مطابق با موارد ذکر شده مدل مفهومی پژوهش به صورت زیر جهت رسیدن به اهداف پژوهش ترسیم شده است:

شکل۱-۱-مدل مفهومی پژوهش

۱-۵-کاربرد نتایج پژوهش

۱- پژوهشگران: با بررسی میدانی در شرکت­های بیمه سعی خواهد شد، گامی در جهت توسعه آگاهی از مفاهیم چابکی، مدیریت دانش و فناوری اطلاعات در فرهنگ کشور ایران باشد تا پژوهشگران را در پژوهش­های آتی در باب این موضوع یاری کند.
۲- مدیران و بازاریابان در صنعت کفش ورزشی: آنچه که این پژوهش ارائه می­دهد و مدیران را در آن زمینه یاری خواهد کرد، معرفی دسته­ای از گزینه­ های ممکن برای چابکی سازمانی و ابزارهایی برای ارزیابی اینکه کدام یک از این گزینه­ ها با اهداف سازمان تناسب و نزدیکی بیشتری دارد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳- مدیران و بازاریابان سایر صنایع: نتایج این پژوهش می ­تواند ضمن آگاهی از عوامل مؤثر در چابکی سازمان­های خدماتی بیمه الگویی عملی برای مدیران هنگام بررسی این موضوع باشد. همچنین نتایج این تحقیق می ­تواند تاثیر سرمایه ­گذاری در فناوری اطلاعات را به منظور توسعه و بهبود این فناوری در شرکت­های بیمه، بر دستیابی به مزیت رقابتی از طریق چابکی سازمان مشخص کند.
۱-۶- فرضیه‌های پژوهش

1. 1. توانمندی فناوری اطلاعات بر مدیریت دانش تأثیر دارد.

1. 1. توانمندی فناوری اطلاعات بر چابکی سازمان تأثیر دارد.

1. 1. توانمندی مدیریت دانش بر چابکی سازمان تأثیر دارد.

۱-۷- قلمرو پژوهش

۱-۷-۱- قلمرو مضوعی

چابکی سازمانی و عوامل موثر بر آن.

۱-۷-۲- قلمرو مکانی

از آن­جایی که این پژوهش در میان مدیران و کارکنان مجتمع های بیمه پارسیان انجام می­ شود قلمرو مکانی این پژوهش مجتمع های بیمه پارسیان می­باشد.

۱-۷-۳- قلمرو زمانی

قلمرو زمانی این پژوهش از مهرماه سال ۹۲ تا پایان مهرماه سال ۹۳ می­باشد.

۱-۸- روش پژوهش

این پژوهش از لحاظ هدف جزء پژوهش­های کاربردی است. همچنین این پژوهش از لحاظ ماهیت و روش جزء پژوهش­های توصیفی_– پیمایشی از نوع همبستگی است .
مهم­ترین روش­های گردآوری داده ­ها در این پژوهش بدین شرح است:
مطالعات کتابخانه‌ای: در این قسمت جهت گردآوری اطلاعات در زمینه مبانی نظری و ادبیات پژوهش موضوع، از منابع کتابخانه‌ای، مقالات، کتاب­های مورد نیاز و نیز از منابع اینترنتی استفاده شده است.
پژوهش های میدانی:
در این قسمت به منظور جمع‌ آوری داده‌ها و اطلاعات برای تجزیه و تحلیل از پرسشنامه استفاده می­گردد. کارکنان مجتمع های بیمه پارسیان در استان تهران جامعه آماری این پژوهش را تشکیل می دهند. نمونه گیری انواع گوناگونی دارد و روشی که در این پژوهش مورد استفاده قرار می­گیرد روش نمونه گیری تصادفی- و در دسترس می‌باشد.
برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده ­های پرسشنامه از نرم افزار SPSS استفاده می­ شود و همچنین برای تحلیل عاملی و الگو سازی معادلات ساختاری نرم افزار Amos مورد استفاده قرار می­گیرد.

۱-۹- کلید واژه ­ها

مدیریت دانش^[۱۰]: شیوه شناسایی، در اختیار گرفتن، سازماندهی و پردازش اطلاعات جهت خلق دانش می‌باشد که پس از آن توزیع می‌شود و سپس در دسترس دیگران قرار می‌گیرد تا برای خلق دانش بیشتر استفاده شود (رادینگ^[۱۱]، ۱۳۸۳).
چابکی سازمانی^[۱۲]: چابکی را توانایی بقا و پیشرفت در یک محیط بسیار رقابتی با تغییرات مستمر و غیرقابل پیش بینی، به وسیله ی واکنش سریع و مؤثر نسبت به تغییرات و همچنین ایجاد محصولات و خدمات بر اساس خواست مشتری تعریف کرده ­اند (شریفی و ژانگ ، ۲۰۰۰).
فناوری اطلاعات^[۱۳] : فناوری اطلاعات شاخه­ای از فناوری است که با بهره گرفتن از سخت افزار، نرم افزار و شبکه افزار، مطالعه و کاربرد داده و پردازش آن را در زمینه ­های ذخیره سازی، دستکاری، انتقال، مدیریت، کنترل و داده آمایی خودکار امکان­ پذیر می­سازد(فتاحیان و مهدوی نور، ۱۳۸۳).

خلاصه فصل اول

از آن­جایی که هدف از این پژوهش، تحلیل تاثیر مدیریت دانش و فناوری اطلاعات بر چابکی سازمانی می­باشد، بنابراین جهت دستیابی به این مهم، فصل اول این پژوهش پس از ارائه مقدمه با شرح و بیان مسئله پژوهشی آغاز گردید و سپس اهمیت و ارزش پژوهش بیان شد که پس از آن اهداف، سوال های پژوهش، قلمرو پژوهش و کاربرد نتایج پژوهش ارائه گردید. در پایان به تعاریف عملیاتی کلید واژه های پژوهش پرداخته شد. قابل ذکر است که این پژوهش دارای ۵ فصل می­باشد که فصل اول خلاصه­ای از چهار فصل بعدی بوده و فصل دوم به مرور ادبیات نظری مرتبط با موضوع می پردازد. فصل سوم به بیان روش پژوهش پرداخته و در ادامه درفصل چهارم نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ­ها ارائه گردید. در نهایت در فصل پنجم به بحث و نتیجه ­گیری پرداخته شده است.

فصل دوم

ادبیات و پیشینه پژوهش

۲-۱- مقدمه

در عصر حاضر، فناوری اطلاعات در سرتا سر جهان در حال ایجاد انقلابی نوین است که اهمیت آن از انقلاب صنعتی کمتر نیست. این انقلاب ظرفیت­های تازه و چمشگیری در محدوده دانش بشری ایجاد نموده است. امروزه در هر سازمانی بحث به کار گیری فناوری اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی مطرح و از سودمندی یا ضرورت استفاده از رایانه سخن در میان است. فناوری اطلاعات در سازمان­ها بر شاخص­ هایی تاثیر می­ گذارد که همگی از شروط اولیه موفقیت برای سازمان ها به شمار می­روند. یکی از حوزه­ هایی که می ­تواند تاثیرات فراوانی از این فناوری بپذیرد، چابکی سازمان است. سازمان چابک به عنوان پارادایم قرن ۲۱ طرفداران بسیاری دارد و به یک استراتژی موفقیت آمیز در بازارهای رقابتی با تغییرات سریع نیازهای مشتریان، تبدیل شده است و به طور کلی می ­تواند باعث کاهش هزینه، افزایش سهم بازار، ارضای نیاز مشتریان، آماده ­سازی برای معرفی محصول جدید و افزایش رقابت سازمان گردد. با توضیحات گفته شده می توان پی­بردکه چابکی تاثیر قابل انکاری در موفقیت سازمان ها در بازارهای متغیرکنونی ایفا می­ کند. از طرفی موفقیت سازمان تا حد بسیار زیادی به استفاده بهینه از فناوری اطلاعات بستگی دارد. از این­رو این تحقیق بدنبال ارزیابی تاثیر فناوری اطلاعات و مدیریت دانش بر قابلیت ­های چابکی و تعیین رابطه آن با چابکی سازمان می­باشد تا با تعیین سطح چابکی سازمان با توجه به این تاثیر، سازمان­ها را به شناخت راه حل­هایی برای بیشینه کردن سود سرمایه ­گذاری­هایشان و بهره برداری بیشتر از فناوری اطلاعات جهت رسیدن به چابکی و بهبود مزیت رقابتی قادر سازد.

۲-۲- ادبیات نظری پژوهش

بخش اول: چابکی

۲-۲-۱-مفهوم چابکی

در محیط کسب و کار امروزه، تغییرات یک واقعیت مسلم است. ورود رقبای جدید، مشتریان بالقوه جدید، رقابت شدید جهانی بیشتر صنایع را به گونه ­ای غیر قابل پیش ­بینی تغییر یا تعدیل نموده است. سازمان­ها برای کسب موفقیت در کسب و کار خود باید از محیط پویا برای استفاده از فرصت ها استفاده کنند تا این که تنها تغییرات محیط را به عنوان تهدید برشمارند. سازمان ها باید به سرعت خود را با موقعیت­های جدید منطبق کنند. محیط پویا عمدتاً محرکی برای چابکی است. چابکی سازمان­ها به عنوان یک سلاح در محیط غیرقابل پیش بینی، متخاصم و متغیر کسب وکار شناخته شده است. الگوها و متدولوژی­های متفاوتی مرتبط با ادبیات موضوع چابکی به چشم می­خورد. واژه چابک ^[۱۴] در فرهنگ لغت، به معنای حرکت سریع، چالاک، فعال می­باشد و چابکی توانایی حرکت به صورت سریع و آسان، توانایی تفکر سریع با یک روش هوشمندانه است. مفهوم چابکی ناشی از انعطاف پذیری در اقتصاد بود که در ابتدا توسط گروهی از محققان در سال ۱۹۹۱ در مؤسسه یاکوکا^[۱۵] در دانشگاه لی­های به منظور توصیف روش هایی که باید به عنوان جنبه­ های حیاتی فرایند تولید در نظر گرفته می­شدند، بیان گردید. تحقیقات نشان داد که سازمان­ها باید به طور مداوم خود را با تغییرات محیط کسب و کار تطبیق دهند(گلدمن و همکاران^[۱۶]،۱۹۹۵).

۲-۲-۲-سیر تحول چابکی

سرآغاز شکل گیری چابکی در سازمان ها مربوط به صنایع تولیدی است. این تغییرات از صنعت دستی به تولید انبوه، پس ازآن به عصر کیفیت و سپس به تولید ناب و در عصر حاضر به تولید چابک در حال گذار بوده است(آگاروال و همکاران^[۱۷]، ۲۰۰۷). با توجه به اثرات مثبت حاصل از بکارگیری تولید چابک، این مفهوم در سطح گسترده تری با عنوان چابکی کسب وکار مطرح گردید، به گونه ­ای که مفهوم چابکی کسب وکار امروزه به طور فراوانی در صنایع تولیدی و خدماتی کاربرد دارد(گلد وشرینگ^[۱۸] ،۲۰۱۰). آنچه مسلم است تغییرات سریع و غیرقابل پیش ­بینی به عنوان اصلی­ترین محرک نیاز به چابکی، فشار زیادی به سازمان­ها برای تغییر فرایندهای کاری مطابق با تغییرات محیطی کرده است و نیاز آن­ها برای طراحی مدل مناسب چابکی، پاسخی برای ایجاد آمادگی کافی برای تغییرات سریع و غیرقابل پیش بینی محیط می­باشد. مدل مناسب چابکی باید دربرگیرنده توانمندی های سازمان، ویژگی های صنعت، نوع فشارها و محرک­های تغییر و نتایج حاصل از دستیابی به چابکی باشد. در ادبیات موضوع چابکی، مفاهیم و اصطلاحات متفاوتی بیان شده است از قبیل: انعطاف پذیری، پاسخگویی، قابلیت انطباق و غیره. اگرچه برخی محققان تمایز بارزی میان این مفاهیم و اصطلاحات قائل شده اند، اما برخی دیگر از محققان این اصطلاحات را مترادف یکدیگر می­شمارند. درحقیقت تمامی مفاهیم مرتبط با چابکی سازمان بر توانایی سازمان در انطباق فرآیندها، استراتژی ها، محصولات، منابع و غیره به منظور پاسخگویی به تغییرات محیطی جدید اشاره دارد.

۲-۲-۳- تعاریف چابکی

تحقیقات به روشنی مشخص می­ کند که تعریف جامعی که مورد پذیرش همگان باشد از چابکی سازمان وجود ندارد(لین^[۱۹] و همکاران، ۲۰۰۶؛ جین^[۲۰] و همکاران، ۲۰۰۷). تعریف­های زیادی برای چابکی ارائه شده است اما هیچ­یک، مخالف با یکدیگر نبوده، یکدیگر را نقض نمی­کنند. عموماً این تعریف ها، ایده سرعت و تغییر در محیط کسب وکار را نشان می­ دهند.
به اعتقاد کید^[۲۱] (۱۹۹۴) به منظور عملیاتی ساختن پارادایم چابکی، می­توان آن را تلفیقی از مؤسسات بی­شمار دانست که هر یک، چندین مهارت یا شایستگی کلیدی را برای فعالیتهای مشترک دارند و می­توانند سازمان را به کمک یکدیگر برای واکنش سریع به نیازمندی های متغیر مشتریان، آماده سازند. کاملاً مشهود است که منظور اصلی کید دراینجا، همان سازمان مجازی ^[۲۲] است. کید یکی از جامع ترین تعریف های چابکی سازمانی را این گونه ذکر می­ کند: سازمان چابک یک کسب وکار باسرعت، سازگار و آگاهانه است که قابلیت سازگاری سریع در واکنش به تحولات و وقایع غیرمنتظره پیش بینی نشده، فرصت­های بازار و نیازمندی­های مشتری را دارد. در چنین کسب وکاری فرایندها و ساختارهایی یافت می­ شود که سرعت، انطباق و استحکام را تسهیل کرده دارای سازمان هماهنگ و منظمی است که توانایی نیل به عملکرد رقابتی در محیط تجاری کاملاً پویا و غیرقابل پیش ­بینی را دارد(کید،۲۰۰۰).
گلدمن و ناگل^[۲۳] (۱۹۹۵) ابعاد استراتژیک چابکی را پیشنهاد کردند که عبارتست از ارزش دادن به مشتری، همکاری برای بهبود رقابت پذیری، سازماندهی کنترل تغییرات وبهره گیری از قابلیت های افراد و اطلاعات. ارزش دادن به مشتری چیزی فراتر از تحویل محصول بوده و به اعطای ارزش و ارائه راهکار به مشتری اشاره دارد. بهبود رقابت پذیری از طریق همکاری داخلی و خارجی جهت تخصیص بهینه منابع در سازمان برای ارائه محصول به بازار با کمترین قیمت امکان­ پذیر است. سازماندهی کنترل تغییرات اشاره به انعطاف پذیری ساختار سازمان در تخصیص مجدد منابع سازمان دارد (گلدمن و ناگل، ۱۹۹۵).
به باور شریفی و ژانگ^[۲۴] چابکی به معنای توانایی هرسازمانی برای حسگری، ادراک و پیش بینی تغییرات موجود در محیط کاری است. چنین سازمانی باید بتواند تغییرات محیطی را تشخیص داده، به آن­ها به عنوان عوامل رشد و شکوفایی بنگرد. در جایی دیگر چابکی را توانایی فائق آمدن برچالش­های غیرمنتظره برای رویارویی با تهدیدهای بی سابقه محیط کاری و کسب مزیت و سود از تغییرات به عنوان فرصت­های رشد و پیشرفت تعریف می­ کنند(شریفی و ژانگ، ۲۰۰۰).
ورنادات^[۲۵](۱۹۹۹)معتقد است: چابکی را می­توان به هم­راستایی نزدیک سازمان با نیازهای متغیرکاری در جهت کسب مزیت رقابتی تعریف کرد. در چنین سازمانی، هدف­های کارکنان با هدف­های سازمان در یک راستا قرار داشته و این دو توأم با یکدیگر درصدد هستند تا به نیازهای متغیر مشتریان پاسخ مناسبی بدهند.

مقدمه :
صادرات به عنوان موتور محرکه اقتصاد و رمز بقای کشورها در بازارهای جهانی نقش مهمی را در عرصه اقتصاد ایفا می کند، زیرا تقویت ظرفیت های تولید و ایجاد ظرفیت های جدید ضمن هموار کردن راه توسعه صادرات نقش دولت را به عنوان تضمین کننده سرمایه گذاری های موجود و کاهش انحصار پررنگ تر می کند. از سوی دیگر صادرات امکان استفاده از بازارهای جهانی را برای رشد تولید داخلی مهیا کرده و بنگاه های تولیدی را قادر می سازد از محدودیت های بازار داخلی رها شده و با توسعه صادرات بازارهای جهانی را هدف قرار داده و از صرفه های اقتصادی حاصل از مقیاس تولید بیشتر بهره برداری کنند.یکی از مهم ترین ابزارهای استراتژی توسعه صادرات، برخورداری از مزیت نسبی در گردونه مبادلات خارجی است. ممکن است کشوری از لحاظ تولید مزیت داشته باشد ولی از نظر بازرگانی فاقد مزیت باشد. فقدان مزیت بازرگانی از ناکارایی نسبی در بازار کالادر مراحلی همچون بسته بندی، حمل، کنترل کیفیت، استانداردهای تولیدی، عدم دسترسی به اطلاعات مربوط به تجارت جهانی و… ناشی می شود .

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

فصل اول : کلیات تحقیق
مقدمه
محققانی که بدنبال شناسایی محرک های موفقیت صادرات بوده اند دریافته اند که استراتژی های بازاریابی و استراتژی هایی که شرکت ها در بازار صادرات خود اتخاذ می کنند بر تعیین عملکرد صادراتی اثر گذار است. در ادبیات بازاریابی صادرات ، علاقمندی خاصی به انعطاف پذیری استراتژیک وتاثیراتی که این امر بر عملکرد صادراتی دارد وجود دارد . شرکت های انعطاف پذیر آنهایی هستند که رفتارشان با مفاهیم انعطاف پذیری در یک راستا قرار دارد. (Hunt and Morgan, 1995)
این شرکت ها با تغییرات محیط بین المللی خود را هماهنگ کرده و تغییرات محیطی را در خود نهادینه می کنند . این امر می تواند بر عملکرد صادراتی و افزایش سهم بازار و توسعه بازار صادراتی محصول اثر گذار باشد .
محققان معتقدند ؛ انعطاف پذیری استراتژیک می تواند بصورت بالقوه عملکرد را بهبود داده و موجب سود آوری و بهبود صادرات گردد . سوال اصلی این تحقیق این است که انعطاف پذیری استراتژیک چه تاثیری بر عملکرد صادراتی و توسعه بازار صادرات دارد ؟
بیان مسأله
عملکرد صادراتی حاصل عملیات سازمانی است که شامل دستاوردها و اهداف داخلی و خارجی شرکت می باشد.دراینجا، عملکرد صادراتی به عنوان کسب اهداف سازمانی تعریف شده و درآن توسعه محصول و توسعه بازار که درنتیجه موجب کسب سودآوری برای شرکت خواهد شد موردتوجه قرارمیگیرد . میزان موفقیت یک شرکت در امر صادرات را میتوان با عملکرد صادراتی آن ارزیابی نمود .برای سنجش عملکرد صادراتی ، سه معیار مختلف مالی ، غیرمالی و مرکب وجود دارد . معیارهایی چون فروش ، سود و رشد از جمله معیارهای مالی و معیارهایی نظیر موفقیت ، رضایت ، دستیابی به اهداف از جمله معیارهای غیرمالی به شمار می آیند . معیارهای مرکب نیز بر اساس انواع متنوعی از معیارهای عملکردی بناشدهاند .تحقیقات مختلفی در زمینه عوامل موثربرعملکرد صادراتی صورتگرفته است. Cooper, 2005)) در هر کدام از این تحقیقات، متغیرهایی مدنظر بودهاند که بنا به نظر محقق ، به طورمستقیم یا غیرمستقیم بر عملکرد صادراتی موثربودهاند. تعداد متغیرهای بررسی شده تاحدودی گسترده بودهاند .این گستردگی به حدی است که حتی موجب ایجاد نتیجهگیریها ، ابهامات و یافتههایی متناقض نیز شدهاست .اغلب تحقیقات اولیه در زمینه صادرات در جهت تشخیص صادرکنندگان از غیرصادرکنندگان بودهاست ، به این معنیکه یشتر فرآیندبینالمللیشدن شرکت را مدنظرقرارمیدادند. بعدازآن، محققین به بررسی فاکتورهای خارجی موثر بر رفتارصادراتی، نظیر برنامه های تشویقی درست، رویآوردند. درسومین مرحله، محققین به بررسی فاکتورهای مربوط به رفتار شرکت ها ، متناسب با صادرات و نتایج آن پرداختند . محققین دستهچهارم فاکتورهایی را موردبررسی و مطالعه قراردادندکه بر عملکرد یا موفقیت صادراتی ، شرکتها موثر میباشند .به عنوان مثال ،کاسیکید و همکارانش با ارئه مدلی به بررسی تاثیر سه عامل خصوصیات عینی شرکت ، متغیرهای مرتبط با درک صادرات ( اندازه و تجربه صادراتی، انگیزه صادرات ، مشکلات صادرات ، مزیت های رقابتی ) و تعهد به صادرات ( بخش مجزای صادرات ، ورود به بازار خارجی و معیارهای انتخاب مشتری ، بازدید مداوم از بازار صادراتی ، برنامه ریزی وکنترل صادرات ) بر روی عملکرد صادراتی در کشورهای اروپایی پرداختند .وایت و گریفیت و ریانز نیز به تجزیه وتحلیل تعدادی از روش های اندازه گیری عملکرد صادراتی در بخش خدما ت پرداختند. والاس و بیکر نیز در استرالیا مدلی را برای متغیرهای موثر بر عملکرد صادراتی ارائه دادند. آنها در این مطالعه متغیرها را به دو دسته متغیرهای غیرملموس( گرایشی ، مهارتی ، دانشی ) و ملموس ( توزیع ، محصول ، ارتباط با مشتری ، کنترل ، عرضه کنندگان ) تقسیم نمودند. (Christensen, 2007)
۱٫۲٫۱ انعطاف پذیری استراتژیک
پر واضح است که رفتارهای بازارگرایی در خلا شکل نمیگیرد و بسیاری از عوامل احتمالا بر چگونگی عملکرد صاردات شرکت در محیط بین المللی اثر گذار است . (Aaby and Slater,1999; Sousa et al., 2008; Zou and Stan, 1998)
اما مبحث اساسی که درادبیات بازارگرایی و عملکرد صادراتی می بایست مورد بررسی قرار گیرد، مفهوم انعطاف پذیری استراتژیک است. هدف کلیدی تحقیقات عملکرد صادراتی شناسایی و ارزیابی اهمیت پیشرانه های عملکرد صادراتی است . انعطاف پذیری استراتژیک یکی از پیشرانه ها و پیش زمینه های اساسی در این مورد است ، چرا که در ادبیات موضوع انعطاف پذیری استراتژیک شکل دهنده عملکرد بین المللی شرکت می باشد . (Buckley and Casson,1998; Brouthers et al., 2008) تحقیقات دیگری نشان می دهد که انعطاف پذیری استراتژیک و توسعه بازار صادرات هردو نقش اساسی در تعیین عملکرد سازمانی ایفا می کنند . (Johnson et al., 2003) وهردوی آنها برای موفقیت تجاری الزامی هستند . انعطاف پذیری استراتژیک در ادبیات موضوع چنین تعریف شده است : توانایی شرکت برای انطباق و پاسخگویی به تغییرات محیطی . Combe and Greenley,2004,p.1456) ) ویاتوانایی سازمانی برای مدیریت اقتصادی وسیاسی ریسک ها با پاسخگویی بلادرنگ به تهدیدات و فرصت های بازار (Grewal and Tansuhaj, 2001, p. 72) . تحقیقات نشان میدهدبرای دستیابی به انعطافپذیری استراتژیک فعالیتهای آتی(ایجادگزینههای واقعی برای شرکت) صادرکنندگان میتوانند در ساختار صادرات و استراتژیهای صادرات سرمایهگذاری کنند و سیستم قابلیت‌های هماهنگ صادرات را ایجادکنند . (e.g., Buckley and Casson, 1998; Johnson et al., 2003; Sanchez, 1995) . سرمایه گذاری فعلی در این گزینه ها می تواند دسترسی به گزینه های تصمیم گیری بیشتری که در نهایت منجر به افزایش سود آوری ، سهم بازار بیشتر و رشد فروش می شود را ایجاد کند . در این تحقیق سه منبع انعطاف پذیری صادرات شناسایی شده است . (سه نوع سرمایهگذاری که می تواندگزینه واقعی ایجادکند.) این سه منبع بر اساس ادبیات انعطاف پذیری استراتژیک در تحقیقات می باشند : اول ، بر مبنای چارچوب مفهومی ارائه شده توسط اولاخ(۲۰۰۰) براذر (۲۰۰۸) و لیبلین (۲۰۰۳) حدی است که درآن شرکت ها در هنگام تصمیم گیری صادارت تجربه صادرات خودراباانعطاف پذیری درمی آمیزند . به ویژه سرمایه گذاری درتجارب صادراتی بزرگتر( از طریق وارد شدن در بازارهای وسیعتر وبیشتر ویادرمحدوده زمانی بزرگتر) به شرکت ها این امکان را می دهد تا خروجی ها را تغییر داده و از بازاهای کم سود تر به بازارهای پرسودتر تمرکزکنند . این امر همچنین به شرکت ها این امکان را می دهد که تنوع رویدادها و ایده ها را افزایش دهند و این امر به ایجاد فرصت های بیشتر برای توسعه راه های جدید شناسایی گزینه های تجاری جدید کمک می کند . (Luo and Peng, 1999) انعطاف پذیری صادرات به معنای شناسایی و رصد فرصت های صادراتی جدید برای کسب مزیت از آنها و اقدام به موقع برای صادرات در این فرصت ها می باشد .
نوع دیگرانعطاف پذیری صادراتی به عنوان انعطاف پذیری هماهنگی تعریف می شود. (Sanchez, 1995) درشرکت هایی که برانعطاف پذیری هماهنگی سرمایه گذاری می شود، انعطاف پذیری در واحد صادرات بالامی باشد . واحد صادرات دارای گزینه هایی برای مدیریت موثر منابع داخلی از طریق الف) تعریف استراتژی هماهنگ ب) شکل دهی مجدد ساختار داخلی متناسب با استراتژی و ج) اجرای هماهنگ استراتژی های بازاریابی جدید می باشد . هنگامی که سرمایه گذاری در انعطاف پذیری هماهنگ صادراتی پایین باشد ، به هرترتیب ممکن است در تصمیمات صادرات ، هماهنگی وجودنداشته باشد و واحدهای وظیفه ای مختلف بر مبنای تشخیص خود عمل کنند و تصمیم نهایی بر مبنای مصلحت نهایی شرکت نباشد . (Cadogan et al., 2005)
۲٫۱٫۲ توسعه بازار صادرات
در ادبیات بازاریابی بین المللی ، راهبرد توسعه بازار صادراتی به این صورت تعریف شده است : تصمیم راهبردی بلندمدت راجع به میزان گستردگی بازار صادراتی در طول زمان و تخصیص تلاشهای بازاریابی میان بازارهای صادراتی مختلف . در این خصوص دو رویکرد بدیل در ادبیات صادراتی شناسایی شده و مورد بحث قرار گرفته است : تمرکز بازار ، به معنی تمرکز استراتژیک یک شرکت بر تعدادی از بازارهای صادراتی به دقت انتخاب شده و تخصیص منابع برای فعالیت های صادراتی در همین بازارها و گسترش بازار. به معنی صادرات به هر تعداد بازار صادراتی که مقدور باشد ، بدون توجه ویژه به بازار خاص. ( Katsikeas,2006) انتخاب راهبرد توسعه بازار صادراتی می تواند تاثیر مهمی بر تدوین راهبردهای آمیخته بازاریابی صادراتی کل شرکت داشته و نهایتا برعملکرد صادراتی آن موثر باشد اما توافق عامی در مورد اینکه کدام راهبرد منجر به عملکرد صادراتی بهتر خواهد شد میان پژوهشگران وجودنداشته است . بدلیل مشکلات مفهومی و روش شناختی در این مطالعات وکمبود پژوهش های تجربی در این زمینه ، نتایج حاصل از آنها یکپارچه نیست و رابطه میان راهبرد بازاریابی صادراتی و عملکرد صادراتی همچنان به عنوان موضوعی حل نشده باقی مانده است (Zou,2002) .اغلب مطالعات مربوط به توسعه بازار صادراتی در یک دوره ۱۰ ساله بین سال های ۱۹۹۵ و ۲۰۰۵ منتشر شده اند .این مطالعات توجه خود را معطوف این مساله ساخته اندکه کدامیک از راهبردهای نامبرده ( تمرکز بازار یا گسترش بازار ) به عملکرد صادراتی بهتری منجرمیشود. برخی ازاین مطالعات اتخاذ راهبرد تمرکز بازار را پیشنهادمیکنند، با این استدلال که با تمرکز روی نسبتاکمی از بازارهای کلیدی ، شرکت های صادراتی خواهند توانست سهم بازار بزرگتری به دست آورند که آن نیز در جای خود سودآوری بلندمدت آنها را بهبود می بخشد. (Trang,2000) گروه دیگری از این مطالعات استراتژی گسترش بازار را توصیه می کنند ، چرا که بدست آوردن سهم بازارهای محدود در تعداد زیادی از بازارهای صادراتی پراکنده ، شرکت های صادراتی را قادرساخت که ریسک بازار خارجی را کاهش داده و به سطوح سودآوری بالاتری دست یابند. در میان این دو دیدگاه ، برخی از صاحبنظران نیز رویکرد اقتضایی در پیش گرفته و معتقدند که مناسب بودن یک راهبرد توسعه بازار صادراتی خاص ، به عوامل موقعیتی مختلفی از قبیل: محصول ، بازار و متغیرهای خاص شرکت بستگی دارد .(Taylor,2008) باتوجه به نتایج تحقیقاتی که تفاوت معنی داری در عملکرد صادراتی میان دوگروه تمرکز بازار و گسترش بازار مشاهده نکرده اند ، محققان بعدی ( از دهه ۱۹۹۰ به بعد ) رویکردی اقتضایی اتخاذ کرده اند و سعی در شناخت عواملی داشته اند که راهبردهای تمرکز بازار و گسترش بازار را از هم متمایز می سازد . نکته قابل توجه اینکه در جدیدترین پژوهش ها دیگر به متغیر عملکرد صادراتی پرداخته نشده است. در این میان کاتیسکاس و لئونیدو به طور تجربی به شناسایی متغیرهایی پرداخته اند که می توانند توضیح دهند ؛ چرا شرکت ها از یک رویکرد خاص در توسعه بازار صادراتی پیروی می کنند .کاتیسکا و دیگران در جدیدترین پژوهش انجام گرفته در این حوزه به شناسایی تفاوت های موجود شرکت های دارای استراتژی های توسعه بازار صادراتی مختلف، از نظر مدیریت فروش صادراتی پرداخته اند . (Katsikeas,2006)
ضرورت تحقیق
شرکت های صادر کننده و فعال در امر صادرات همواره باید نسبت به عملکرد خود آگاهی داشته باشند و بتوانند معیارهای ارزیابی را مشخص نمایند تا از مزیت رقابتی برخوردار گردند . دولت ها علاقه‌مندکمک به شرکت ها جهت افزایش صادرات هستند و در این راستا برنامه‌های ارتقاء صادرات دولت منجر به افزایش بیشتر صادرات شرکت‌های کوچک‌ و متوسط در مقایسه با شرکت‌های بزرگ می‌گردد . لذا رفتار صادراتی شرکت‌های‌ کوچک و متوسط و همینطور عواملی که نقش مهمی را در موفقیت صادراتی آنها ایفا می‌کند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است . در این میان توجه شرکت ها به امر بازاریابی و گرایش به بازار میتواند نقطهعطفی در بهبودعملکرد صادراتی آنها باشد. توجه به نیازهای مشتریان میتواندگردش مالی وسودآوری شرکتها را افزایش دهد . از آنجائیکه امر صادرات همواره درکشور ما از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و تاکید بر صادرات غیرنفتی و ارائه مشوقهای صادراتی بوده است ، درنتیجه انجام این تحقیق با هدف ارزیابی عملکرد صادراتی شرکت های صادر کننده سنگ تزئینی ضرورت پیدا میکند .
۴٫۱ سوالات تحقیق
آیا هرچه انعطاف پذیری صادراتی در شرکت های تولید کننده سنگ های تزیینی بالاتر باشد ، سطح عملکرد صادراتی بالاتر است ؟
آیا هرچه انعطاف پذیری صادراتی در شرکت های تولید کننده سنگ های تزئینی بالاتر باشد ، سهم بازار صادراتی آن بالاتر است ؟
راهکارهای بهبود عملکرد صادراتی شرکت های تولید کننده سنگ های تزئینی کدامند ؟
۵٫۱ اهداف تحقیق
این تحقیق با هدف بررسی انعطاف پذیری استراتژیک بر عملکرد صادراتی انجام می شود . درهمین راستا اهداف زیر دنبال می شود :
بررسی وضعیت عملکرد صادراتی در شرکت های صادر کننده سنگ تزئینی در استان مرکزی
ارائه راهکارهایی برای بهبود عملکرد صادراتی این شرکت ها
۶٫۱ فرضیات تحقیق
فرضیه اصلی اول: انعطاف پذیری استراتژیک بر عملکرد صادراتی اثر دارد .
فرضیه فرعی اول: تجربه صادرات بر عملکرد صادراتی اثر دارد .
فرضیه فرعی دوم: نوع تصمیم گیری استراتژیک شرکت بر عملکرد صادراتی اثر دارد .
فرضیه فرعی سوم: هماهنگی استراتژیک فعالیت های بر عملکرد صادراتی اثر دارد.
فرضیه اصلی دوم: انعطاف پذیری استراتژیک بر توسعه بازار صادرات اثر دارد.
فرضیه فرعی چهارم: تجربه صادرات بر توسعه بازار صادرات اثر دارد.
فرضیه فرعی پنجم: نوع تصمیم گیری استراتژیک شرکت بر توسعه بازار صادرات اثر دارد.
فرضیه فرعی ششم: هماهنگی استراتژیک فعالیت های بر توسعه بازار صادرات اثر دارد.
۷٫۱ تعریف واژگان تحقیق
انعطاف پذیری صادرات: انعطاف پذیری صادرات به معنای شناسایی و رصد فرصت های صادراتی جدید برای کسب مزیت از آنها و اقدام به موقع برای صادرات در این فرصت ها می باشد.
عملکرد صادراتی : معیاری برای ارزیابی توان سازمان ها در مورد میزان موفقیت در بازارهای صادراتی می باشد . این معیار توسط رشد فروش ، سهم بازار و نسبت به رقبا سنجیده می شود .
فصل دوم : مروری بر ادبیات و پیشینه تحقیق
مقدمه
به طور کلی برچسب “انعطاف پذیری” به سازمان هایی اختصاص یافته که می توانند به تغییرات بافتی سریع و غیرقابل پیش بینی پاسخ دهند. به طور ویژه تر، انعطاف پذیری استراتژیک به پویایی سهام در بازار محصولات صادراتی اشاره دارد. این انعطاف پذیری ایجاد‍، نگهداری و حتی تحقق گزینه های استراتژیک در سطح مسیر توسعه صادرات را دربردارد. تأکید بر انعطاف پذیری استراتژیک برای تقویت درک ما از بی نظمی های مشاهده شده در گستره صادرات امیدبخش است. صادرات به عنوان موتور محرکه اقتصاد و رمز بقای کشورها در بازارهای جهانی نقش مهمی را در عرصه اقتصاد ایفا می کند، زیرا تقویت ظرفیت های تولیدوایجاد ظرفیت های جدید ضمن هموارکردن راه توسعه صادرات نقش دولت رابه عنوان تضمین کننده سرمایهگذاریهای موجود وکاهش انحصار، پررنگتر میکند. (Christensen,., 2007) ازسوی دیگرصادرات امکان استفاده از بازارهای جهانی را برای رشد تولید داخلی مهیاکرده و بنگاه های تولیدی را قادر می سازد از محدودیت های بازار داخلی رها شده و با توسعه صادرات بازارهای جهانی را هدف قرارداده و از صرفه های اقتصادی حاصل از مقیاس تولید بیشتر ، بهره برداری کنند . یکی از مهم ترین ابزارهای استراتژی توسعه صادرات، برخورداری ازمزیت نسبی درگردونه مبادلات خارجی است. ممکن است کشوری ازلحاظ تولید مزیت داشته باشد ولی از نظر بازرگانی فاقد مزیت باشد. فقدان مزیت بازرگانی از ناکارآیی نسبی در بازار کالا در مراحلی همچون بسته بندی ، حمل ، کنترل کیفیت ، استانداردهای تولیدی ، عدم دسترسی به اطلاعات مربوط به تجارت جهانی و… ناشی می شود . (Christensen,., 2007)
بازاریابی به عنوان یک پدیده تجاری، یک چارچوب فکری، یک فرایند اقتصادی، یک فرایند تعدیل عرضه و تقاضا، خلق مطلوبیت فیزیکی، زمانی و مکانی، فرایند تمرکز و برابری و توزیع، یک فرایند انتقال مالکیت محصول تعریف شده است. از دیدگاه اقتصاددانان ، بازاریابی یک فرایند اجتماعی است که کالاو خدمات را به گونه یی از تولیدکننده به سمت مصرف کننده هدایت می کند که موجب برقراری تعادل میان عرضه و تقاضا گردیده و اهداف اجتماعی را تامین می کند. Cooper, 2005))
بازاریابی را میتوان ازدیدگاه مشتری نیز تعریفکرد. پیتردراکر در این رابطه تعریف زیر را ارائه می کند: « در صورتی که بازاریابی از نظر نتیجه نهایی آن ملاحظه شود، اساس کار تجارت است. » این تعریف مشخص می کند که تاکید باید بر چه عواملی باشد و این مساله توجیه اقتصادی وجود یک شرکت در یک حرفه یا تجارت است . یک شرکت وقتی می تواند به صورت بلندمدت به کار خود ادامه دهد که رضایت مشتری را تامین کند . این امر مستلزم فعالیت های گوناگون بازاریابی در طی زمان است. بازاریابی مهم ترین قدم در صادرات است. شناخت بازارهای خارجی و راه های نفوذ به آن، شناخت هستههای قدرت ، شناخت رقبا در کشور هدف از مهمترین قسمتهاست که نیازمند تحقیقات و جمعآوریاطلاعات استراتژیک است. استراتژی بازاریابی شامل مشخصکردن گروههایی از مشتریان ( بازار هدف ) است که یک بنگاه می تواند در مقایسه با رقبای خود به نحو بهتری خدمتدهی کند. در استراتژی بازاریابی، یک بنگاه تصمیم میگیردعرضه محصول، قیمت، پخش و کوششهای ترویجیاش را متوجه بخش خاصی از بازار کند. Harrington ,2006))
در حالت ایده آل، استراتژی گزینش شده باید نیازهایی از مشتریان را هدف بگیرد که در حال حاضر در بازار برآورده نشده اند و از ظرفیت لازم برای سوددهی برخوردارند. استراتژی موثر، به این نکته توجه دارد که یک کسب وکار نمی تواند همه کار برای طیف های مختلفی از مشتریان انجام دهد و باید بازار و توانمندی هایش را بررسی و تحلیل و در پایان بر یک بازار هدف ، تمرکز کند . فقدان فعالیت مستمر موسسات و شرکت های دست اندرکار تولید یا بازاریابی جهت تنظیم یک برنامه مدون بازاریابی از ضعف های دیگری بوده که فرصت توسعه صادرات مناسب را از بین برده است. (Christensen,., 2007) توجه به شیوه های بازاریابی صحیح می توانند علاوه بر توزیع و ترویج فروش، طراحی و قیمت گذاری مناسبی را دربر داشته باشد، بدین ترتیب موجبات جلب رضایت مشتری فراهم شده و بازاریابی درست منابع جهت تامین نیاز بازار ایجاد می شود . و این موضوع گام های بعدی را در بررسی قابلیت ها و استعدادهای جذب بازار به دنبال خواهد داشت. یکی از دلایل عدم موفقیت صادرکنندگان نبود اطلاعات صحیح و جامع است که مانع ورودآنها به بازارهای جهانی شده و رشد بالقوه آنها را محـدود می کند. صادرات با طیف وسیعی از عوامل محیطی، مشتریان و رقبایی سرکار دارد که متفاوت با بازار داخلی هستند. به همین دلیل تحقیقات بازار و تبلیغات صادراتی، نیازمند مدیریت و روش های متناسب با بازارهای هدف و مخاطبین آنهاست.یک صادرکننده قبل از ورود به بازار خارجی نیازمند آن است که با انجام تحقیقات لازم در بازار با نوع اطلاعات مورد نیاز و روش جمع آوری آن از کشور دیگری که متفاوت از کشور خود است، آشنا شود. تفاوت های محیطی، تفاوت های فرهنگی، حقوقی، سیاسی، اقتصادی، مالی، جغرافیایی، بازارهای چندملیتی، مناطق آزاد و توافق های اقتصادی، سطح توسعه اقتصادی و ریسک و عمده اطلاعات مورد نیاز صادرکننده را دربر می گیرد که باید در مورد آنها تحقیق انجام دهد. Khanna T, 2005)) خلاء رویکرد استراتژیک در بازاریابی محصولات صادراتی به خوبی نمایان است. مشکلات اصلی در صادرات به ویژه مشکلات اصلی در زمینه بازاریابی، نحوه بسته بندی و عدم شناخت بازارهای مناسب و عدم تمایل به گسترش بازاریابی و تکامل دانش شناختی، از مواردی هستند که برای حل آنها نیاز به استراتژی و مدیریتی هدفمند ، احساس میشود و تا تفکر ، اندیشه و تحقیقات استراتژیک برای اصلاح این مسائل وجود نداشته باشد، Cooper, 2005)) توسعه بازار صادراتی نیز امکان پذیر نخواهد بود. تحقیقات در بازارهای مقصد باتوجه به سیاستها و محدودیتهای کشورهای مقصد و مبدا و تحقیق و بررسی پیرامون آنها از اقداماتی است که باید برای ورود به بازارهای جهانی صادرات انجام شودواین موضوع مستلزم برنامه استراتژیک بوده تابراساس آن برنامهای جامع وعلمی، طراحی و بهاجراگذاشتهشود. به صادرات بایدبه عنوان پدیده ای علمی نگریست وآنرا طبق اصول صادرات پیش برد و به عنوان یک رشته علمی که روزبه روزمفاهیم تازه تری درآن تعریف می شود، نگریست. با نگاهی به تعریف بازاریابی، میبینیم که تحقیق و تبلیغات جزیی از فرایند بازاریابی بوده و با دیگر قسمتها ارتباط دارد و به طور خاص در بازاریابی صادراتی نقش آنها بسیار حساس و حیاتی است. جهانی سازی رو به رشد بازار ها و افزایش مشارکت سازمان ها در سطح جهانی منجر به این شده تا عملکرد صادراتی مرکز توجهات بسیاری در متون تحقیقتی محققین قرار گیرد. ( Leonidou, 2003; Matanda & Freeman, 2009)
انعطاف پذیری استراتژیک ؛ شناخت مدیریتی
انعطافپذیری استراتژیک به عنوان مجموعه ای از قابلیتهاست که شرکتها را قادر به تغییرمیکند. این توانایی به شکتها فرصت مقابله و رویارویی باتغییرات محیطی را میدهند و همچنین آنهارا قادربه هدایت تغییرات دربازارهای رقابتی بسیار بزرگ یا همان هایپرمارکتها میکند. Matanda,2009)) درحالیکه برخی از مطالعاتتجربی اخیر به بررسی پیامدهای حاصل از انعطافپذیریاستراتژیک پرداختند. و دراین بین رابطه مثبتی بین انعطافپذیری استراتژیک وعملکرد شرکتها بیانداشت و زمانی اتفاق میافتد که شرکتها درحال حرکت بسوی صنایع درحال رشد بوده و یا بایستی با شوکهای محیطی روبروشوند . Khanna T, 2005)) موارد پیشین راجع به انعطاف پذیری استرتژیک در متون تحقیقاتی زیادی یادشدهاند اما بیشتر از لحاظ تئوری گسترشیافته و اجماع کمی بر روی مفهومسازی در این بین به چشم می خورد. در حالیکه مباحث پیشین در این باره بیشتر راجع به شناخت مدیریتی ، منابع شرکت و اختیارات استراتژیک می باشند و در این بین هیچ مدل مفهومی توسعه نیافته و در ارتباط با این اجزا تست ومورد ارزیابی واقع نشده اند . از اینرو اهمیت نسبی فرمولاسیون اختیارات استراتژیک برای توسعه و ارتقا انعطاف پذیری استراتژیک بسیار مهم قلمداد می گردد ولی شواهد تجربی حمایت کننده از این بحث دردسترس نیستند. عدموجود اجماع برروی مفهومسازی با یافته های تحقیقاتی راجع به انعطافپذیری استراتژیک در تضاد میباشد. و همچنین برای مدیرانی که بدنبال درک صحیحی از مضوع میباشند ، مفید نمیباشد . بنابراین توسعه نظریه در ارتباط با شناخت مدیریتی، منابع شرکتی و اختیارات استراتژیک رابطه آنها با انعطاف پذیری استراتژیک مهم و حیاتی است تا منجر به شناخت چگونگی رفتار شرکت ها در زیر سایه تلاطمات محیطی گردد. (Christensen, 2007) کاملا واضح می باشد که توسعه مفهومی از لحاظ نظری در این حوزه منجر به ایجاد نتایج غیرقاطع میگردد. نویسندگانی مانند کومبه و گرینلی ۲۰۰۴ و نادکارینی و نارایانان ۲۰۰۷ به اهمیت شناخت مدیریت در شکل باورها یا طرحوارههای استراتژیک اشارهکردهاند و اینچنین عنوانشدهاست که مدیران از طرحواره استراتژیک برای تصمیمگیری استفاده میکنند . همانطور که طبق گقته پیشینیان راجع به انعطافپذیری استراتژیک استناد می گردد ، الگوهای استراتژیک همانند لنزهایی هستند که مبتنی بر باورها و دانش پیشین میباشند که از طریق آن تصمیمگیرندگان در حوزه استراتژی به تفسیر داده ها میپردازند. از اینرو الگوهای استراتژیک اینچنین پنداشته میشود که بر روی بازشناسایی تغییرات و همچنین انعطافپذیری استراتژیک و رفتار منعطف متعاقب تاثیرگذار میباشند .( Nadkarni and Narayanan, 2007) بطو مشابه ساینی و جانسون (۲۰۰۵) بر روی آموزش مدیریت و دانش ضمنی به عنوان پیشینه محتمل انعطاف پذیری استراتژیک بحث کردند همچنین این موارد به عنوان زیربنای طرحواره قلمداد شدند. بنابراین شناخت مدیریت، ازاهمیت بالایی درمطالعات تجربی برخوردار بودند : به ویژه دانشوباورهای مدیران درباره چگونگی نیل به عواقب عملکرد. نتیجتا، طرحواره های استراتژیک به عنوان باورهایی درباره استراتژیهایی برای رسیدن به اهداف مورد نظر مورد ارزیابی قرار گرفتند .

رفتار شهروندی سازمانی تعیین کننده آمادگی کارکنان به تلاش و کوشش در امور سازمانی به منظور مشارکت داشتن در ارتقای بهره وری، افزایش رضایت مشتریان، و بهبود کیفیت است. ارتقای سطح رفتار های شهروندی سازمانی نشان دهند هتمایل و علاقه کارکنان به پذیرش تغییر و اجرای روش های جدید مدیریتی است جانگ وهونگ، ( ۲۰۰۸) به طور کلی، امروزه، سازمان ها به این نتیجه رسیده اند که عملکرد مؤثر مستلزم این است که کارکنان فراتر از الزامات شغلی و رسمی کار خود تلاش نمایند. نور، (۲۰۰۹)
کابررا وکابررا (۲۰۰۵) در مطالعه خود چنین استدلال کردند که نگرش های مثبت کارکنان به تسهیم دانش باعث افزایش تمایل به تسهیم دانش خواهد شد و در نتیجه، رفتار تسهیم دانش را افزایش خواهد داد. براساس تحقیقات صورت گرفته در زمینه توانمندسازی روانشناختی می­توان تسهیم دانش را به عنوان ستاده توانمندسازی روانشناختی در نظر داشت. با توجه به مباحثی که در خصوص رفتار تسهیم دانش و رفتار شهروندی سازمانی ، توانمندسازی روانشناختی ،سرمایه روانشناختی و ارتباط بین آن ها مطرح شد، فرضیه اول تحقیق به شکل زیر تنظیم می گردد:
فرضیه اول رفتار شهروندی سازمانی ، توانمندسازی روانشناختی و سرمایه روانشناختی بر تسهیم دانش تاثیر دارند..
برای افزایش تمایل افراد به تسهیم دانش باید از مکانیسم­های روان شناختی استفاده نمود تا افراد بتوانند الگوهای رفتاری و تأثیرات رفتارها را بر عملکرد سازمان بهتر درک کنند. در هر صورت، ماهیت ابعاد سرمایه روانشناختی مشخص می سازد که سرمایه روانشناختی میتواند ارتباط مثبتی با رفتار تسهیم دانش داشته باشد و بر رفتار تسهیم دانش تاثیر دارد از آنجا که چنین استدلال شد که عوامل زمینه­ ساز رفتار تسهیم دانش می­توانند زمینه­ ساز رفتار شهروندی سازمانی نیز باشند، فرضیه های دوم و چهارم تحقیق حاضر به شکل زیر تنظیم می­ شود:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

فرضیه دوم.: سرمایه روانشناختی بر رفتار تسهیم دانش تاثیر دارد.
فرضیه چهارم : رفتار شهروندی سازمانی نقشی میانجی در رابطه بین سرمایه روان شناختی ورفتار تسهیم دانش ایفا می کند.
در مطالعه حاضر این فرض مطرح می شود که رفتار شهروندی سازمانی و رفتار تسهیم دانش ستاده های رفتاری توانمندسازی روان شناختی اند، بر این اساس ،فرضیه های سوم و پنجم تحقیق به شکل زیر ارائه
می شود و شکل(۲-۷) نیز چارچوب مفهومی تحقیق را نشان می دهد.
فرضیه سوم: توانمندسازی روانشناختی بر رفتار تسهیم دانش تاثیر دارد
فرضیه پنجم: رفتار شهروندی سازمانی نقشی میانجی در رابطه بین توانمندسازی روان شناختی و رفتار تسهیم دانش ایفا می کند.
شکل (۲-۷) – مدل مفهومی پژوهش
بخش هشتم
۲-۸ -معرفی جامعه
تاریخچه شرکت های تابعه وزارت نیرو
شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی
اولین تشکلهای اداری این اداره کل مربوط به ایجاد دفاترآبیاری وابسته به بنگاه مستقل آبیاری خراسان میباشد که قبل از سال ۴۵ شکل گرفته و وظیفه نظارت بر تقسیم و توزیع آبهای سطحی را از طریق به کارگماری میرابان بعهده داشته اند .
در اواخر سال ۱۳۴۸ بخش مطالعات پایه آبهای سطحی و زیرزمینی در قالب اداره ای مجزا کار خود را آغاز نمود .
پس از تصویب قانون توزیع عادلانه آب در سال ۶۱ بخش حفاظت آبهای سطحی و زیرزمینی ایجاد و بهمراه دفاتر آبیاری و تلفیق با اداره مطالعات امور آب ناحیه بجنورد تشکیل گردید .
این امور با ۲ دفتر آب شیروان و درگز فعالیت خود را تا سال ۸۳ ادامه داد .
با تقسیم استان خراسان بزرگ در سال ۸۳ و تفکیک آن به ۳ استان خراسان شمالی – رضوی و جنوبی ایجاد اداره کل آب خراسان شمالی در شهریور ماه ۱۳۸۳ با تشکیلات جدید مورد تصویب قرارگرفته و فعالیت خود را آغاز نمود در این مقطع ادارات آب اسفراین و شیروان تشکیل و بعنوان زیر مجموعه اداره کل فعالیت می نمودند.
در اجرای قانون تبدیل ادارات کل استانی به شرکتهای آب منطقه ای ،در تاریخ۳/۱۱/۱۳۸۴ شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی تشکیل و فعالیت خود را آغاز نمود.
در حال حاضر این شرکت دارای ۳ امور آب بجنورد – اسفراین و شیروان بوده و کلیه وظایف محوله توسط شرکت مادر تخصصی مدیریت منابع آب وزارت نیرو را بعهده داشته و انجام می دهد
شرکت آب و فاضلاب
برخورداری از آب آشامیدنی سالم و بهداشتی برای هر انسانی از حقوق مسلم و به عنوان ضروری ترین نیاز آنان به شمار می رود. در این خصوص بدو امر مسئولیت اخلاقی و آب رسانی به روستاها با وزارت بهداری (سازمان بهداشت محیط) بود و با آغاز انقلاب اسلامی، جهاد سازندگی به صورت خود جوش با خودیاری مردم فعالیتهایی را شروع کرد. در سال ۱۳۶۴ مسئولیت روستاهای زیر ۱۵۰ خانوار به جهاد سازندگی واگذار شد. در سال ۱۳۶۸ مسئولیت تماما به وزارت جهاد سازندگی واگذار شد. همزمان در کشور اداره کل مهندسی بهداشت در استانها مدیریت مهندسی بهداشت تشکیل شد. قانون تشکیل شرکت های آب و فاضلاب روستایی مشتمل بر ماده ۵ و تبصره ۴ در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۷۴ به تصویب و به تایید شورای نگهبان رسیده و اساسنامه شرکت نیز در سال ۱۳۷۶ به تصویب هیئت وزیران رسید.بر اساس ماده ۱ قانون مذکور، شرکتهای آب و فاضلاب روستایی عهده دار نگهداری، بهره برداری، توسعه و بازسازی، مرمت و ایجاد تاسیسات مربوط به تامین آب آشامیدنی روستاها اعم از تصفیه خانه، خطوط انتقال، مخازن، سیستم های کنترل و دفع بهداشتی فاضلاب می باشند که این شرکتها دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی بوده و طبق مقررات حاکم بر شرکتهای دولتی و این قانون اداره خواهند شد.همچنین در راستای ماده ۱ و بند(ه) ماده ۲ قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران دولت مکلف گردید تا در جهت اصلاح نظام اداری، کاهش تصدی های دولت و حذف وظایف موازی، تدابیر لازم را اتخاذ نماید، در این راستا لایحه ارغام وزارتخانه های جهاد سازندگی و کشاورزی و تشکیل وزارت جهاد کشاورزی در سال ۱۳۷۹ به تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی رسید که شرکت های فوق الذکر به وزارت جهاد کشاورزی وابسته گردیدند. از آنجاییکه در ماده ۲ قاونو مذکور انتقال وظایف قابل واگذاری به دیگر وزارتخانه ها به پیشنهاد سازمان مدیریت و برنامه ریزی و جهاد کشاورزی با تصویب هیئت وزیران پیش بینی گردیده بود، لذا در تاریخ ۱۳۸۱/۰۴/۲۴ بر اساس مصوبه شماره ۱۸۷۹۶ /ت ۵۲۵۶۳۸ هیئت وزیران کلیه وظایف و اختیارات، نیروی انسانی، امکانات، تمهیدات و اعتبارات مربوط به شرکت های آب و فاضلاب روستایی از وزارت جهاد کشاورزی منتزع و به وزارت نیرو الحاق و منتقل گردید. همانطور که مدیران ارشدصنعت آب و فاضلاب به اهمیت کوچک سازی جهت ایجاد مدیریت بومی آشنا به مشکلات منطقه پی برده و به درستی آنرا اجرایی نموده بودند مسئولان کشور نیز به این مهم صحه گذارده و استانهای خراسان رضوی ،شمالی و جنوبی را از یکدیگر منتزع کردند و به تبع آن شرکت آب و فاضلاب روستایی استان خراسان شمالی در محدوده قانونی استان از ابتدای سال۱۳۸۴ فعالیت رسمی خود را آغاز کرد و در حال حاضر با ۷ امور و یک اداره در شهرستانهای مختلف و دفتر استان در شهرستان بجنورد به فعالیتهای خود در راستای اهداف نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران ادامه می دهد.
استراتژی و اهداف
استراتژی
برای نیل به اهداف مندرج در اساسنامه شرکت ،شرکت با رعایت مقررات و قوانین مربوط مجاز به اقدامات زیر می باشد:
– مطالعه و اجرای طرح های ایجاد و توسعه تاسیسات مربوط به تامین ،انتقال و توزیع آب آشامیدنی و بهداشتی روستا ها
– مطالعه و اجرای طرح های دفع بهداشتی فاضلاب روستاها (اعم از جمع آوری ،انتقال و تصفیه)
– نگهداری و بهره برداری از تاسیسات مرتبط با آب آشامیدنی و بهداشتی روستاها نظیر چاه ها،آبگیرها،تصفیه خانه ها ،مخازن،ایستگاه های پمپاژ،خطوط انتقال ،سیستم های کنترل و شبکه های توزیع
– نگهداری و بهره برداری از تاسیسات عمومی دفع بهداشت فاضلاب روستاها نظیر خطوط انتقال،شبکه جمع آوری و تصفیه خانه
– مرمت ،بازسازی وتوسعه شبکه ها و تاسیسات آب آشامیدنی و تاسیسات عمومی دفع بهداشتی فاضلاب روستایی .حفاظت از حریم آنها
– تامین آب آشامیدنی در شبکه های روستایی بر اساس استانداردهای مصوب و در چارچوب برنامه ها و مصوبات وزارت نیرو
– بهره برداری و اداره تاسیسات مرتبط با وظایف که در اختیار شرکت گذارده می شود
– اخذ هرگونه وام و تسهیلات مالی از منابع داخلی و خارجی ،عرضه اوراق مشارکت داخلی و پیش فروش انشعاب و سایر روش های تامین منابع مالی با اخذ مجوز از مراجع قانونی ذی ربط
– خرید خدمات از بخش غیر دولتی برای انجام امور مطالعاتی،اجرایی ،بهره برداری و نگهداری تاسیسات آب و فاضلاب روستایی و خدمات مشترکین به منظور کاهش هزینه ها ،افزایش بهره وری و ارتقای سطح خدمات
– انجام تمهیدات لازم به منظور توسعه مشارکت بخش غیر دولتی در امور آب و فاضلاب روستایی
اهداف
هدف شرکت ایجاد ،توسعه ،نگه داری،بهره برداری ،بازسازی و مرمت تاسیسات مربوط به تامین انتقال،تقسیم و توزیع آب شرب و بهداشتی ، جمع آوری و انتقال و دفع بهداشتی فاضلاب روستا ها می باشد.
شرکت توزیع نیروی برق خراسان شمالی
شرکت توزیع نیروی برق خراسان شمالی از سال ۱۳۸۱ فعالیت خود را آغاز کرد. براساس ضوابط و مقررات جاری وزارت نیرو این شرکت موظف به توزیع انرژی الکتریکی مورد نیاز مشتریان و تامین برق متقاضیان جدید در محدوده عملیاتی تعریف شده خود می باشد.
به منظور جلب رضایت مشترکان، این شرکت درنظر دارد با بهره گرفتن از فن آوریهای جدید، سیستم های روز مدیریتی و الگوهای استاندارد جهانی و با ارائه خدمات بی وقفه و مستمر خود، گسترده ترین ارتباط مردمی را درسطح منطقه برقرار نموده و به بالاترین سطح کیفیت ارتقاء دهد.
محصول ما در چرخه زندگی مردم نقش حیاتی دارد، بر همین اساس مدیران و کارکنان متخصص و متعهد شرکت افتخار دارند بهترین خدمات را به مردم شریف استان خراسان شمالی ارائه نمایند و از هیچگونه تلاشی برای جلب اعتماد و خشنودی پایدار مشترکان فروگذار نخواهند کرد.
امید است با بهره گرفتن از این سایت موجبات مصرف بهینه انرژی الکتریکی، کاهش هزینه ها و ایجاد محیط کار و زندگی ایمن همراه با رفاه و آسایش را برای شما فراهم سازیم.
برنامه های راهبردی و اهداف سازمان

• • توزیع برق مطمئن و پایدار برای کلیه مشترکان و ذینفعان

• • بهبود مستمر در ارائه خدمات به مشترکان و ذینفعان خود ارتقای سطح سلامت نظام اداری

• آموزش و بهبود کیفیت زندگی و رفاه اجتماعی کارکنان شرکت، به منظور ارتقای سطح

-تعیین روابط تجربی در یک محدوده خاص
-افزودن به دانش کاربردی در یک زمینه خاص
-پیشبرد تحقیق و روش شناسی در یک زمینه خاص
-ارائه دانش کاربردی تائید شده در یک زمینه خاص(بازرگان ،دیگران،۱۳۸۰: ۸۱)
۳- ۲- ۲- تحقیق توصیفی
شامل جمع اوری اطلاعات برای ازمون فرضیه پاسخ به سوالات مربوط به وضعیت فعلی موضوع مطالعه می شود.برخی تحقیقات توصیفی را شامل انواعی از تحقیقات می دانند،از جمله:

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱-تحقیق پیمایشی
۲-تحقیق همبستگی
۳-تحقیق کاری(علمی،اقدام پژوهشی)
۴-بررسی موردی(مورد کاوی)
۵-تحقیق پس رویدادی(علی-مقایسه ای)(خاکی،۱۳۷۹: ۱۰۴)
مطالعه توصیفی برای تعیین و توصیف ویژگیهای متغیرهای یک موقعیت صورت می گیرد.مطالعات توصیفی همچنین برای درک ویژگیهای سازمانهائی که رویه های مشابهی دارند،به کار می رود.
پژوهشهای توصیفی داده ها را به گونه ای معنادار ارائه می کنند و در موارد زیر سودمند هستند:
۱-شناخت ویژگیهای یک گروه در موقعیت مورد علاقه
۲-کمک به تفکر نظام گرا درباره یک وضعیت
۳-ارائه دیدگاههائی مبنی بر ضرورت بررسی و پژوهش بیشتر
۴-کمک به اخذ تصمیهائی خاص(سکاران،۱۳۸۱: ۱۲۴-۱۲۳)
بطور کلی باید گفت این تحقیق از نظرهدف، کاربردی و از جهت روش گردآوری داده ها، توصیفی و بطور مشخص ترکیبی از نوع توصیفی- همبستگی است.
۳- ۳- متغیرهای تحقیق
در انجام پژوهش برای پاسخ به سوالات یا ازمودن فرضیه ها،لازم است که متغیرها شناسائی شوند.در این پژوهش از ۲ نوع متغیر استفاده شده است:
۳- ۳- ۱- متغیر وابسته
متغیری است که هدف محقق تشریح یا پیش بینی تغییر پذیری در آن است.به عبارت دیگر یک متغیر اصلی است که در قالب یک مساله برای تحقیق مورد بررسی قرار می گیرد.یعنی متغیرهای وابسته ،شرایط یا خصایصی هستند که با وارد کردن ،از میان برداشتن یا تغییر متغیرهای مستقل ظاهر می شوند،از بین می روند و یا تغییر می کنند. (خاکی،۱۳۷۹: ۱۶۶)
۳- ۳- ۲- متغیر مستقل
متغیر مستقل ویژگی و خصوصیتی است که بعد از انتخاب توسط محقق در آن دخالت یا دستکاری می شود و مقادیری را می پذیرد تا تاثیر آن بر روی متغیر وابسته مشاهده می شود.تغییر در یک متغیر مستقل ،تغییرات قانونمندی در متغیر وابسته بوجود می آورد ،بنابراین در هر آزمایش تجربی متغیر مستقل همان محرک است. (خاکی،۱۳۷۹: ۱۶۷)
۳- ۳- ۳- متغیر تعدیل کننده
متغیر تعدیل کننده متغیری است که بر جهت رابطه یا میزان رابطه متغیرهای مستقل و وابسته می تواند موثر باشد. اثرات این متغیر قابل مشاهده و اندازه‌گیری است. به متغیر تعدیل کننده گاهی متغیر مستقل فرعی نیز گویند (سرمد و دیگران، ۱۳۷۹، ص۱۴۳).
در این پژوهش متغیرمستقل هوش مذهبی، متغیر تعدیل کننده حمایت اجتماعی ادراک شده و متغیر وابسته استرس شغلی است.
۳- ۴- روش گردآوری داده ها
در این پژوهش از دو روش کتابخانه ای و میدانی جهت گرداوری اطلاعات استفاده شده است.
۳- ۴- ۱- روش کتابخانهای
هر محققی قبل از شروع پژوهش و هنگامی که به موضوعی ویژه برای پژوهش علاقمند شده است،ناگزیر از مراجعه به کتابخانه خواهد بود.با مطالعه کتابها،مقاله ها و تحقیقات دیگران که در حوزه موضوع مورد علاقه اوست ،موضوع پژوهش خود را خالص تر و رساتر سازد.برای پیشینه و ادبیات پژوهش از کتابخانه و مراجعه به اینترنت استفاده شده است.
۳- ۴- ۲- روش میدانی
دراین روش ابزار گردآوری داده های اولیه از طریق پرسشنامه ویا مصاحبه منظم بوده است
در تحقیق حاضر با بهره گرفتن از نظر صاحبنظران و اساتید کمیته تحقیق ، عوامل مرتبط با موضوع شناسایی شده و با بهره گرفتن از مقیاس درجه بندی لیکرت پرسشنامه مقدماتی تهیه گردید. پس از تعیین اعتبار و روایی آن، پرسشنامه نهایی تهیه و اطلاعات مورد نیاز جمع آوری شده است.
پرسشنامه شامل ۲قسمت عمده است:
۱-اطلاعات عمومی پاسخگو: در این بخش از سوالات سعی شده تا اطلاعات کلی و جمعیت شناختی مربوط به پاسخ دهندگان جمع آوری شود که شامل ۵ سوال است.
۲-اطلاعات اختصاصی: این بخش شام سوال است که در طراحی آنها سعی شده تاحد ممکن قابل فهم و ساده باشند.برای طراحی این بخش از طیف ۵بخشی لیکرت استفاده گردیده است که یکی از رایج ترین مقیاسهای اندازه گیری به شمار می رود.شکل کلی و نحوه امتیاز دهی طیف لیکرت بصورت جدول ۳-۱ است.
جدول ۳-۱-مقیاس ۵گزینه ای لیکرت

خیلی مخالفم

مخالفم

نظری ندارم

موافقم

خیلی موافقم

یکی از مشکلات اساسی تولیدکنندگان گیاهان زینتی بویژه گیاهان گلدانی در کشور ما محدود بودن بسترهای کشت مناسب است. این بسترها برای گیاهان مختلف متفاوت هستند. بستر کشت از مهمترین عوامل اساسی است که بر روی شکل ظاهری گیاه تأثیر می‌گذارد(لمیر، ۱۹۹۵). انتخاب یک ماده به عنوان بستر کشت مناسب به دسترسی آن ماده، قیمت و محل انجام آزمایش بستگی دارد(کولگارت، ۱۹۸۳). امروزه بسیاری از گیاهان آپارتمانی برگ زینتی در بسترهای کشت بدون خاک که در آنها از پیت به عنوان بستر پایه استفاده می‌شود، پرورش داده می‌شود(پول و همکاران^[۳]، ۱۹۸۱). هدف از این تحقیق بررسی توان کاربرد کمپوست فضولات کرم ابریشم به عنوان کود آلی به منظور کاهش یا حداقل تعدیل میزان مصرف کودهای شیمیایی و تأثیر آن در خصوصیات فیزیکی و شیمیایی بسترهای کشت، همچنین مشخص کردن بهترین مخلوط کمپوستی به عنوان بستر کشت گیاه مورد آزمایش سینگونیوم می‌باشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

فصل دوم:
کلیات و مرور منابع
۲-۱- تاریخچه استفاده از کمپوست
فرایند جمع‌ آوری مواد آلی به منظور کمک به تجزیه‌ی آنها و استفاده از مواد حاصل در اراضی کشاورزی برای قرنها در تمدنهای مختلف وجود داشته است. در چین، کمپوست کردن بقایای گیاهی مخلوط شده با فضولات انسانی و دامی بیش از ۲۰۰۰ سال سابقه دارد( لوپز-رئال^[۴]، ۱۹۹۰). در اروپا، استفاده از ضایعات کمپوست شده برای حاصلخیز نمودن خاکها به دوران امپراطوری روم برمی‌گردد و در این زمان استفاده از کودهای آلی توسط کشاورزان بسیار رایج بوده است( پار و هورنیک^[۵]، ۱۹۸۲). سر آلبرت هوارد^[۶] در اوایل قرن بیستم در ایندور^[۷] هندوستان باعث تولد مجدد تولید کمپوست در اروپا به عنوان روشی برای کاهش حجم ضایعات و بهبود شرایط خاک شد. که پس از چندین سال آزمایش روش ایندور متحول شدو روش های متعددی برای کمپوست‌ کردن ضایعات مختلف آلی ابداع شده است( لیما^[۸]، ۱۹۸۵). در ژاپن در سالهای بعد از جنگ جهانی، به دلیل کمبود کودهای شیمیایی، کمپوست به عنوان مهمترین منبع عناصر غذایی گیاهان مطرح بود( مینارد^[۹]، ۱۹۸۳). در ایران تهیه‌ی کمپوست و بهره‌گیری از آن درکشاورزی به صورت سنتی از زمان های بسیار قدیم، رواج داشته است. کشاورزان با جمع‌ آوری برگ درختان و اضافات کشاورزی و دفن آنها در زیر زمین، کود تولید می‌کردند و آن را به مصرف می‌رساندند. اولین کارخانه‌ی کمپوست با ظرفیت ۸۰۰تن زباله در روز در سال ۱۳۴۸در اصفهان افتتاح شد. که هم اکنون کارخانه‌ها‌ی تولید کود آلی در شهرهای ایران تأسیس و در حال فعالیت هستند(حسن زاده و همکاران، ۱۳۸۵). آنچه که در تاریخ کمپوست مطرح هست تأسیس و تعطیل شدن واحدهای تولید کمپوست در دهه‌ های گذشته در سطح دنیا می‌باشد که این بدلیل غیر متداول بودن مصرف کمپوست با فشار فرآینده‌ی ناشی از موسسات مدیریت ضایعات که سعی دارند مواد حاصل از فرآوری ضایعات را در اراضی کشاورزی مصرف کنند، در تضاد بوده است. لوپز-رئال در سال ۱۹۹۴ به روشنی اظهار داشت که دلیل شکست تجاری نمودن کمپوست مربوط به محدودیتهای فرایند تولید کمپوست یا فقدان پایه‌ی علمی و یا بازاریابی نبوده بلکه عواملی مانند بازارپسندی که مطلقاً مربوط به کیفیت ضایعات مورد استفاده در تولید کمپوست است، در این امر دخالت دارد. با این وجود کمپوست به عنوان یکی از مهمترین روشها جهت تبدیل ضایعات به مواد غنی از عناصر غذایی بدون آثار زیانبار برای پرورش گیاه و همچنین باعث بهبود خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک مورد استفاده قرار می‌گیرد که اخیراً در کشورهای مختلف گسترش زیادی پیدا کرده است(هاشمی مجد، ۱۳۸۴).
۲-۲- تعریف کمپوست
ازنظر لغوی کمپوست از کلمه لاتینCompositus به معنی ترکیب و مخلوط گرفته شده است(دالزل و همکاران^[۱۰]، ۱۹۸۷). کمپوست یک فرایند زیست شیمیایی است که در آن ریزجانداران هوازی و بی‌هوازی، مواد آلی را به محصول نهایی که در واقع کود آلی پوسیده است تبدیل می‌کنند(گوپتا^[۱۱]، ۲۰۰۳). کمپوست عبارت است از تجزیه زیستی ضایعات آلی به هوموس و مواد شبه هوموسی. در فرایند تولید کمپوست که اکسایش سریع مواد آلی و واجد مرحله گرمایی(۴۵ الی ۶۵ درجه سانتی‌گراد) است، ریز جانداران گرما، دی‌اکسید‌کربن و آب تولید می‌کنند(دومینگوز و همکاران^[۱۲]، ۱۹۹۷).
فرایند تولید کمپوست، فرآیندهای طبیعی تجزیه مواد آلی و همچنین فعالیت‌های انجام شده در بخشهای متنوع کشاورزی، شهری، صنعتی را در بر می‌گیرد که بدون هیچ زیانی برای بستر کشت باعث حاصلخیزی و تولید بیشتر می‌شود(ملکوتی، ۱۳۷۹). کمپوست فرآیندی بیولوژیک و گرمازا است که در طی آن با خروج کربن به صورت دی‌اکسید‌کربن نسبت C/N مواد اولیه کاهش می‌یابد(کاواس، ۱۹۹۱). کمپوست کردن عبارت از تجزیه یا شکستن مواد آلی توسط مجموعه‌‌‌‌ای از میکروارگانیسم‌ها در یک محیط گرم، مرطوب و هوادار است(دالزل و همکاران ۱۹۸۷). کمپوست کردن تجزیه بیولوژیکی توده ضایعات تحت شرایط کنترل شده می‌باشد(هارتمن و همکاران ۱۹۹۰).
۲-۳-میکروبها و جانوران مؤثر در فرایند کمپوست کردن
اجزای تشکیل دهنده‌ی مواد قابل تبدیل به کمپوست اعم از بقایای گیاهی یا ضایعات شهری به سه قسمت اصلی تقسیم می‌شوند. کربوهیدراتهای ساده و پلیمری(قندها، نشاسته، سلولز، همی‌سلولز و پکتین)، لیگنین و ترکیبات حاوی نیتروژن( اسیدهای آمینه، پروتئینها و نیتروژن معدنی)(رکیگل^[۱۳]، ۱۹۹۵). فراوانی نسبی و وضعیت این اجزا تعیین کننده جمعیت میکروبی در سیستم و سرعت تجزیه مواد آلی است. ریز جانداران بسته به نوع مواد بستری هرکدام ترکیبات پیچیده‌ی آنزیمی خاص خود را دارند و بنابراین با تغییر نوع مواد بستری جمعیت آنها تغییر می‌کند(گلوئک^[۱۴]، ۱۹۷۷). این ریزجانداران مجموعه‌ای از قارچها، باکتریها و اکتینومیستها که درون توده‌های کمپوست فعالیت می‌کنند. هرچند که پروتوزوآها و ویروسها توانایی تجزیه‌ی کمی دارند، وجودشان در توده‌های کمپوست گزارش شده است. موجودات زنده یا مرده می‌توانند بیش از ۲۵ درصد از وزن کل کمپوست را تشکیل دهند( پوینکلوت^[۱۵]، ۱۹۷۸). تجزیه‌ی اولیه توسط ریز جانداران تخمیری که بیشتر از نوع باکتریها هستند صورت می‌گیرد. این موجودات قندها، نشاسته، اسیدهای آمینه، پروتئینها و ترکیبات معدنی نیتروژن را مصرف می‌کنند(گلوئک، ۱۹۷۷ :آلکساندر ۱۹۷۷). قارچها از مواد قابل تبدیل به کمپوست به عنوان منبع کربن و نیتروژن استفاده می‌کنند و نسبت به باکتریها و اکتینومیستها نیاز به نیتروژن و رطوبت کمتری دارند و بیشتر در فرآیندهای هوازی تجزیه شرکت می‌کنند (هواگ^[۱۶]، ۱۹۸۰) قارچها در شرایطی که pH محیط برای باکترها و اکتینومیستها مناسب نباشد، قادر به رشد و تکثیرند(آلکساندر^[۱۷]، ۱۹۷۷).
اکتینومیستهای گرمادوست(مانندThermonospora mesophila ) در تجزیه لیگنین، لیگنوسلولز و سلولز نقش دارند و در شرایط سرد و مرطوب و در pH‌های کمتر از ۵، فعالیت آنها متوقف می‌شود(آلکساندر، ۱۹۷۷). پروتوزوا ساده‌ترین شکل زندگی جانوری هستند و اکثر آنها از ارگانیسم‌های دیگر مثل باکتریها و، جلبکها و تیپهای مختلفی از پروتوزوا تغذیه می‌کنند. عقیده براین است که پروتوزوا میزان و تعداد باکتریها را کنترل می‌کند، وقتی که شرایط محیطی مثل رطوبت و حرارت برای رشد نامناسب باشد پروتوزوا می‌تواند به شکلی دربیاید که شرایط را به مدت قابل توجهی تحمل کند . در صورت خنک شدن مواد در حال کمپوست شدن و افتادن پیک حرارتی، دامنه وسیعی از جانوران کوچک خاکی قابل دسترس است. این جانوران شرایط هوازی و رطوبت کافی و دامنه حرارتی ۱۵-۷ درجه سانتیگراد را ترجیح می‌دهند(دالزل، ۱۹۸۷).
۲-۴-روش های تهیه کمپوست
۲-۴-۱- کمپوست هوازی
تجزیه هوازی شامل روشهایی است که در آنها اکسیژن به درون توده در حال تجزیه وارد می‌شود. فرایند هوازی از نظر متابولیکی بسیار فعالتر و سریعتر است. دمای تولید شده در هضم هوازی معمولا بین ۴۵ الی ۶۵ درجه‌‌ی سانتی‌گراد است و گاهی حتی ممکن است به ۷۰ درجه‌ی سانتیگراد و یا بیشتر هم برسد. دراین شرایط ریزجاندارانی که تجزیه را به عهده دارند، گرمادوستند(وایلز، ۱۹۷۸).
۲-۴-۲- کمپوست غیر هوازی
تولید این کمپوست بدون هوا انجام می‌گیرد، در واقع تجزیه‌ی بی‌ هوازی بعد از آن ‌که اکسیژن توسط ریز جانداران مصرف شد اعمال می‌شود. دمای سیستم‌های بی‌هوازی معمولا بین ۱۵ الی ۴۵ درجه و در شرایط بخصوص در بعضی از سیستم‌ها بین ۳۸ الی ۵۵ درجه است و ریز جاندارانی که در شرایط بی‎‎هوازی فعالند میانه دوستند. محصول اصلی فرایند تجزیه‌ی هوازی دی‌اکسیدکربن است اما متان و مقدار کمی دی‌اکسیدکربن نیز در فرایند‌های بی‎هوازی تولید می‌شود . مواد حد واسط مانند مرکاپتان و گازهای سولفیدی نیز در طول تجزیه‌ی بی‎هوازی تولید می‌شود و بوهای نامطلوب در محیط ایجاد می‌کند(پوینکلوت، ۱۹۷۸).
۲-۵- مزایای کمپوست کردن
در اکثر شهرهای بزرگ مشکل جمع آوری و دفع زباله وجود دارد. سوزاندن و دفن زباله به دلیل آلوده کردن هوا، خاک و آبهای زیرزمینی نمی‌تواند راه حل اساسی مشکل باشد. به این علت که بیش از ۵۰ درصد زباله را مواد آلی تشکیل می‌دهد، بنابراین تبدیل زباله به کمپوست بهترین و مناسب ترین عملی است که می‌توان در جهت سلامت طبیعت انجام داد. تهیه کمپوست از مواد زاید نظیر زباله‌های شهری و لجن فاضلاب از سه جنبه بهداشتی، کشاورزی و اقتصادی دارای اهمیت است. در چند سال اخیر تلاش‌های زیادی جهت اقتصادی‌تر شدن این روش انجام شده است و کارخانه‌های مختلف در سراسر دنیا سعی نموده‌اند تا سودآوری حاصل از اینگونه کارخانه‌ها را افزایش دهند(پاداشت، ۱۳۷۷ و فخاری و ریحانی، ۱۳۸۱) . کمپوست کردن مواد زاید و مصرف آن در کشاورزی نتایج مفیدی را به همراه دارد که در زیر به تعدادی از آن اشاره می‌شود.
۲-۵-۱- تأثیر کمپوست بر خصوصیات فیزیکی خاک و محیط‌های کشت
اولین هدفی که از مصرف مواد آلی تعقیب می‌شود فراهم نمودن شرایط مساعد از نظر رطوبت و تهویه برای فعالیت موجودات زنده و رشد گیاهان است. کودهای آلی به نگهداری آب و مواد غذایی کمک کرده و از شستشوی آنها جلوگیری می‌کند. مصرف کودهای آلی موجب ازدیاد خلل و فرج می‌گردد(رفیع ۱۳۷۰ و خندان و آستارایی ۱۳۸۴) . کمپوست باعث بهبود و افزایش پایداری ساختمان خاک می‌گردد. با پایدار شدن ساختمان خاک، میزان تخلخل خاک افزایش و میزان چگالی ظاهری کاهش می‌یابد و در نتیجه میزان نفوذپریری خاک نسبت به آب و هوا بیشتر می‌شود و موجب افزایش ظرفیت نگهداری آب و خاک و محتوای آن می‌گردد(هرناندو و همکاران^[۱۸]، ۱۹۸۹ ؛ استیوارت و همکاران^[۱۹]، ۱۹۹۸).
۲-۵-۲- تأثیر کمپوست بر خصوصیات شیمیایی خاک و محیط‌های کشت
هوموس حاصل از تجزیه کمپوست دارای خصوصیات مشابه با هوموس حاصل از تجزیه سایر منابع مواد آلی است و به طور کلی، هوموس دارای ظرفیت تبادل کاتیونی بالایی است. بارهای منفی که روی کلوئیدهای هوموس موجود است، در اثر یونیزاسیون، گروه‌های عامل فعالی همانند گروه کربوکسیل (-COOH)، گروه هیدروکسیل(-OH) و گروه آمین(-NH2) حاصل می‌گردد و این بارها باعث افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی می‌شوند(ظرفیت تبادل کاتیونی هوموس ۴۰۰ – ۲۰۰ میلی‌اکی‌والان در ۱۰۰ گرم است). این کلوئیدها مانند کلوئیدهای رس کاتیونهایی مانند کلسیم، منیزیم و پتاسیم را به خوبی جذب و نگهداری می‌نمایند و از آبشویی عناصر غذایی قابل استفاده گیاهان جلوگیری به عمل می‌آورند و این عناصر را به تدریج در اختیار ریشه گیاهان قرار می‌دهند. بر اثر مصرف کود کمپوست تولید گازکربنیک به طور کاملاً محسوسی افزایش یافته و این گاز کربنیک به اسید کربنیک تبدیل و باعث حلالیت بیشتر عناصر کم محلول می‌شود(کینگ و موریس^[۲۰]، ۱۹۷۲).
کمپوست باعث افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی می‌شود، با افزایش یک درصد مواد هوموسی در نتیجه مصرف کمپوست میزانCEC، ۲ میلی‌اکی‌والان بر صد گرم افزایش می‌یابد(سوفر و بیرد^[۲۱]، ۱۹۷۸ ). اضافه کردن کمپوست باعث افزایش مقدار عناصر غذایی می‌شود و غلظت عناصر غذایی پر مصرف بطور معنی‌داری افزایش می‌یابد( باواکوا و ملانو^[۲۲]، ۱۹۹۳). کمپوست از نظر عناصر غذایی ضروری کم مصرف مانند بر، آهن، روی و مس غنی است( اپستین و همکاران^[۲۳]، ۱۹۹۲).
۲-۵-۳- تأثیر کمپوست بر خصوصیات بیولوژیکی خاک و محیط‌های کشت
اضافه کردن مواد آلی و کمپوست سبب افزایش جمعیت میکروبی و فعالیت آنزیمی می‌شود(لی و همکاران^[۲۴]، ۲۰۰۴).
فعالیت موجودات زنده برای تأمین هوا، حرارت، آب و بالاخره رشد گیاه بسیار مهم است، در زمین‌هایی که کود کمپوست مصرف می‌شود حتی تا چندین سال بعد تعداد کرم‌های خاکی در مقایسه با زمین‌هایی که کود کمپوست مصرف نشده، زیادتر است(اشراقی، ۱۳۵۵ و پیوست والفتی، ۱۳۸۷).
هوموس حاصل از کمپوست در بقا و تداوم حیات میکروارگانیسم‌ها نقش مؤثری دارد. میکروارگانیسم‌ها اکثراً جذب کلوئیدهای رسی و به خصوص هوموس می‌شوند، این حالت که در نتیجه یک نوع کشش الکترواستاتیکی بوجود می‌آید سبب حفظ باکتری‌ها شده و از انتقال آنها بوسیله آب جلوگیری می‌کند(صالح راستین، ۱۳۷۵).
۲-۵-۴- تأثیر کمپوست بر شوری بستر کشت
نمک بیش از اندازه( با هدایت الکتریکی بالاتر ازmS/cm2) در مخلوط‌های گیاهان و یا آب آبیاری، می‌تواند رشد گیاه را کاهش دهد و باعث سوختگی برگ شود و یا حتی گیاه را از بین ببرد. شوری کمتر از mS/cm2 مشکلی در رشد و نمو ایجاد نمی‌کند. شوری بالاتر ازmS/cm 4 بصورت مشابهی اکثر گیاهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در شوری بالاتر از mS/cm8 فقط گیاهان متحمل به شوری می‌توانند رشد نمایند(پاداشت دهکایی، ۱۳۷۷).
پاداشت(۱۳۷۷) در بررسی کمپوست ضایعات چای و آزولابه عنوان بستر کشت گیاه جعفری پاکوتاه Tageta patula “Golden Boy” به این نتیجه رسید که میزان شوری در کمپوست‌های چای و آزولا بالاتر از استاندارد(Ec<2/2dS/m)) است و جهت استفاده از این کمپوست‌ها باید با موادی مثل پرلیت مخلوط گردد و به عنوان بستر کشت گیاهان زینتی استفاده شود.
جاینر(۱۹۸۱) دامنه شوری در بسترهای کشت گیاهان برگ زینتی را بین ۶۳/۰ تا ۵۶/۱ میلی‌موس بر سانتیمتر تعیین نمود.
۲-۶- مراحل تشکیل کمپوست
فرایند تشکیل کمپوست دارای سه مرحله هست که عبارتند از:
در مرحله اول قندها و مواد آسان تجزیه شونده، تجزیه می‌شوند. این مرحله ۲۴ تا ۴۸ ساعت به طول می‌ انجامد.
مرحله دوم شامل تجزیه سلولز و موادی است که کمتر قابل تجزیه هستند. این مرحله ممکن است چندین ماه به طول انجامد.
مرحله سوم، رسیدگی نهایی کمپوست است . در این مرحله تجزیه کاهش یافته و مواد هومیکی به مقدار زیاد تجمع می‌یابند(پاداشت، ۱۳۷۷) .
۲-۷- فرایند کمپوست شدن
به طور کلی فرایند کمپوست شدن شامل چهار مرحله است که در زیر به صورت خلاصه بیان می‌گردد:
۲-۷-۱- فاز مزوفیلیک(۴۰- ۲۵ درجه‌ی سانتیگراد)
در این فاز(فاز شروع نیز نامیده می‌شود) ترکیباتی مانند قند و پروتئین‌ها که به آسانی تجزیه می‌شوند و غنی از انرژی هستند توسط قارچ و اکتینوباکترها و باکتری‌ها که به تجزیه کننده‌های اولیه معروفند تجزیه می‌گردند. مشروط بر این که چنانچه تأثیرات مکانیکی(مانند چرخاندن) کم باشند، کرم‌ها، هزارپاها و جانوران ریز که نقش سازمان دهنده دارند در آن افزایش می‌یابند. بسته به روش کمپوست کردن همکاری این جانداران می‌تواند متفاوت باشد و در موارد خاصی تولید ورمی‌کمپوست قابل ملاحظه‌ای می‌کنند. بخوبی ثابت شده که تعداد اورگانیسم‌های مزوفیلیک در مواد اولیه از نظر اندازه سه برابر بیشتر از تعداد اورگانیسم‌های ترموفیلیک است اما فعالیت تجزیه کنند‌های اولیه بالا رفتن دما را القا می‌کند(شکل ۲-۱).
۲-۷-۲- فاز ترموفیلیک(۶۵- ۳۵ درجه‌ی سانتیگراد)
اورگانیسم‌هایی که با دماهای بالا وفق پیدا نمودند به خاطر گزینه‌ی رقابتی بودن این فرآیندها و به طور تدریجی و در پایان تقریباً به طور کامل با جانداران مزوفیلیک جایگزین می‌گردند. اورگانیسم‌های مزوفیلیک در حال رشد بعد از مدتی می‌میرند و در نهایت توسط اورگانیسم‌های ترموفیلیک همراه با زباله‌ها و آسان تجزیه شونده‌ها تجزیه می‌گردند. تجزیه به سرعت افزایش می‌یابد و تا زمانی که دما به ۶۲ درجه سانتیگراد برسد تسریع می‌شود. حداکثر رشد قارچ‌های ترموفیلیک در دماهای بین ۳۵ تا ۵۵ درجه سانتیگراد است در حالی که دماهای بالاتر از رشد قارچ‌ها ممانعت می‌کند. اکتینوباکترها و باکتری‌های گرمادوست و مقاوم به گرما به خاطرفعالیت شان در دماهای بالا شناخته شده‌اند. علیرغم تخریب اکثر میکرواورگانیسم‌ها در دمای بالاتر از ۶۵ درجه سانتیگراد، دما بالاتر رفته و ممکن است از ۸۰ درجه‌ی سانتیگراد نیز تجاوز کند. احتمالاً بالا رفتن دما می‌تواند به دلیل فعالیت میکروبی نبوده بلکه تا اندازه‌ای ناشی از واکنش‌های حرارت‌زای غیر زنده که حاصل آنزیم‌های مقاوم به دما که از اکتینوباکتر‌ها باقی مانده باشد. دامنه‌ی دماهایی ارگانیسم‌های سایکروتولرنت، مزوفیلیک و ترموفیلیک و میزان تولید نسل‌شان در شکل ۲-۱ نشان داده شده است.
شکل۲- ۱- دامنه‌ی دمایی ارگانیسم‌های سایکروتولرنت، مزوفیلیک و ترموفیلیک و میزان تولید نسل آنها
دماهای یکسان در همه‌ی قسمت های توده‌ی کمپوست وجود نخواهد داشت. بنابراین توجه به این نکته ضروری است که از طریق چرخاندن منظم هر قسمت از مواد کمپوست شونده بیرونی به قسمت‌های مرکزی و گرم‌تر منتقل گردد. از نقطه نظر میکروبیولوژیکی، چهار ناحیه‌ی اصلی در توده‌ی کمپوست قابل شناسایی است(در شکل ۲-۲ نشان داده شده است). ناحیه‌ی بیرونی‌تر^[۲۵] سردتر است و به اندازه‌ی کافی به آن اکسیژن می‌رسد. ناحیه‌ی داخلی^[۲۶] به مقدار کمی اکسیژن به آن می‌رسد و ناحیه‌ی پایین‌تر^[۲۷] گرم می‌باشد و اکسیژن به خوبی به آن می‌رسد در حالی که ناحیه‌ی بالاتر^[۲۸] گرمتر بوده و اکسیژن متوسطی به آن خواهد رسید.
شکل ۲-۲- مقطع عرضی از توده‌ی کمپوست( ناحیه‌‌های اصلی و مسیر انتقال گرما نشان داده شده است)
فاز ترموفیلیک از لحاظ بهداشتی بسیار مهم است. در این فاز پاتوژنهای انسانی و گیاهی از بین می‌روند و بذر علف‌های هرز و لارو حشرات نابود می‌شوند. این مرحله فقط به خاطر دوره‌ی دمایی فاز مزوفیلیک نیست بلکه همچنین ناشی از تولید آنتی‌بیوتیک‌های خاص توسط اکتینوباکتر‌ها که جمعیت غالب در این فاز می‌باشد صورت می‌گیرد. مزیت دماهای بالای ۷۰ درجه‌ی سانتیگراد این است که اکثر مزوفیل‌ها در این دماها از بین می‌روند و بنابراین بازیافت بعد از پیک دمایی به تأخیر می‌افتد(شکل ۲-۳).