «دزدیده، (نام خمسه) مسترقه» (بهار، ۱۳۴۵: ۳۸۵)؛ duzīdag [dwcytk’] «(پنجه) دزدیده» (مکنزی، ۱۳۷۳: ۶۹)؛ duzīdan, duz- [dwc-ytn’] (مکنزی، ۱۹۷۱: ۲۹)؛ پازند: dužī «دزدی» (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۶۹)؛ فارسی نو: دزدیده؛ معادل عربی: مسترقه، مسروقه.

panǰ rōz ī gāhānīg
(گاه‌شماری: تقسیمات سال)
* پنج روز گاهانی: پنجۀ گاهانی، پنج گاه گاهانی، پنجه دزدیده.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توضیحات: (رک. panǰ gāh ī gāhānīg)
ریشه شناسی: (رک. panǰag و rōz و gāh)

panǰ rōz ī truftag
(گاه‌شماری: تقسیمات سال)
* پنج روز دزدیده: پنجه دزدیده، پنجه تروفته
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توضیحات: (رک. panǰ gāh ī gāhānīg)

۱- اینکه فرد بیمار ناتوان است و درمان بدون مداخله مستقیم وی امکان پذیر است.
۲- اینکه بیماریهای روانی و به طور کلی اکثر خصوصیات رفتاری و روان شناختی انسانی مشخصاً قابل طبقه بندی است و در نتیجه بیماریها و افراد مبتلا به بیماری را می توان در گروه های شخصی قرار داد.
۳- چون که افراد را می توان در طبقات و دسته های مشترکی قرار داد پس روشهایی که برای درمان یک بیماری خاص کاربرد دارد، برای افراد مبتلا به آن بیماری نیز مشترک است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴- هر چند ابعاد وجودی انسان به چند بعد جسمانی روانی و اجتماعی تقسیم می شود ولی تأکید اساسی بر بعد جسمانی است.
دیدگاه فردی در اصل به مخالفت دیدگاه گروهی برخاسته است. دانشمندان چون مازلو و راجرز در پنجاه سال گذشته بر فردیت انسان و نقشی که خصوصیات منحصر به فرد انسان در شکل گیری معنای بیماری روانی ایفا می کنند تأکید ورزیده اند. این محققین اصرار دارند که اولاً انسان موجود ناتوانی نیست و قدرت تصمیم گیری و حق انتخاب در وی وجود دارد. اختلالات روانی به دلیل وجود ناتوانی یا ضعف در فرد نیست، بلکه به دلیل نیازهای ارضا نشده به وجود می‌آیند. ثانیاً پیروان دیدگاه فردی انسان را موجودی پویا و زندگی را هدفمند می بیند و اعتقاد دارند بیماری روانی واکنش فرد در مقابل بازداشته شدن از روند طبیعی رشد روانی و معنوی است. این در حالی است که تجربیات هر انسانی منحصر به فرد است و طبقه بندی افراد بر حسب نوع بیماری ساده انگاری و نادیده گرفتن پیچیدگی ماهیت بشر محسوب می شود. در نتیجه باید تأکید بر تجربیات منحصر به فرد انسان باشد و با توجه به نیازهای فردی برنامه ریزی شود.
دیدگاه گروهی درباره تشخیص و درمان بیماری نمونه ای از فلسفه تأثیر بیولوژیک است. فلسفهای که کاهش گرایی و در نتیجه مدل پزشکی از مشخصات و ویژگیهای آن هستند. معتقدین این دیدگاه عوامل فیزیکی و بیولوژیکی را پایه هستی بشر می دانند و معتقدند که کلیه حالات ذهنی و فکری بشر زیر بنای ملکولی و سلولی دارد.
پیروان دیدگاه اجتماعی مانند لینگ تحت تأثیر نهفت های ضد روان پزشکی با دیدگاه گروهی چنان شدید به مخالفت برخاسته اند که اصلاً بیماری روانی را یک نابهنجاری قلمداد نمی کنند و جامعه را بیمار و نابهنجار می بینند. این محققین بیشتر طرفدار فلسفه تأثیر فرهنگی هستند، فلسفه ای علمی یا سیاسی که تفکر تأثیرات فیزیکی در بیماری روانی را رد می کند و بیماری را تنها یک برچسب اجتماعی قبول دارد. فوکالت برای مثال، اسکینر و فرنی را یک بیماری با ماهیت مستقل در فرد نمی انگارد و بلکه آن را یک تعریف اجتماعی فرهنگی یا حتی سیاسی قلمداد می کند. لینگ^[۴۵] روان پزشک اسکاتلندی در کتاب خویشتن از هم گسیخته نیز اسیکنر و فرنی را مجموعه ای از واکنش های طبیعی انسان نسبت به جامعه ای متعارض و بیمار می پندارد.
پژوهش های انجام شده در زمینه رابطه هوش هیجانی یا سلامت روانی:
تیره گری (۱۳۸۴)، در پژوهش به آموزش هوش هیجانی به منظور بررسی اثرات آن بر سازگاری زناشویی پرداخت. هدف این تحقیق تصریح نقش هوش هیجانی در حوزه روابط بین فردی و زناشویی در قالب رویکردها، راهبردهای و برنامه های آموزش روانی، به منظور مداخله در رفع یا تخفیف مسائل همسران ناسازگار بود. تحلیل نتایج و یافته ها نشان داد که نمره کلی هوش هیجانی و مولفه های آن بین گروه های همسران ناسازگار و سازگار تفاوت معنادار به نفع همسران سازگار دیده می شود.
در مورد اثربخشی برنامه آموزشی هوش هیجانی این یافته به دست آمد که در ارزیابی پس آزمودن نمرات گروه ها در مورد نمره کلی EQ_i تفاوت معنادار وجود دارد (این پژوهش به این منظور آورده شده است که یکی از مسائل پیش روی نوجوانان و جوانان مبحث ازدواج و آینده خانوادگی آنان می باشد و این پژوهش نشان می‌دهد که آموزش هوش هیجانی می تواند در سلامت روانی خانوادگی افراد مهم باشد.
پژوهش با عنوان «هوش هیجانی رابطه بین استرس و سلامت روانی را تعدیل می کند» (سیاروچی و همکاران، ۲۰۰۲، به نقل از نوری، ۱۳۸۳) در دانشگاه ولونگونگ استرالیا بر تعداد ۳۰۲ نفر از دانشجویان این دانشگاه در یک مطالعه مقطعی شامل ارزیابی استرس زندگی، هوش هیجانی خود گزارش دهی و هوش هیجانی عینی و سلامت روانی می شد، انجام شد. تحلیل رگرسیون مشخص کرد که استرس با این موارد در ارتباط است:
۱- گزارش افسردگی بیشتر، ناامیدی و انکار خودکشی در افرادی که در مقایسه با سایرین از ادراک هیجانی بالاتری برخوردار بودند.
۲- گزارش افکار خودکشی بیشتر در بین آنهایی که در اداره، تنظیم و ادراک هیجانات دیگران ضعیف بودند. اسپنش^[۴۶] و دیگران (۲۰۰۳)، به منظور بررسی این که هوش هیجانی و خود یکپارچه سازی پیش بینی کنند، مهمی در بهزیستی هیجانی است، پژوهش را در استرالیا انجام دادند. به این منظور آزمون هوش هیجانی و آزمون خود یکپارچه سازی بر روی ۹۵ دانش آموز توسط میزان پاسخ هایشان برای ۸ تلاش شخصی انجام شد. وی چنین فرض کرد که تأثیر خود یکپارچه سازی هدف و صنعت هوش هیجانی در حس بهزیستی افراد موثر است. تحلیل همبستگی نشان داد افرادی که سطح بالایی از هوش هیجانی را گزارش کرده اند در مفهوم نظام های خود یکپارچه شده اهداف شخص بیشتر سازگار بودند و خرده مقیاس تنظیم خلق در هوش هیجانی و تنظیم هویت در خود یکپارچه سازی اهداف می تواند پیش بینی کننده بهزیستی هیجانی باشد، این نتایج نشان می دهد که تجارب هیجانی که تجارب هیجانی که توانایی تنظیم هیجانات را دارند به واسطه جایگزین کردن تلاشهایی که متناسب است با ارزشها و عقاید اصلی شخص، در بهزیستی هیجانی تأثیرگذار هستند.
فارنهام^[۴۷] (۲۰۰۳)، برای بررسی هوش هیجانی و شادکامی تحقیقی را در انگلستان انجام داد. به این منظور تعداد ۸۸ شرکت کننده مرد و زن با میانگین سنی ۸۹/۱۹ ساله مورد مطالعه قرار گرفتند. بر این افراد آزمونهایی مربوط به هوش هیجانی، شادکامی، شخصیت و قابلیت های شناختی انجام شد. نتایج تحقیقات نشان داد که رابطه قوی بین شخصیت و شادکامی به ویژه در مقیاس های نوروزگرایی و برونگرایی شخصیت وجود دارد. همچنین رابطه قوی هوش هیجانی و شادکامی بیشتر از ۵۰% کل واریانس در شادکامی را تبیین کرد. افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند اعتقاد دارند که با هیجاناتشان مرتبط هستند و این که می توانند هیجاناتشان را کنترل کنند و راه های ترقی و بهزیستی را افزایش دهند تا این که بتوانند از سطح بالای شادکامی بهره مند و از زندگی لذت ببرند. سپس این نتیجه نیز بدست آمد که هوش هیجانی می تواند پیش بینی کننده مثبتی از شادکامی باشد، البته به صورت تجربی رابطه بین هوش هیجانی و شادکامی مشخص شده است.
براکت^[۴۸] و دیگران (۲۰۰۴) ، در یک پژوهش بر روی ۳۳۰ نفر از دانشجویان دانشگاه رابطه بین هوش هیجانی و رفتارهای زندگی را بررسی کردند. آزمون هوش هیجانی برای دریافت اطلاعاتی در ۵ صفت بزرگ شخصیتی روی مقیاس‌های دامنه زندگی با عناوین رفتارهای خود مراقبتی، روابط درون شخصی، فعالیت های دانشگاهی و سرگرمی های اوقات فراغت اجرا شد. در این پژوهش و با این جامعه آماری نمره زنان در هوش هیجانی به طور معناداری از مردان بالاتر بود. هوش هیجانی پایین مردان اصولاً برای عواطف ادراکی و استفاده از عواطف برای تسهیل تفکر در مردان ناتوان بود و با برون داده های منفی وابسته بود، که شامل سوء استفاده از داروهای غیرمجاز و الکل، انحراف رفتاری، ارتباط اندک با دوستان می شد. در این پژوهش و در این نمونه هوش هیجانی به طور معناداری با ناسازگاری و رفتارهای منفی برای مردان دانشجو نیست به زنان همبستگی معنادار را نشان داد.
کافتسیوس^[۴۹] (۲۰۰۳)، در پژوهش جهت بررسی قابلیت های هیجانی و دلبستگی در مسیر زندگی آزمون هایی را بر روی ۲۳۹ بزرگسال بین سنین ۱۹ تا ۶۶ ساله انجام داد. در این مطالعه رابطه بین ادراک و تشخیص دلبستگی و هوش هیجانی به آزمون گذاشته شده است، از قبیل مجموعه توانایی های مدیریت، ادراک، تسهیل، درک و فهم هیجانات.
پس از تحلیل نتایج مشخص شد که دلبستگی رابطه مثبتی با همه خرده مقیاس های هوش هیجانی (به جز ادراک هیجانی) و نمره کلی هوش هیجانی داشت. هم چنین در این پژوهش مشخص شد که افزایش سن موجب افزایش سطوح قابلیت‌های هوش هیجانی می شود و همچنین زنان در سطوح ادراک هیجانی از مردان بالاتر بودند.
انجلبرگ^[۵۰] و دیگران (۲۰۰۳) ، به منظور بررسی بین هوش هیجانی، شدت عاطفه و قضاوت اجتماعی پژوهشی را روی ۲۸۲ نفر پاسخ دهنده پسر و دختر دانشگاه اقتصاد با میانگین سنی ۵/۲۰ سال انجام داد. در این پژوهش ادراک هیجانی که به صورت قضاوت صحیح از دیگران در شرایط احساسی معمولی و شدید عملیاتی سازی شده بود نقش مهمی داشت، یک تشخیص صحیح و درست از احساسات دیگران بایستی از طرفی با واکنش بسیار شدید به محرکهای محیطی و از طرف دیگر به قضاوت اجتماعی ارتباط داشته باشد، تحلیل نتایج این پژوهش نشان داد که ادراک هیجانی (که مولفه هم هوش هیجانی است) با دقت بیشتر در ارزیابی خلقیاتی که توسط دیگران تجربه می شود ارتباط دارد. یافته های دیگر این پژوهش نیز نشان داد که موفقیت در قضاوت صحیح اجتماعی با دقت ادراکی بیشتر در تغییر خلقیات دیگران رابطه دارد و این نظریه مهم که ادراک هیجانی که عامل بالقوه ای برای سازگاری در سطوح اجتماعی است، شدت و قوت پیدا می کند. بر اساس این مطالعه مشخص شد که هوش هیجانی موجب ارزیابی دقیق‌تری از خلقیات دیگران می گردد. توانایی در ارزیابی خلقی دیگران که شامل دقت بیشتر در ادراک خلقیات دیگران می باشد، قطعاً وابسته به توانایی هیجانی است که باهوش هیجانی رابطه دارد.
پارکر^[۵۱] و دیگران (۲۰۰۴)، در پژوهشی بر روی ۳۷۲ دانشجوی سال اولی ارتباط بین هوش هیجانی و دستیابی به دانشگاه را مورد بررسی قرار داد. بر اساس یافته های این پژوهش مشخص شد که ابعاد مختلف هوش هیجانی رابطه قوی با موفقیت در دانشگاه دارد. دانشجویان سال اول دانشگاه به دلیل این که با فشارهای روانی زیادی برخورد می کنند و این که همه آنها در برابر این عوامل استرس زا، چهره های متفاوتی به خود می گیرند. بعضی روابط جدیدی را به وجود می آورند، بعضی اصلاحاتی را در روابط شان با خانواده و اطرافیان به وجود می آورند و بعضی عادتهای مطالعاتی جدیدی را برای محیط دانشگاهی فرا می‌گیرند و به علاوه این که آنها بیشتر این نکته را می آموزند که چگونه از بزرگسالان خود مستقل باشند. نمرات پایین آنها در هوش هیجانی در اختلاف ارزیابی درست و دقیق از بیان و اظهار هیجان در تنظیم موثر و سودبخش تجارب هیجانی و قابلیت استفاده از احساسات در هدایت رفتار تشریح شد. موفقیت در دانشگاه با ابعاد هوش هیجانی (قابلیت های درون فردی، قابلیت های سازگاری و قابلیت مدیریت استرس) که در سال اول ورود به دانشگاه ارزیابی شده بود، رابطه قوی داشت. در مجموع این موضوع دریافت شده بود که این متغیرها پیش بینی کننده قوی در تشخیص دو موضوع موفقیت تحصیلی در دانشگاه ۸۲% و ناموفق بودن در دانشگاه ۹۱% در سال اول دانشگاه می‌باشد. نتایج این پژوهش ارتباط کاملاً قوی قابلیت های درون فردی، مدیریت استرس و سازگاری که عوامل مهمی در انتقال موفق از دبیرستان به دانشگاه و در دانشگاه نیز می باشد را پیشنهاد می کند.
هانت^[۵۲] و اوانس^[۵۳] (۲۰۰۴) ، پژوهشی را انجام دادند بر روی ۴۱۴ شرکت کننده مرد و زن با میانگین سنی ۳۶ سال که رویدادهای استرس‌زایی را تجربه کرده بودند، به منظور بررسی این که آیا هوش هیجانی می تواند پیش بینی کننده چگونگی پاسخ افراد به تجارب استرس زا باشد. نتایج این پژوهش نشان داد که شرکت کنندگان با نمرات بالا در مقیاس تأثیر واقعه (در حوادث تأثیر زیادی می پذیرند) نشانه های روان شناختی کمتری را درباره تجربه آسیب زا خودشان گزارش کردند. این افراد (خود نظاره گر) در نمرات مقیاس تأثیر واقعه از افراد بی تفاوت نمرات بالاتری را داشتند. در این پژوهش نیز مشاهده شد که رویدادهای آسیب زا تأثیری بیشتر در زنان دارد تا مردان و اینکه مردان در هوش هیجانی بالاتر از زنان هستند. با توجه به یافته های پژوهش، هوش هیجانی می تواند پیش بینی کننده خوبی برای افرادی که ممکن است استرس های آسیب زایی را تجربه کننده باشد.
اسلاسکی^[۵۴] و کارت رایت^[۵۵] (۲۰۰۳)، پژوهشی را به منظور بررسی تأثیر آموزش هوش هیجانی و رابطه آن با استرس و عملکرد، بر روی ۶۰ نفر از مدیران انگلستان انجام دادند. پس از آموزش هوش هیجانی به مدیران و تحلیل یافته های پژوهش مشخص شد که آموزشهایی که سبب افزایش هوش هیجانی می شود، موجب بهبود بخشیدن سلامتی و بهزیستی می شود. هدف پژوهش این بود که آیا هوش هیجانی می‌تواند موجب تحول و رشد در مدیریت شود و اینکه اگر هوش هیجانی افزایش یابد تأثیر سودمندی بر بهزیستی، سلامتی و عملکرد دارد؟ به طور خلاصه از پیوند بین هوش هیجانی و استرس این نظر بدست آمد که هیجانات منفی و استرس نتیجه بعضی روابط مختل بین مفاهیم خود و محیط است و این قابلیت هوش هیجانی در درک و مدیریت هیجانات در خود و دیگران تعدیل کننده این فرایند می باشد.
گوهم^[۵۶] (۲۰۰۳)، در رابطه با تنظیم خلقیات و هوش هیجانی و تفاوتهای فردی، سه تحقیق را بر روی ۵۶۹ نفر (۸۳ ، ۲۵۰ ، ۲۳۶) در سه مولفه هیجانی (وضوح، توجه، شدت) که به تشخیص چهار نوع اختلاف منتهی می شد، انجام داد. تحلیل نتایج نشان داد که سطوح بالای هوش هیجانی موجب می شود که افراد بیشتر بتوانند خلقیات و هیجاناتشان را تحت کنترل درآورند. افرادی که هیجاناتشان را تحت کنترل درآورده بودند اطلاعات بحرانی و رفتارهای بحرانی را نشان نمی دادند. این پژوهش افراد را به چهار گروه تقسیم کرد: ۱- گروهی که خلقیاتشان را تنظیم می کردند،۲- گروهی که به موقعیت های هیجانی بیشتر از دیگران واکنش نشان می دادند، ۳- گروهی که خلقیاتشان را بیشتر از دیگران نظم بخشی می کردند و ۴- گروهی که نسبت به هیجانات بی تفاوت بودند. (تحت کنترل درآورده – داغ و پرشور، مغزی، سرد و بی تفاوت).
لی آیوا^[۵۷] و دیگران (۲۰۰۳)، پژوهشی را بر روی ۲۰۳ دانش آموز مقطع دبیرستان به منظور بررسی تأثیر هوش هیجانی بر مشکلات رفتاری در دانش آموزان دبیرستانی مالزی انجام دادند. در این پژوهش استفاده شده است که هوش هیجانی می تواند با درونی و بیرونی ساختن مشکلات مختلف ارتباط داشته باشد. برای مثال دیده شده است که سطوح پایین هوش هیجانی با سطوح پایین همدلی و عدم توانایی در مدیریت خلق رابطه دارد. در نشانه های بروز رفتارها، سطوح پایین هوش هیجانی با پیشرفت دانشگاهی و سطوح بالای مشکلات جنسی رابطه دارد. در مطالعه اخیر سطوح بالای هوش هیجانی ارتباط مستقیمی با سطوح پایین بروز مشکلات رفتاری از قبیل اضطراب تحصیلی، افسردگی، شکایات جسمی، استرس، پرخاشگری جسمی، استرس، پرخاشگری و بزهکاری دارد. در این پژوهش نیز بررسی شده است که آیا سطوح پایین هوش هیجانی ممکن است یک عامل خطرپذیر مهم باشد که رابطه بین نظارت والدین و آشکار ساختن مشکلات رفتاری را تعدیل کند. در بررسی این رابطه پژوهشگران نیز همچنین پیشنهاد کرده اند که نیاز شناخت عامل های بین خطرپذیری و عامل حمایتی و حفاظتی در پیش بینی کردن مشکلات رفتاری وجود دارد و نقش هوش هیجانی در عوامل خطرپذیری بالقوه این چنین رفتارهایی را نشان می دهد. طبق یافته های این پژوهش هوش هیجانی رابطه منفی معناداری با استرس، افسردگی، شکایات جسمانی و بزهکاری و رابطه مثبتی با نظارت والدین داشت.
استین (۲۰۰۵)، در پژوهشی بر روی ۷۰۴ آزمودنی در مقطع قبل از دانشگاه به منظور بررسی همبسترهای شخصیتی، بهزیستی و سلامتی هوش هیجانی، شخصیت، رضایتمندی از زندگی، حمایت اجتماعی و سلامتی در گروه های کانادایی (۵۰۰۱ نفر) و اسکاتلندی (۲۰۴نفر) بررسی شد. با توجه به تحلیل داده ها این نتایج بدست آمد که هوش هیجانی رابطه منفی با آلکسی تالیمیا و مصرف الکل دارد و رابطه مثبتی با رضایتمندی از زندگی و اندازه و کیفیت شبکه اجتماعی دارد. با توجه به نتایج رگرسیون رابطه قوی هوش هیجانی و شخصیت از پیش بینی کننده های مربوط به سلامت بدست آمد. هوش هیجانی با اندازه شبکه اجتماعی در مقایسه با رابطه شخصیت با اندازه شبکه اجتماعی قوی تر بود. پالمر و دیگران (۲۰۰۲) پژوهشی را برای بررسی رابطه بین هوش هیجانی و مدیریت موثر انجام دادند. این پژوهش بر روی ۴۳ مدیر انجام شد. یافته های این پژوهش نشان داد که هوش هیجانی چگونه تأثیر خودش را بر مدیریت نشان می دهد و یا به پذیرش به وجود آمدن احساساتی در حین کار پاسخ مناسب می دهد. مدیرانی که هوش هیجانی بالاتری را از خود نشان دادند به لحاظ بروز احساسات و افکار خیلی بهتر عمل می کردند و خود کنترلی بیشتری بر هیجانات و احساساتشان داشتند.
تریلند و دیگران (۲۰۰۴) در پژوهشی ارتباط حمایتی هوش هیجانی با عوامل روان شناختی خطرپذیری سیگار کشیدن را در نوجوانان بررسی کردند. این پژوهش بر روی ۴۱۶ دانش آموز دوره راهنمایی اجرا شد که میانگین سن آنها ۳/۱۱ سال بود. نتایج نشان داد که هوش هیجانی بالا عاملی حمایتی برای عوامل خطرپذیری سیگار کشیدن در نوجوانان است. همچنین هوش هیجانی بالا با ادراکات بیشتری از پیامدهای اجتماعی منفی سیگار کشیدن و با کارآمدی و بازدهی بیشتری در امتناع و خودداری از قول پیشنهاد برای کشیدن سیگار رابطه دارد. همچنین تحلیل نتایج آشکار کرد که هوش هیجانی بالا یا احتمال گرایش پیدا کردن به سیگار کشیدن در سنین اولیه رابطه دارد.
نوجوانانی که هوش هیجانی بالاتری دارند احتمالاً می توانند سود و منفعت بیشتری از برنامه های پیشگیری موثر اجتماعی ببرند و هوش هیجانی بالا با افزایش درک پیامدهای اجتماعی سیگار کشیدن رابطه دارد. این افراد به این آگاهی می رسند که با دوستانی که سیگار می‌کشند نبایستی رابطه داشته باشند.
در پژوهش که توسط بار – ان^[۵۸] (۲۰۰۰) انجام شد. تحلیل نمرات هوش هیجانی بیش از ۷۷۰۰ نفر از مردم آشکار کرد، در حالی که مردان و زنان تفاوتی در هوش هیجانی کلی ندارند، مردان نمرات بالاتری در تحمل استرس، تکانش و سازگاری، مثبت بودن و خودشکوفایی و زنان نمرات بالاتری در همدلی، ارتباطات میان فردی و مسئولیت اجتماعی به دست آوردند. آنان دریافتند که هوش هیجانی یک مجموعه‌ی دارای عوامل چندگانه و مرتبطی، متشکل از توانایی های عاطفی، شخصی و اجتماعی می باشد که به ما کمک می کند با ضرورت‌های روزمره مقابله نماییم. او این توانایی ها را که ساختار عاملی این مفهوم نظری را تشکیل می دهند، به این قرار دانست: عزت نفس، خودآگاهی عاطفی، ابراز وجود، تحمل فشار روانی، کنترل واکنش‌های نهایی، انعطاف پذیری، حل مسأله، همدلی، رابطه‌ی میان فردی، خوش بینی، خودشکوفایی، استدلال و مسئولیت اجتماعی.
محرابیان^[۵۹] (۲۰۰۰)طی پژوهش خصوصیات افراد دارای هوش هیجانی بالا را چنین عنوان می کند: عزت نفس بالاتر، خوش بینی بیشتر، اضطراب و افسردگی پایین تر، افکار هیجانی کمتر، اهداف بزرگتر و موفق تر، جهت گیری منظم تر اهداف، توانایی مقبولیت، معاشرت و دوستی بیشتر، صلاحیت اجتماعی بالاتر، خودشکوفایی و هوش عمومی بالاتر، او همچنین موارد زیر را از اجرای هوش هیجانی می داند: همدلی عاطفی، توجه به هیجان و تشخیص آن، شناسایی درست خلق خود و دیگران، کنترل خلق یا هیجانات شدید، پاسخگویی مطابق با هیجانات، رفتار کردن مطابق با موقعیت های گوناگون زندگی مخصوصاً در مواقع استرس، تأمل کردن در کسب مهارتهای خوب اجتماعی و ارتباطی.
کوب^[۶۰] و مایر^[۶۱] (۲۰۰۰)، در پژوهشی تحت عنوان «هوش هیجانی» گزارش کرده اند که نمرات و مقیاس هوش هیجانی چند عامل میان ۲۰۰ دانش آموزان دبیرستانی با پذیرش کمتر سیگار کشیدن، قصد سیگار کشیدن و مشروب خواری مرتبط بوده است.
کارسون^[۶۲] و همکاران (۲۰۰۰)، در دو پژوهش بر روی نمونه هایی از دانشجویان، هوش هیجانی و رابطه آن با کنترل فردی و خشونت کلامی را مورد ارزیابی قرار دادند. در این مطالعات، پاسخ همدلانه، تنظیم خلق، مهارتهای بین فردی، انگیزش درونی و خودآگاهی به عنوان زیر مقیاس های هوش هیجانی در نظر گرفته شده است. بر اساس یافته‌های دو پژوهش مذکور، هوش هیجانی دارای رابطه‌ی مثبت با کنترل فردی و دارای رابطه‌ی منفی با خشونت کلامی بود.
موریاتی^[۶۳] و همکاران (۲۰۰۱)، در پژوهشی این مسأله را بررسی کردند که آیا آزمونهای سنجش سطوح متفاوت هوش هیجانی می توانند بین نوجوانان مختلف جنسی و گروه کنترل تمایز ایجاد کنند. نتایج پژوهش آنها که بر ۱۵ مرد متخلف جنسب با دامنه‌ی سنی ۱۴ تا ۱۷ سال و۴۹ مرد غیر متخلف که از لحاظ سن با گروه مختلف همگن بودند نشان داد که، متخلفان در مقایسه با گروه غیرمتخلف دقت کمتری در برچسب زنی حالات هیجانی دیگران داشتند. این افراد وقتی با دیگر نوجوانان مقایسه می شوند در تکانش وری و ناتوانی در درک و شناسایی هیجانهای خود و دیگران با آنها متفاوت هستند، این افراد مشکلاتی را در کنترل خشم و پایه ریزی روابط معنادار با همسالان دارند.
حکیم جوادی واژه ای (۱۳۸۳)، در پژوهشی تحت عنوان بررسی رابطه‌ی کیفیت دلبستگی و هوش هیجانی در دانش آموزان تیزهوش و عادی با بهره گرفتن از پرسشنامه‌ی هوش هیجانی بار – ان، علاوه بر ارتباط کیفیت دلبستگی و هوش هیجانی، معنادار بودن نقش جنسیت در هوش هیجانی را گزارش کرده اند. به این صورت که بنا بر یافته های آن، دختران دارای هوش هیجانی بیشتری از پسران بودند.
در پژوهش کارن و سندی^[۶۴] (۲۰۰۱) یک برنامه‌ی آموزش را بر روی ۶۵ کودک دوره مهدکودک به منظور افزایش مهارتهای اجتماعی جهت افزایش رفتار هوش هیجانی انجام دادند، یافته ها نشان داد که کمبود هوش هیجانی از رشد مهارتهای اجتماعی جلوگیری می کند. کودکانی که دارای هوش هیجانی پایینی بودند در مقابله با تضاد با دیگران ناتوانی دارند، همچنین کمبود همکاری و ضعف ارتباط و ناتوانی در بیان هیجانات موقعیتی در آنها بیشتر است. مداخلاتی نظیر آموزش همکاری، انجام فعالیت های گروهی، آموزش هوش هیجانی و یکسان سازی انواع ورمهای هوش چندگانه انجام گردید. آنان نشان دادند که این کودکان بعداً در دوره‌ی پیش دبستانی و دوران تحصیل آینده توانستند رفتارهای جامعه طلبانه و هوش هیجانی بیشتری را نشان دهند.
سیاروچی و همکاران (۲۰۰۲) در مطالعه‌ی این فرض را مورد آزمون قرار دارند که هوش هیجانی در فهم رابطه‌ی میان استرس و متغیرهای سه گانه سلات روانی یعنی افسردگی، ناامیدی و اشتغال ذهنی در مورد خودکشی سهم مهمی دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که استرس:
۱- افسردگی گزارش شده‌ی بیشتر، ناامیدی و اشتغال ذهنی در مورد خودکشی در میان افرادی که ادراک هیجانی بالایی دارند، مرتبط است (در مقایسه با افرادی که هوش هیجانی پایینی دارند).
۲- اشتغال ذهنی در مورد خودکشی بیشتر در افرادی که مدیریت هیجانهای دیگران در آنها پایین است، مرتبط می باشد. هم ادراک هیجان و هم مدیریت هیجانهای دیگران از لحاظ آماری از سایر شاخص های اندازه گیری شده در این مطالعه، متفاوت بودند. این پژوهش مطرح می کند که هوش هیجانی علاوه بر اهمیتی که در فهم رابطه‌ی میان استرس و سلامت روان دارد خود نیز سازه‌ای مجزا می‌باشد که باید مورد مطالعه قرار گیرد.
شوت^[۶۵] و همکاران (۲۰۰۲)، نتایج حاصل از دو مطالعه در مورد رابطه‌ی هوش هیجانی با خلق و عزت نفس را ارائه دادند. آنان در مطالعات خود دریافتند که هوش هیجانی بالاتر با خلق مثبت و عزت نفس بالا مرتبط است. مطالعه دیگر نیز نشان داد که هوش هیجانی بالا با حالت خلقی مثبت بالاتر و عزت نفس بیشتر در ارتباط می باشد. آنان همچنین نقش هوش هیجانی را در تنظیم خلق بررسی کرده و به این نتیجه رسیدند که افراد دارای هوش هیجانی بالا کاهش کمتری در خلق مثبت و عزت نفس را پس از یک حالت منفی و بعد از افزایش حالت مثبت افزایش در خلق مثبت را نشان می دهند، اما در عزت نفس تغییری نمی کنند.
در مطالعه ای که سالکوفسکی و همکاران (۲۰۰۳) انجام دادند. تحلیل‌های عوامل اکتشافی و تأییدی پرسشنامه‌ی ویژگی های هوش هیجانی یک ساخت عاملی مرتبه ای با یک عامل هوش عاطفی سطح بالا و چهار عامل سطح پایین تر (خوش بینی/تنظیم خلق، ارزیابی عواطف، بهره مندی از عواطف و مهارتهای اجتماعی) پیشنهاد کرد. بررسی تفاوتهای جنسیتی در این چهار عامل نشان داد که تفاوت نمرات بین زنان و مردان در عامل خوش بینی / تنظیم خلق معنادار نبود. نمره‌ی زنان در عامل ارزیابی عواطف و مهارتهای اجتماعی بیشتر از مردان و نمره‌ی مردان در عامل بهره مندی از عواطف بیشتر از زنان بود. بخشی از فرم بلند پرسشنامه‌ی ویژگی های هوش عاطفی به طور منفی و معنادار با روان رنجوری و اشکال در شناسایی و بیان هیجانات (الکسی تایمی) و به طور مثبت و معنادار با برونگرایی، انعطاف پذیری، توافق کاری و با وجدان بودن همبستگی داشت و با رضایت از زندگی همبستگی مثبت و با آمادگی برای افسردگی همبستگی منفی داشت.
انجل برگ و اسجوبرگ (۲۰۰۴)، در پژوهشی تحت عنوان «هوش هیجانی، شدت عاطفه و سازش یافتگی اجتماعی» به بررسی این ادعا که هوش هیجانی ادراک اجتماعی را در بر می گیرد، پرداختند. ادراک هیجان در این مطالعه به منظور دقت قضاوت در مورد بیان احساسات عادی و حاد دیگران تعریف شده است. استدلال آنها این بود که ادراک دقیق از هیجانات دیگران از یک سو باید با واکنش شدت یافته به محرکهای محیطی و از سوی دیگر با سازش یافتگی اجتماعی ارتباط داشته باشد. پس از وارسی هوش هیجانی در رابطه با این دو مفهوم نتایج نشان داد که ادراک هیجان با یک دقت بالا به ارزیابی خلق همان گونه که توسط دیگران تجربه می شود، ارتباط دارد. نتایج پژوهش آنها نشان می دهد که هوش هیجانی ممکن است از قسمت هایی ترکیب شده باشد که واکنش هیجانی را در برگیرد. یافته‌ی دیگر آنها این بود که سازش یافتگی اجتماعی موفقیت آمیز با ادراک دقیق تر خلق دیگران ارتباط دارد که فرضیه‌ی ضروری بودن ادراک هیجان در سازش یافتگی با یک سطح اجتماعی را قوت می بخشد.
وارویک^[۶۶] و نتل بک^[۶۷] (۲۰۰۴) در پژوهشی، هوش هیجانی، شخصیت، پیوندجویی، توانایی استدلال انتزاعی، دانش عاطفی جهت گیری وظیفه را مورد مطالعه قرار دادند. در میان متغیرهای شخصیت، برون گرایی و توافق کاری با مقیاس فراخلق صفت (TMMS) همبستگی و رابطه‌ی تعدیل گرانه، و با انعطاف پذیری، وظیفه شناسی و روان رنجور خویی همبستگی ضعیف داشتند. مقیاس فراخلق صفت کلی نیز با دانش و مهارت هیجانی همبستگی داشت، اما با استدلال انتزاعی و علاقه به پیوندجویی رابطه نداشت و نتایج حاصل از همان گروه نمونه با آزمون هوش هیجانی مایر، سالوی و کارسو^[۶۸] MSCEIT (2001)ناهماهنگی ها و ناهمسویی هایی را در بین دو مقیاس هوش هیجانی آشکار نمود. گشودگی، برونگرایی، وظیفه شناسی، روان آزرده خویی و علاقه به پیوندجویی با آزمون هوش هیجانی مایر، سالوی و کارسو همبستگی معناداری نداشتند، اما با توافق و دانش و مهارت هیجانی و توانایی انتزاعی همبستگی معناداری داشتند. نتایج همچنین نشان داد که هوش هیجانی در صورتی که با TMMS برآورده شود، با جهت گیری وظیفه همبستگی دارد، اما در صورتی که با MSCEIT برآورده شود، این همبستگی وجود ندارد. به طور کلی عملکرد متفاوت TMMS و MSCEIT از این دیدگاه حکایت می کند که شخص از دوریخت (نوع) هوش هیجانی برخوردار است، هوش هیجانی توانایی (پتراید زوفارنهام، ۲۰۰۱ ، ۲۰۰۰).
پترایدز^[۶۹] و همکاران (۲۰۰۴) نقش ویژگی های هوش هیجانی در عملکرد تحصیلی و رفتار منحرف در مدرسه را در یک نمونه‌ی ۶۵۰ نفری با میانگین سنی ۵۱/۶ بررسی کرده و دریافتند که ویژگی های هوش هیجانی ارتباط بین توانایی شناختی و عملکرد تحصیلی را تعدیل می کند و دانش آموزانی که نمرات هوش هیجانی آنان بالا بود غیبت موجه کمتری داشتند و احتمال اخراج آنها از مدرسه کمتر بود.
آستین^[۷۰] و همکاران (۲۰۰۵) در پژوهشی، هوش هیجانی، شخصیت، الکسی تایمی، رضایت مندی از زندگی، حمایت اجتماعی و سلامتی را در گروه های کانادایی و اسکاتلندی مورد بررسی قرار دادند. آنان به این نتیجه رسیدند که هوش هیجانی با الکسی تایمی و مصرف الکل رابطه منفی و با رضایت مندی از زندگی و گستردگی روابط اجتماعی و کیفیت آن رابطه‌ی مثبت دارد. آنان نیرومندی نسبی هوش هیجانی و شخصیت را به منزله‌ی پیش بینی کننده های پیامدهای مرتبط با سلامت در یک گروه فرعی از اسکاتلندی‌ها مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که هوش هیجانی در مقایسه با شخصیت با گستردگی رابطه‌ی اجتماعی ارتباط قوی تری دارد، اما کیفیت روابط اجتماعی، رضایت مندی از زندگی، مصرف الکل، مشاوره با پزشک و وضعیت سلامت با شخصیت ارتباط قوی تری داشته‌اند.
فصل سوم
روش تحقیق
روش تحقیق
هدف از اجرای این پژوهش تعیین رابطه سلامت روانی بر هوش هیجانی افراد بالای ۴۰ سال می باشد. با توجه به اینکه هدف پژوهشگر، تعیین تأثیر هوش هیجانی بر سلامت روانی افراد بالای ۴۰ سال (اعم از زنان و مردان) بود،در ابتدا میزان سلامت روان افراد به وسیله پرسشنامه GHQ (سلامت عمومی) سنجیده و سپس بلافاصله پرسشنامه آزمون هوش هیجانی سیبر یا شرینگ به اجرا درآمد.
جامعه آماری
افراد بالای ۴۰ سال (اعم از زنان و مردان) که در شهر الشتر ساکن هستند. اعم از افراد شاغل و غیرشاغل در سال ۱۳۹۴.
روش نمونه گیری
نمونه گیری در این پژوهش به صورت تصادفی صورت گرفته است. در این شیوه نمونه گیری (تصادفی) تمام افراد جامعه مورد نظر موقعیتی مساوی و مستقل برای انتخاب شدن را دارند. به همین منظور تحقق اول فهرست نام افراد جامعه مورد نظر را تهیه می کند، سپس به طور تصادفی به هر یک از آنها یک شماره می دهد، آن گاه با مراجعه به جدول اعداد تصادفی، افراد گروه نمونه را از بین آنها انتخاب می کند (بهرامی، ۱۳۸۱)
در این تحقیق نمونه گیری به صورت، نمونه گیری تصادفی خوشه‌ای چند مرحله ای است. در نمونه گیری خوشه ای به جای افراد، گروه ها به صورت تصادفی انتخاب می شوند. این روش (نمونه گیری خوشه ای) زمانی به کار برده می شود که انتخاب نمونه از اعضای جامعه مشکل یا غیرممکن است (دلاور، ۱۳۸۳).
نمونه گیری خوشه ای به دو صورت تک مرحله ای و چند مرحله ای اجرا می شود. در تک مرحله ای، عمل نمونه گیری با بهره گرفتن از خوشه فقط یکبار، در صورتی که در چند مرحله ای این عمل بیش از یکبار تکرار می شود. (دلاور، ۱۳۸۳).