۲-۱-۲ ماهیت و طبقه بندی خدمات

هرچیزی که شرکت به بازار عرضه می‌کند، گاه همراه با مقداری خدمت است. خود خدمت می‌تواند بخش کوچک یا بزرگی از هرآنچه عرضه می شود باشد. در اینجا پنج طبقه از آنچه که بازار عرضه می شود را می توان به پنج طبقه از یکدیگر تفکیک کرد ( کاتلر ، ۱۳۸۵)

1. 1. کالای محسوس محض: اغلب آنچه عرضه می شود کالای محسوس است. نظیر صابون، خمیردندان یا نمک. در اینجا هیچ خدمتی همراه کالا نیست.

1. 1. 1. کالای محسوس همراه با خدمت: آنچه عرضه می شود از یک کالای محسوس همراه با خدمت یا خدماتی که برای افزایش جاذبه مصرفی به آن افزوده شده تشکیل می شود. برای مثال یک تولیدکننده اتومبیل باید چیزی بیش از یک اتومبیل برای فروش داشته باشد.

   

1. 1. دورگه: آنچه که در این طبقه عرضه می شود از دو بخش مساوی کالا و خدمات تشکیل می شود. برای مثال مردم به رستوران هایی بیشتر توجه می‌کنند که غذا و نیز خدمات خوبی دارند.

1. 1. خدمات عمده همراه با کالا و خدمات اندک: در این طبقه آنچه که عرضه می شود اغلب خدماتی است که خدمات اضافی و یا کالاهایی همراه دارند، برای مثال مسافران خطوط هواپیمایی خریدار حمل و نقل اند.

1. خدمات محض: آنچه که عرضه می شود خدمت است مثلاً بچه داری، روان درمانی و ماساژ دادن.

۲-۱-۳ تقسیم بندی خدمات

خدمات را می توان به روش های مختلفی تقسیم کرد. اولین روش، تقسیم خدمات بر اساس منشاً ایجاد آن است. آیا منشا ایجاد خدمت، انسان است یا ماشین؟ خدمات ماشینی بسته به اینکه خودکار باشند یا نیازمند نظارت افراد ماهر یا نیمه ماهر، متفاوت اند. خدمات انسانی نیز از نظر اینکه توسط افراد ماهر یا نیمه حرفه ای و یا حرفه ای انجام می‌شوند باهم فرق دارند. در شکل انواع مختلف خدمات ماشینی و انسانی آمده است.

خدمات ماشینی

خودکار : کارواش

نیمه ماهر :

تاکسی

ماهر :

خلبانی

خدمات انسانی

غیرحرفه ای: نگهبانی

ماهر :

لوله کشی

حرفه ای :

وکلا

شکل ۱-۲ انواع مختلف خدمات ( کاتلر و آرمسترانگ^[۲۴] ، ۱۳۸۷)

بعضی از خدمات نه تمام آن ها مستلزم حضور مشتری است. ارائه خدمات دندانپزشکی، مستلزم حضور مشتری است. خدمات از نظر اینکه برطرف کننده نیاز شخصی یا نیاز غیرشخصی باشند نیز بایکدیگر فرق می‌کنند. بین مقدار وجهی که پزشکان بابت ارائه خدمات پزشکی از بیماران

خصوصی مطالبه می‌کنند با مبلغی که ‌بر اساس قرارداد از کارکنان شرکت ها وصول می‌کنند تفاوت وجود دارد. و سرانجام، اهداف ارائه کننده خدمات می‌تواند انتفاعی یا غیرانتفاعی باشد و مالکیت آن خصوصی و یا عمومی، که این خصوصیات تنوع در نوع مؤسسات خدماتی را در پی دارد.

در نوع دیگر از طبقه بندی ، خدمات به انواع ذیل تقسیم بندی می‌شوند :

1. 1. خدمات به قصد مبادله شامل بانکداری بیمه، حمل و نقل و غیره

1. 1. خدمات حرفه ای که در برگیرنده آگاهی و مهارت افرادی چون حسابداران، وکلا، پزشکان، مهندسین و غیره می‌باشد.

1. خدمات مصرفی شامل آن دسته از خدمات که به وسیله افرادی چون توزیع کننده مواد غذایی، نظافت چی ها، مکانیک ها و غیره انجام می پذیرد( ولز^[۲۵]،۱۹۹۷)

۲-۱-۴ ارکان تشکیل دهنده یک سازمان خدماتی

خدمتی که ارائه می شود تحت تاثیر دوعامل قابل رؤیت و غیرقابل رؤیت قرار می‌گیرد. (به نمودار توجه کنید). به یک مشتری که برای گرفتن وام (خدمت) به بانک مراجعه می‌کند توجه نمایید. مشتری کسانی را می بیند که برای گرفتن وام وسایر خدمات در بانک منتظر هستند. همچنین او محیط فیزیکی (ساختمان، بخش داخلی، تجهیزات و مبلمان) و نیز کارکنان بانک را می بیند. فرایند تولید و سیستم سازمانی که این فعالیت های قابل رؤیت را انجام می‌دهند در پشت صحنه قرار دارند و قابل رؤیت نمی باشند. ‌بنابرین‏ مجموعه ای از متغیرها می‌توانند بر نتیجه کار سازمان خدماتی اثر بگذارند و نیز اینکه آیا مشتری راضی خواهد شد یا نه و نسبت به شرکت وفادار خواهد ماند یا خیر از جمله عواملی هستند که بر نتیجه کار سازمان خدماتی اثر می‌گذارند.

سازمان خدماتی

محیط فیزیکی

سیستم داخلی سازمان

تماس کارکنان

برای مشتری قابل روئیت است

برای مشتری قابل روئیت نیست

خدمت

سایر خدمات

مشتری الف

مشتری ب

تبلیغ

صورت حساب و پرداخت

تماس مشتریان

داستان های موجود در رسانه ها

گفته و ادعاهای فروشنده

رابطه متقابل و مستقیم

رابطه متقابل و غیرمستقیم

شکل ۲-۲- سازمان خدماتی به عنوان یک سیستم ( عسکری ، ۱۳۸۶ )

۲-۱-۵ ویژگی خدمات و خدمات بانکی

الف ) ویژگی های عمومی خدمات

1. 1. ناملموس بودن: ناملموس بودن خدمات بدین معنی است که خدمات را نمی توان قبل از خرید مشاهده کرد، چشید، احساس کرد، شنید و یا بو کشید. خریداران برای کاهش عدم اطمینان، به دنبال سیگنال هایی هستند که کیفیت خدمات را برایشان مشخص می‌کند. آن ها از محل، افراد، قیمت، تجهیزات، و ارتباطاتی که به چشم می بینند، ‌در مورد کیفیت قضاوت می‌کنند.

1. 1. مشارکت مصرف کننده: معمولاً مشتری به طور مستقیم درگیر تحویل خدمت می شود به طور مثال درمان پزشکی در صورتی که بیمار حاضر نباشد امکان پذیر نیست.

1. 1. فناپذیری: به دلیل اینکه یک خدمت فناپذیر است، امکان انبار کردن آن میسر نمی باشد، به طور مثال یک صندلی قطار از لندن به مقصد گلاسکو در ساعت ۹ صبح هنگامی که قطار به سمت ایستگاه مقصد حرکت ‌کرده‌است برای همیشه رفته است.

1. 1. نامرئی بودن عملیات و بازاریابی: مکرراً همان افرادی که فروش خدمات را انجام می‌دهند، تحویل خدمت را نیز برعهده دارند. این موضوع تأکید بر آموزش و کارایی عملیات دارد . طراحی فرایند نیازمند اطمینان از جریان آرام عملیات از یک سطح به سطح دیگر است.

1. 1. پراکندگی جغرافیایی : اکثر خدمات مستلزم آن است که به طور منطقی در نزدیکی مشتری باشد. با این وجود استفاده از وسایل ارتباطاتی و فناوری اطلاعات به طور فزاینده، این امکان را فراهم می آورد که سازمان های خدماتی بزرگ، بخشی وسیعی از فرآیندهایشان را متمرکز کنند در حالی که ارتباط رو در رو با مشتریان خود را حفظ می‌کنند، به طور مثال استفاده از مراکز تماس ملی (و یا بین‌المللی) و فراهم آوردن دستگاه های خودپرداز توسط بانک ها و تسهیلات ارائه خدمات بانکی در منزل ( روتفلد ^[۲۶]،۲۰۰۶)

ب ) ویژگی های منحصر به فرد خدمات بانک

1. 1. Artzt ↑

1. 1. Calhoun ↑

1. 1. Connelly and Clandinin ↑

1. 1. Sfard and Prusak ↑

1. 1. Day ↑

1. 1. Fishman ↑

1. 1. Søreide ↑

1. 1. 1. A knowledge base is an information repository that provides a means for information to be collected, organized, shared, searched and utilized. (From Wikipedia, the free encyclopedia) مبنای معرفتی خزانه اطلاعاتی است که فراهم کننده ابزاری برای جمع‌ آوری ،سازماندهی ،به اشتراک گذاری ،جستجو و کاربرد اطلاعات است ↑

      

   

1. 1. trickle down theory ↑

1. 1. five rules for a foolproof classroom management ↑

1. 1. seven steps to a perfect lesson ↑

1. 1. Darling-Hammond ↑

1. 1. Darling-Hammond ↑

1. 1. The rand report ↑

1. 1. Ball ↑

1. 1. craft knowledge ↑

1. 1. practical knowledge ↑

1. 1. personal practical knowledge ↑

1. 1. Pedagogical content knowledge ↑

1. 1. Fenstermacher ↑

1. 1. Eraut ↑

1. 1. Danielewicz ↑

1. 1. Etic approach ↑

1. 1. Reed-Danahay, D. ↑

1. 1. Pirandello ↑

1. 1. Six Characters in Search of an Author ↑

1. 1. Tompkins ↑

1. 1. Lather ↑

1. 1. Miller ↑

1. 1. Greene ↑

1. 1. Zeichner ↑

1. 1. Bergem, Björkquist, Hansen,Carlgren and Hauge ↑

1. 1. Biddle,Good & Goodson ↑

1. 1. Richardson ↑

1. 1. Herman ↑

1. 1. Bergem, T., Björkquist, O., Hansen, S.E., Carlgren, I. and Hauge, T.E. ↑

1. 1. context ↑

1. 1. Teacher Thinking and the Teacher in Context ↑

1. 1. Teacher as practice ↑

1. 1. Teacher as a person ↑

1. 1. Goodson ↑

1. 1. What it is like to be a teacher ↑

1. 1. Biddle, Good and Goodson ↑

1. 1. Gudmundsdottir ↑

1. 1. The narrative turn ↑

1. 1. Bruner ↑

1. 1. Gudmundsdottir ↑

1. 1. Elbaz-Luwisch ↑

1. 1. Olson and Craig ↑

1. 1. Pomson ↑

1. 1. Drake, Spillane and Hufferd-Ackles ↑

1. 1. Goodson and Cole ↑

1. 1. Coldron and Smith ↑

1. 1. Dillabough ↑

1. 1. Samuel and Stephens ↑

1. 1. Moore and Hofman ↑

1. 1. Preuss and Hofsass ↑

1. 1. Preuss and Hofsass ↑

1. 1. Siraj-Blatchford ↑

1. 1. Beijaard ↑

1. 1. Gaziel ↑

1. 1. Paechter & Head ↑

1. 1. DeCorse and Vogtle ↑

1. 1. Mitchell ↑

1. 1. Mitchell ↑

1. 1. Graham and Young ↑

1. 1. Beijaard,Verloop, and Vermunt ↑

1. 1. Brooke ↑

1. 1. Stories to live by ↑

1. 1. Estola, E. ↑

1. 1. contextualise ↑

1. 1. reduce ↑

1. 1. seduce ↑

1. 1. reproduce ↑

1. 1. Goodson ↑

1. 1. Stinson ↑

1. 1. An autoethnography: a mathematics teacher’s Journey of identity construction and change ↑

1. 1. Neyman ↑

1. 1. Giving my heart a voice: reflection on self and others through the looking glass of pedagogy: an autoethnography ↑

1. 1. auto-ethnographic vignettes ↑

1. 1. Rushing ↑

1. 1. Portraying the Genred Self: An Autoethnographic Account of Six Characters in Search of a Teaching Identity ↑

1. 1. Dethloff ↑

1. 1. A principal in transition:anautoethnography ↑

1. 1. Heidi Krzywacki ↑

1. 1. Becoming a teacher:emerging teacher identity in mathematics teacher education ↑

1. 1. action research ↑

1. 1. Smith-Sullivan ↑

1. 1. Kerby, A ↑

1. 1. Feiman-Nemser, S., &Floden ↑

1. 1. Volkmann, M. J., & Anderson ↑

1. 1. Coldron, J., & Smith ↑

1. 1. Stories to live by ↑

1. 1. Merriam ↑

1. 1. Objective-deconstructive Paradigm ↑

1. 1. Subjective-deconstructive Paradigm ↑

1. 1. Goode ↑

1. 1. Merton ↑

1. 1. Brogatta, Edgar F.& Montgomery V. ↑

1. 1. Objective-deconstructive Paradigm ↑

1. 1. Subjective-deconstructive Paradigm ↑

1. 1. Constructive Paradigm ↑

1. 1. Metaphore ↑

1. 1. Liberation, revolution and equality ↑

1. 1. object ↑

1. 1. Black Feminism ↑

1. 1. Other ↑

1. 1. Otherness ↑

1. 1. Ruler ↑

1. 1. Ruled ↑

1. 1. Authority ↑

1. 1. Subordinate ↑

1. 1. Superior ↑

1. 1. Inferior ↑

1. 1. Feminist essentialism ↑

1. 1. materiality ↑

1. 1. Carol Gilligan / Different Voice ↑

1. 1. Nancy Chodorow / Reproduction of Mothering ↑

1. 1. Sara Ruddick / Maternal Thinking ↑

1. 1. Claudia Card / Feminist Ethic ↑

1. 1. Gerdal Lerner / The Creation of Feminist Consciounes ↑

1. 1. Calhoun ↑

1. 1. Carr ↑

1. 1. Lu , Yen-Hui. ↑

1. 1. Norton , B. ↑

1. 1. Von Glasersfeld, E. ↑

1. 1. Simon ↑

1. 1. Vygotsky ↑

1. 1. Ernest ↑

1. 1. Shulman ↑

1. 1. social theory of learning ↑

بند اول: احسان در جرایم عمدی

انگیزه که محرک مرتکب به اعمال مجرمانه در جرایم عمدی است و به رغم اینکه در کلیه ی جرایم عمدی به طور طبیعی می‌تواند وجود داشته باشد علی الاصول جزیی از ساختار قانونی رکن معنوی جرایم نیست عمده ترین دلایل در اتخاذ این سیاست کیفری عبارت است از: مشکل اثبات، کثرت، تنوع ، اختلاف انگیزه ها حتی نزد مجرم واحد و غیرارادی بودن شکل گیری انگیزه ها در بسیاری از موارد است.^[۱۰۰]

ماده ی ۵۱۰ق.م.اکه چنین مقررمی دارد:«هرگاه شخصی باانگیزه ی احسان و کمک به دیگری رفتاری را که به جهت حفظ مال،جان،عرض یا ناموس او لازم است،انجام دهد و همان عمل موجب صدمه و یا خسارت شود در صورت رعایت مقررات قانونی و نکات ایمنی ضامن نیست.»

این ماده به طور مطلق به کلمه ی رفتاراشاره ‌کرده‌است و ‌در جرایم عمدی ناظر به عمل کسی است که فاقد قصد مجرمانه می‌باشد،‌بنابرین‏ در جایی که کسی رفتار قانونی را انجام می‌دهد و فاقد قصد مجرمانه باشد اما در نتیجه ی فعلش آسیبی ایجاد شود مسئول آن آسیب نخواهد بود.در زیر درانواع جرایم عمدی به تفکیک ‌به این موضوع خواهیم پرداخت که انگیزه ی نیک چه تاثیری برآنها دارد.

الف: جرایم مستوجب حد

همان‌ طور که ماده ۱۵ ق.م.ا مقرر می‌دارد:

«حد مجازاتی است که موجب ،نوع، میزان و کیفیت اجرای آن در شرع مقدس تعیین شده است مجازات های حدی مجازات های ثابتی هستند که قابل تبدیل، تخفیف و یا تعلیق نیستندو انگیزه نمی تواند در آن تغییری به وجود آورد مگر اینکه خود شارع در مواردی به طور صریح مقرر دارد.

مثلاً در سرقت حدی اگر سارق به انگیزه ی کمک به نیازمندان سرقت کند انگیزه وی تأثیری در مسئولیت و مجازات وی ندارد و اگر این سرقت حدی به سرقت تعزیری تبدیل شود، انگیزه وی به موجب بند پ م ۳۸ می‌تواند از جهات تخفیف محسوب شده و باعث تخفیف مجازات وی شود.

ب: جرایم مستوجب قصاص

طبق ماده ۱۶ ق.م.ا:

«قصاص مجازات اصلی جنایات عمدی بر نفس، اعضاء و منافع است که به شرح مندرج در کتاب سوم این قانون اعمال می شود»

انگیزه مرتکب همان‌ طور که دیوان عالی کشور در رأی شماره ۴۰۷ مورخ ۳۰/۴/۱۳۷۲ اشاره ‌کرده‌است،تأثیری در تحقق جرم قتل عمدی یا ایراد صدمات جسمانی عمدی ندارد ‌بنابرین‏ انگیزه شرافتمندانه مثل کشتن دیگری به قصد رهانیدن ولی از درد و رنج تأثیری در مسئولیت و میزان مجازات مرتکب ندارد دلیل این امر ثابت بودن مجازات این جرایم یعنی قصاص است که باعث می شود نتوانیم این انگیزه ها را در میزان مجازات مرتکب تأثیر دهیم.

با این حال به نظر می‌رسد که راه هایی برای محکوم نکردن این گونه قاتلان به ارتکاب قتل عمدی و عدم تحمیل مجازات قصاص بر آن ها وجود دارد از جمله اینکه معمولاً این گونه قتل ها با ترک فعل مثلاً با ندادن داروی لازم به بیمار و … ارتکاب می‌یابد، احراز رابطه ی سببیت بین ترک فعل و نتیجه گاه مشکل خواهد بود، در این مورد پزشک، پرستار یا نزدیکان بیمار با عدم اقدام خود مانعی در مقابل مرگ وی ایجاد نکرده اند نه اینکه باعث مرگ وی شده باشند و این به نظر برخی برای احراز رابطه ی سببیت کافی نیست ضمن اینکه احراز عنصر عمد نیز در این موارد آسان نمی باشد مگر آن که مرتکب خود اقرار به آن نماید.^[۱۰۱]

نمونه هایی از قوانین کشورهای مختلف در این زمینه قابل توجه می‌باشد.

طبق ماده ۲۹۳ کشور هلند: «هر شخصی که زندگی شخص دیگری را به خواسته و تمایل او به پایان برساند به حداکثر ۱۲ سال حبس یا جریمه درجه پنجم محکوم خواهد شد»

البته متمم ماده ی (۲۹۳) که در ۲۸ نوامبر ۲۰۰۰ به تصویب رسید مقرر می‌دارد:

«جرمی که مورد اشاره قرار می‌گیرد قابل مجازات نخواهد بود در صورتی که عمل توسط پزشکی انجام شود که شرایط مراقبتی ماده ۲ قانون خاتمه زندگی و کمک به خودکشی را رعایت کرده باشد. هم چنین پزشک قانونی را جهت کالبدشکافی مطابق ماده (۷) پاراگراف دوم از قانون تدفین آگاه ساخته باشد»

در هلند اجازه ی ارتکاب برخی ازاین گونه قتل ها را با وجود شرایطی داده است.^[۱۰۲]

در ۱۶ می سال ۲۰۰۲ پارلمان بلژیک قتل ترحم آمیز را قانونی کرد. قانون اتانازی بلژیک نیز قتل ترحم آمیز را تحت شرایطی اجازه داده از جمله اینکه بیماری باید در وضعیت جسمی غیر قابل تحمل و … باشد.^[۱۰۳]

در آمریکا نحوه برخورد با قتل ترحم آمیز در ایالات مختلف یکسان نیست به طور مثال در ایالت نیویوریک، واشنگتن و میشیگان خودکشی با همکاری پزشک ممنوع است اما در ایالت اورگون قانونی است.^[۱۰۴]

در انگلستان قتل از روی ترحم گاه علاوه بر پزشکان و پرستاران توسط افراد عادی که اطرافیان آن ها دچار درد و رنج بوده اند نیز ارتکاب یافته است مثلاً ‌در پرونده ای زنی سال ها از بیماری در رنج و عذاب بوده، درتمام این سال ها از شوهر خود تقاضای مرگ و کشتن خود را می کرده و شوهر با دیدن رنج و عذاب وی بالاخره با گذاشتن بالش روی صورت وی، او را می کشد.^[۱۰۵]مجازات این کار حبس ابد اعلام شد.

در حقیقت کمیته تجدید نظرانگلستان درحقوق جزا به منظور جلوگیری از صدور چنین آرایی پیشنهاد داد که مجازات حداکثر دو سال حبس ‌به این گونه مرتکبان داده شود ولی این مورد پذیرش قرار نگرفت و با بهره گرفتن از مفاهیمی که در قانون انگلستان وجود دارد مانند مسئولیت تخفیف یافته این گونه قتل ها را از حالت عمد خارج و به غیر عمد تبدیل می‌کنند و مجازات وی نیز از حبس دائم به حداکثر حبس دائم تقلیل می‌یابد.^[۱۰۶]

مسئولیت تخفیف یافته در مواردی است که فرد مجنون نیست ولی به دلیل شرایط مختلف از نوعی اختلال دماغی رنج می‌برد که تصمیم گیری را برای وی مشکل می‌سازد البته رویه کشورهای کامن لابه این صورت است که به انگیزه قاتل توجهی نمی شود و با بهره گیری از مسئولیت تخفیف یافته می خواهند نوعی نرمش در این زمینه نشان دهند.

به هر صورت قانون سوئیس با وضع مقررات درصدد توجیه قتل شرافتمندانه برآمده از دو طریق سعی در بهبود اوضاع داشته: اول اینکه به خاطر انگیزه ی خیرخواهانه مجازات تخفیف یافته ای را به عامل بار می‌کند، ثانیاًً با تأسیس نهاد قتل تقاضا شده یک جرم مستقل با مجازات سبک تر در نظر گرفته است.

در برخی از کشورهای دیگر نیز اتانازیا قانونی شده است مثلاً در اروگوئه قانون مجازات این کشور قتل از روی ترحم را عاری از اتهامات جزایی می‌داند.^[۱۰۷]

در سال ۱۹۹۵ پارلمان استرالیا قانونی تصویب کرد واتانازیا رامجاز شمرد ولی به دلیل سوء استفاده مجلس سنای فدرال استرالیا در سال ۱۹۹۷ قانون مذکور را لغو کرد. اسپانیا برای عامل اتانازیا حداکثر سه سال در نظر گرفته است.^[۱۰۸]

دردانمارک بر اساس مواد ۲۳۹ و ۲۴۰ خودکشی به دستور قربانی یا کمک به خودکشی حداکثر سه سال حبس دارد.^[۱۰۹]

درنروژ در این گونه قتل ها قاضی ‌بر اساس شواهد و قرائن خود مقدار مجازات را که حبس است معلوم می‌کند.^[۱۱۰]

انگیزه مرتکب در قانون سوئیس فاکتور اساسی در تعیین حدود مسئولیت کیفری او خواهد بود و قوه مقننه سویس جرم مستقل و جداگانه ای را تحت عنوان «قتل بر اساس تقاضا» تأسیس نموده که مجازات کم تری نسبت به قتل درجه اول دارد.

م۱۱۴ قانون جزای سوییس چنین مقرر می‌دارد که: «کسی که با یک انگیزه خودخواهانه شخص دیگری را به خودکشی بر می انگیزد یا برای خودکشی به وی کمک کنند اگر خودکشی صورت گیرد یا به آن سعی شود به پنج سال حبس با اعمال شاقه یا زندان مکوم می شود»^[۱۱۱]

با بررسی تاریخ وقف این نکته مشخص می شود که ابتدا وقف مخصوص عقار و زمین بوده است زیرا تنها مال ماندگار و ابدی محسوب می گردیده است. با این توصیف مشخص می شود حقوق (مالکیت) معنوی که عمر نسبتاً و مشخصاً کوتاه و محدودی دارند، به طور قطع دوام نخواهند داشت. از ابتدا طول عمر آن ها محدود است و حتی بر خلاف اموال منقول دیگر، پایان عمر آن ها نیز هم چون آغازشان مشخص می‌باشد«موضوع وقف» نقش مؤثری در بقا و ماندگاری موقوفه دارد، وقف بر موضوعاتی که با گذشت زمان ماهیت و موجودیت خود را از دست می‌دهند، نمی‌تواند ماندگار باشد؛ از قدیم‌الایام رسم بر این بوده است که واقفان موضوع وقف خود را مسائل عام‌المنفعه، از قبیل مدرسه، حمام، مسجد، درمانگاه و غیره قرار می‌دادند تا به مرور زمان موضوع وقف آن‌ ها ضایع نشود. پیش‌بینی متعارفِ بقای موضوع وقف با کمی تحقیق و تفحص قابل دست‌یابی است، با این حال برخی محدودیت‌ها که از طرف واقف بر موضوع وقف وارد می‌شود، حتی در صورتی که اصل موضوع از بقا و تداوم ذاتی برخوردار باشد، می‌تواند ماندگاری وقف را در گذر زمان تهدید کند(نمایه شماره ۵ )..

۳: عین موقوفه باید در برابر انتفاع قابل بقاء باشد

به فرض که حقوق (مالکیت) معنوی مالیت داشته باشند و از محدودیت عمر چشم پوشی شود، آن ها جزو ” منافع ” هستند و فقهایی که این حقوق را ارزشمند می دانند دلیل خود را منفعت دانستن، و بالتبع مالیت آن ها، اعلام می نمایند.

در این صورت تردیدی در بطلان وقف آن ها باقی نمی ماند. استمرار وقف مستلزم دوام آن است و دوام مستلزم دوام مال موقوفه است و غرض و هدف از وقف و جاری بودن وقف همین امر است.

تردیدهایی که در فقه شیعه و سنی ‌در مورد وقف نقود و پول مطرح بوده وهست از جمله به دلیل عدم قابلیت بقای این اموال در مقابل مصرف آن ها‌ است.یکی از مهم ترین دلایل فقهای مختلف، در بحث عدم قابلیت وقف پول، عدم قابلیت بقاء آن در مقابل انتفاع است.از سویی هم گفته شده است که در وقف درهم و دینار اشکال است و این اشکال از آنجا ناشی می شود که منفعت مطلوب از آن ها , عرفا انفاق و در واقع اتلاف آن ها است و حق آن است گفته شود که اگر برای آن ها منفعت عرفی مورد نظر ,غیر از انفاق باشد وقف آن ها صحیخ است و گرنه صحیح نیست .(نمایه شماره ۶ )

۴ : تأیید و دائمی بودن عقد وقف

آن چنان که احادیث و روایات و البته آیات شریفه ای که مبنای استنباط قواعد وقف شده اند، بیان می‌کنند، وقف ابدی و سرمدی است و توقیت در آن قابل قبول نیست. این امر مورد قبول و تأئید اکثریت فقهای مسلمان (اعم از شیعه و سنی) می‌باشد (ایزدی مبارکه ,۱۳۹۱,ص۲۵).

علت لزوم رعایت ابدی بودن وقف آن است که قطع رابطه واقف با مال تنها در این صورت مسلم می‌گردد. بر همین اساس، ‌در مورد وجود خیار در عقد وقف اختلاف نظرات شدیدی دیده می شود. برخی از فقهای شیعه و اهل تسنن بر امکان تعیین مدت در وقف نظر داده‌اند(محمدی ,۱۳۸۷,ص۳۰).

بسیاری از فقها شرط خیار فسخ به سود واقف را باطل و مبطل وقف می دانند. وعده کمی آن را صحیح تلقی می‌کند ولی نظر مشهور فقهای شیعه عدم صحت چنین شرطی است. فقهای مالکی هم بر خلاف سایر فقهای اهل تسنن با استناد به اطلاق وقف و شمول آن، حتی در صورت درج خیار توقیت را در وقف صحیح می دانند.(همان , ص۳۱ )

در قانون مدنی ایران، اگرچه صراحتاً ابدی بودن شرط و وصف عقد وقف قرار داده نشده است، ولی، به ویژه ماده ۶۱ اعلام می‌کند «وقف بعد از وقوع آن به نحو صحت و حصول قبض لازم است و واقف نمی تواند از آن رجوع کند یا در آن تغییری دهد یا از موقوف علیهم کسی را خارج کند یا کسی را داخل کند یا با آن ها شریک شود…» هم چنین وقف بر نفس باطل اعلام شده است (ماده ۷۲). بیع مال موقوفه نیز ممنوع است مگر در موارد خاص و استثنایی.
با این توضیحات، مشخص می شود که حقوق (مالکیت) معنوی به فرض مالیت و وجود سایر شرایط باز هم به لحاظ موقتی و محدود بودن عمر آن ها نمی توانند موضوع وقف قرار بگیرند. فقهای مسلمان به هنگام بحث از وقف و مال موقوفه از عینیت مال به عنوان شرط موقوفه نام می‌برند و کمتر در خصوص لزوم مالیت آن حداقل به عنوان شرط مستقل گفتگو می شود. با این حال، تردیدی در لزوم مالیت مال موقوفه وجود ندارد. و فقها معمولاً از طریق تمثیل برخی اشیاء، وقف آن ها را به دلیل عدم مالیت صحیح نمی دانند «مانند منفعت که به تنهایی مال نیست… و نیز وقف چیزی که مسلمان مالک آن نمی شود مانند خوک صحیح نیست و نیز وقف دین صحیح نیست زیرا حق است و حق مال نیست»(امینیان ,۱۳۸۱,ص۶۹).

با این حال، تردیدی در ضرورت وجود این شرط در موقوفه دیده نمی شود. قانون مدنی نیز با بهره گرفتن از اصطلاحات ” عین “و ” مال ” بارها موقوفه را ‌به این عنوان مورد ذکر قرار داده است. در فقه اهل تسنن نیز تردیدی در این امر وجود ندارد . از سوی دیگر، برخی از فقهای مسلمان ‌به این که حقوق به طور عام و حقوق (مالکیت) معنوی، به طور خاص، مال باشند و از مالیت برخوردار باشند اعتقادی ندارند

در این دیدگاه حقوق (مالکیت) معنوی به دلیل عدم مالیت نمی تواند مال موقوفه باشد و ‌بنابرین‏ چنین وقفی وقف شرعی نیست.با بررسی قوانین حاکم بر مقوله حقوق (مالکیت) معنوی چنین نتیجه می شود که حداقل مدت انتقال این حقوق به طور آمره ای در قانون مشخص شده است. تراضی برخلاف این امر به لحاظ مخالفت با قانون آمره باطل خواهد بود(همان ,ص۷۰).

‌بر اساس این نظریه تفاوت­های فردی در برداشت ذهنی از کنترل رفتار، به طور مستقیم بر استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات تاثیر می­ گذارد. همچنین آموزش و تجربه تاثیر مستقیم بر استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات دارند. (یعقوبی & شاکری, ۱۳۸۷)

مدل پذیرش فناوری

با رشد فناوری در دهه­ ۷۰ و افزایش شکست پذیرش سیستم­های سازمانی پیش ­بینی رفتار مصرف­ کنندگان و کاربران سیستم ­های اطلاعاتی اهمیت بیشتری یافت. از این رو مدل پذیرش فناوری که نخستین بار توسط دیویس مطرح شد مورد توجه بسیاری قرارگرفت. در شکل ۲-۳ نخستین مدل مفهومی ارائه شده توسط دیویس قابل مشاهده می‌باشد:

شکل ۴ مدل مفهومی ‌از پذیرش فناوری (Davis, 1985, p. 10)

توانمندی و ظرفیت سیستم

انگیزه به استفاده از سیستم توسط کاربر

استفاده واقعی از سیستم

این مدل با توجه به نظریه آیزن و فیشبین(Fishbein,M., Ajzen,I, 1975) بر مبنای تئوری رفتار منطقی در قالب شکل ذیل مطرح گردیده است:

شکل ۵ مدل پذیرش فناوری (Davis ,F.D.,Bagozzi,R.P.,&Warshaw,P.R., 1989)

متغییرهای بیرونی

برداشت ذهنی از مفید بودن

برداشت ذهنی از آسانی استفاده

نگرش به استفاده

تمایل به استفاده

استفاده از فناوری

اساس این مدل بر این عقیده استوار است که برداشت ذهنی افراد از فناوری، بر نگرش آن ها به فناوری تاثیر می­ گذارد. این مدل بیانگر آن است که استفاده از فناوری اطلاعات با میل به رفتار (میل به استفاده )تعیین می­ شود که این تمایل رفتاری خود ‌بر اساس دو برداشت ذهنی سودمندی و سهولت درک شده تعیین می­ شود. (رضایی, ۱۳۸۸)

مدل پذیرش فناوری، بسیاری ‌از معیارهای نگرشی تئوریِ عمل منطقی را بامعیارهای ادراک ازسهولت استفاده ‌و ادراک ازسودمندی جایگزین می‌کند. در این مدل دیویس انگیزه­ های استفاده­کننده را در قالب سه عامل بیان می­دارد: سهولت به­ کارگیری درک­شده ، سودمندی درک شده و علاقه به بهره­ گیری از این سیستم. علاقه عامل مهمی در به­ کارگیری این سیستم است و سهولت درک شده نیز به طور مستقیم بر سودمندی درک شده تاثیر می­ گذارد. مدل پذیرش فناوری رابطه­ بین کاربر و عقاید درونی (سودمندی و سهولت )نگرش و نیات و رفتار بهره­ گیری از کامپیوتر را بیان می­ کند. (Davis , F.D;,Bagozzi,R.P.,Warshaw,P.R, 1989) از سال ۱۹۸۵ این مدل به عنوان توجیه­کننده­ مناسب در بحث استفاده از فناوری اطلاعات به کارگرفته شده و تاکنون در مقالات متعدد مورد استفاده قرار گرفته­است.

شکل ۵ فرایند پذیرش و استفاده از فناوری اطلاعات بر مبنای مدل پذیرش فناوری

ویژگی­های کلی مدل پذیرش فناوری که بر­مبنای نگرش توسعه یافته است، در جدول ۲-۶ ارائه گردیده است :(Winarto, 2011, ص. ۱۲)

جدول ۶ویژگی های کلی مدل پذیرش فناوری

ویژگی های کلی مدل پذیرش فناوری

این مدل برای ارزیابی رفتار کاربران در حوزه ی فناوری اطلاعات طراحی شده تا پذیرش یا عدم پذیرش سیستم ها را در سازمان‌ها و فرهنگ های مختلف ارزیابی و پیش‌بینی نماید.

این مدل اساس تئوریک قوی داشته و تحقیقات زیادی بر روی آن انجام شده شاخص های گوناگونی برای تبیین ارائه گردیده و در سطوح مختلف کاربردی به کارگرفته شده است.

در فناوری های اطلاعاتی متنوع به کار گرفته شده و نتایج قابل قبولی ارائه داده است.

یکی از مهمترین نقاط ضعف مدل پذیرش فناوری آن است که در این مدل، عوامل اجتماعی که نقش مهمی در شکل­ گیری نگرش افراد نسبت به پذیرش فناوری دارند، مورد ملاحظه قرار نگرفته است. به منظور حل این مسئله، در مدل­های تکمیلی سازه‌های نظری نظیر تاثیرات اجتماعی از قبیل هنجارهای ذهنی، داوطلبانه بودن و …به مدل اضافه شده است.

تکمیل مدل پذیرش فناوری

طی دهه­های سال گذشته مدل پذیرش فناوری به طور مداوم در حال تکمیل بوده است.(Wixom, B., and Todd, P, 2005)محققین فرایند گسترش آن را سه دوره تقسیم نموده ­اند. مرحله­ نخست تکمیل آن با بهره­ گیری از مدل­های مرتبط است. (مدل رفتار برنامه­ ریزی شده هنجارهای اجتماعی و …) رویکرد دوم متغییر­های جایگزین و اضافی به مدل ارائه نموده است. این متغییر ها بیشتر از تئوری انتشار نوآوری به مدل اضافه شده است. که شامل قابلیت آزمایش – سازگاری – محسوس بودن و نتایج جمعیت شناختی است. رویکرد سوم تکمیل متغیرهای خارجی که بر سهولت و سودمندی درک شده، تاثیر می­ گذارد برخی از این متغییر­ها شامل : ویژگی­های شخصیتی – خصوصیات جمعیت­شناختی است.

یکی از محققین سه فاز توسعه را برای معرفی مدل پذیرش­فناوری مطرح نموده است. این مراحل انطباق، اعتبار و توسعه ‌می‌باشد.

جدول ۷روند توسعه مدل پذیرش فناوری

روند توسعه مدل پذیرش فناوری

در فاز انطباق: این مدل در زمینه­ وسیع سیستم­های اطلاعاتی به کار گرفته شده است ( برخی از این سیستم­های صفحه گسترده –لوتوس ۱،۲ و ۳ و نرم افزارهای واژه پرداز و عمدتاًً از مجموعه نرم­افزارهای آفیـس بوده ­اند) فناوری ­های ارتباطی (ایمیل ، ایمیل صوتی، سیستم ارتباط با مشتری، و فاکس) سیستم­های مرکز داده کامپیوترهای کوچک و فناوری­هایی در ارتباط با اینترنت بوده ­اند. (سیستم­های خدمات اطلاعات – خدمات آن­لاین – سیستم­های مجازی و … کتابخانه­ های دیجیتال و …)است. این مدل در سازمان­ های متعدد با فرهنگ­های مختلف به کار گرفته شده است. ( سازمان­ های مالی آمریکایی- کمپانی فولاد کانادایی – شرکت­های حسابداری بیمارستان­های عمومی هنگ کنگ، مؤسسات مالی و بانک­ها)

در فاز اعتبار مدل پذیرش فناوری دو روند رخ می­دهد. روند نخست: اعتبار سنجی ابزارهای سهولت و سودمندی درک شده می ­پردازد و سایرین به ارتباط بین سایر متغییر­های مدل پذیرش فناوری می ­پردازد.

فاز گسترش نیز به دو بخش تقسیم می­ شود. بخشی به توسعه دو سازه­ی اصلی سودمندی و سهولت درک شده پرداخته و بخشی دیگر به سایر متغیّر­ها می پردازد (Han, 2003)

از نظر یک محقق(Adam, Nelson, & Todd, 1992) دوره ­های تکامل مدل پذیرش فناوری به ۴ بخش تقسیم شده است. که این دوره­ ها شامل معرفی – اعتبار – گسترش و تکمیل استادانه است. از زمان معرفی مدل در سال ۱۹۸۹ تحقیقات در این حوزه به دو بخش اصلی تقسیم شده است یک بخش می­کوشید تا برای اثبات صحت مدل آن را نمونه ­ای از سایر مدل­ها بداند. آدامز مدل را در پنج حوزه­ مختلف به کار گرفته و اعتبار آن را در پیش ­بینی رفتار مصرف ­کننده اثبات نمود.

بخش یک به مقایسه­ مدل پذیرش فناوری با تئوری TRA پرداخته و به بیان تفاوت­های آن می ­پردازد و از نظر قدرت پیش ­بینی و دشواری مقایسه می­ نماید.

دیویس مدل TAM را با TRA بین دانشجویان MBA مقایسه نموده و دریافت که TAM تبیین بهتری برای قصد استفاده از سیستم پردازش­گر نسبت به TRA داشته است. (Davis , F.D;,Bagozzi,R.P.,Warshaw,P.R, 1989)