(همان: ۱۴۲)
دست طرّاراضافۀ استعاری ودریکدانه استعاره ازمعشوق است.
گر بهار دل صاحب نظرانت باشد باغ گل می شمری گوشه این زندان را
(همان: ۸۶)
ولی گز از قفس خاکدان پریدن بود کجا به گرد طلب باد می رسد ما را
(همان: ۷۶)
قفس خاکدان وزندان استعاره از دنیاست.
به چاه ویل اگر جان ما نه زندانی فضای خرم و آزاد می رسد ما را
(همان: ۷۶)
چاه ویل استعاره از جسم خاکی است.
آمد آن دولت بیدار و مرا بخت فرو ریخت من که یک عمر شب از دست خیالش نغنودم
ای نسیم سحر آن شمع شبستان طربرا گو به سر می رود از آتـش هجــران تو دودم
(همان: ۲۹۳)
دولت بیدار و شمع شبستان طرب استعاره از معشوق هستند.
استعاره مکنیه
ای دل فراق سخت گران کرده بار را بشکسته پشت طاقت جان فگار را
(همان: ۸۰)
در مصراع اول شاعر دل را مخاطب ساخته و با آن از سنگینی بار فراق سخن می گوید، باری که پشت طاقت جان را شکسته است. پشت طاقت جان اضافه استعاری است.
به دست غیب بگردد چو جام دفتر عشق هنوز خرقه حافظ به رهن میکده هاست
(همان: ۱۱۱)
دست غیب استعاره مکنیه است. غیب چون انسانی است که دفتر عشق را مانند جام به گردش در میآورد. در این بیت سه نوع صنعت برای ارائه یک مفهوم به کار برده شده است. دست غیب اضافه استعاری، دفتر عشق اضافه تشبیهی و گردش دفتر به گردش جام تشبیه شده است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

به گوش گنبد گردون هنوز می پیچد صدای خواجه که آفاق از او پراز آواست
(همان: ۱۱۱)
گوش گنبد گردون استعاره مکنیه است. صدای خواجه در آفاق و گنبد گردون که استعاره مصرحه از آسمان است می پیچد.
خورشید مثالیاستاز آن چهرهکه خیرهاست چشم خردم در رخ خورشید مثــالـــت
(همان: ۱۴۴)
در این بیت شاعر با بهره گرفتن از دو صنعت تشبیه و استعاره چهره معشوق را در زیبایی از خورشید برتر می داند. چشم خرد اضافه استعاری است، شاعر به شیوه جان بخشی چشم خرد را در مقابل زیبایی چهره معشوق که چون خورشید است متحیر و متعجب به تصویر می کشد.
دست خیالیازد شبدر کمند مهتاب رستم اگر به چاه زندان من بیفتد
(همان: ۱۵۳)
دست خیال اضافه استعاری و کمند مهتاب و چاه زندان اضافه تشبیهی است.
عشق خسرو تا شود همرنگ داغ کوهکن خون بهکامخنجر شیرویه، شیرینکردهاند
(همان: ۲۰۴)
کام خنجر اضافه استعاری است.
ساز سماع زهره در آغوش طبع توست خوش خاکیانکهگوش به این ساز میکنند
(همان: ۲۲۵)
آغوش طبع اضافه استعاری است.
گوش زمین به ناله من نیست آشنا من طایر شکسته پر آسمانیم
(همان: ۳۳۰)
شاعر خود را پرنده آسمانی می داند که گوش زمین به ناله او آشنا نیست. گوش زمین اضافه استعاری است.
اجل ز سیل جوانی گذر ندانستی فلک ز پشت خم پیریش یکی پل کرد
(همان: ۱۷۰)
سیل جوانی اضافه تشبیهی است و پشت خم پیری اضافه استعاری.
بر سینه رضا سر تسلیم اگر نهی از تنگنای فاقّه مسلم توان گذشت
(همان: ۱۴۰)
سینه رضا اضافه استعاری و تنگنای فاقه اضافه تشبیهی است.
گر سر بر آستان قناعت توان گذاشت از آسمان بر شده طارم توان گذشت
(همان: ۱۴۰)
آستان قناعت اضافۀ استعاری است.
گشود سبزه به دست نیاز دامن شوق شکوفه عشوه ببارید و سرو ناز آورد
(همان:۱۷۴)
شاعر فرا رسیدن فصل بهار و رویش گل ها و گیاهان را از طریق جان بخشی به زیبایی به تصویر کشیده است. سبزه مانند انسانی فرض شده است که شادوخوشحال است و دامان خود را در طبیعت گسترده است و حالت قرار گرفتن شکوفه و سرو نیز، به صورت عشوه و ناز پنداشته شده است.
صبا به طره سنبل به مویه بوسه زنان ز دستبرد خزان شکوه ای دراز آورد
(همان: ۱۷۴)
در مصراع اول باد صبا مثل شخصی است که در حال مویه کردن و گریستن می باشد و سنبل، گیسوی باد صبا پنداشته شده است، در مصراع دوم علت مویه کردن صبا بیان می شود، با فرا رسیدن بهار باد صبا از خزان که چون دزدی به طبیعت دستبرد زده و زیبایی و رونق آن را گرفته است شکایت می کند. به این ترتیب تخیل شاعر فرا رسیدن بهار و نشاط و شادمانی آن را از طریق تصویر سازی و جان بخشی به طبیعت نشان می دهد.
باور نداشتی که فلک بازوان شوق بر گردن مرام و مراد آورد ترا
(همان: ۷۹)

تدااسکاچپول در کتابی با عنوان دولت ها و انقلاب های اجتماعی به تبیین نظریه خود در مورد انقلاب های اجتماعی می ­پردازد. او با تفکیک بین انقلاب سیاسی اجتماعی بیان می­دارد که انقلاب سیاسی عبارت است از تغییرات تند در ساخت دولت ها، بدون تغییر در ساختارهای اجتماعی که منازعات طبقاتی و دهقانی نقش و تاثیری در آن ندارند. اما به گمان او انقلاب اجتماعی متضمن تغییرات سریع و اساسی در دولت و جامعه و ساخت اجتماعی است که در اثر حرکت طبقه­ی دهقان از پایین جامعه در شرایط مشخص اجتماعی و سیاسی و بین المللی ایجاد می­ شود (کافی، ۱۳۹۳: ۲۷۳).
اسکاچپول چهار ویژگی را برای مطالعات جامعه شناسی تاریخی برشمرده است. ۱- این مطالعات، سئوالاتی را در خصوص ساخت ها یا فرآیندهای اجتماعی، که به صورت پدیده های عینی و متحقق در زمان و مکان فهم می­شوند مطرح می­ کنند. ۲- این مطالعات، فرآیندهای فرازمان را مورد توجه قرارداده و رشته­ های گذار موقت را با هدف دستیابی به نتایج جدی تلقی می­ کنند. ۳- این مطالعات، عمدتاً ارتباط متقابل میان کنش های معنی دار و هدفمند و بسترهای ساختی را به منظور معقول سازی پیامدها و نتایج، مشهود نیت مند و غیرنیت مند (کارکردهای آشکار و پنهان) در زندگی­های فردی واجتماعی مورد توجه قرارمی­دهند. ۴- این مطالعات، جنبه­ های ویژه و متنوع انواع مشخصی از ساخت ها و الگوهای تغییراجتماعی را برجسته و نمایان می­سازند ( فخرایی و سلطانی ، ۱۳۸۳: ۴و۵).

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۸- تاریخ نگاری پست مدرن:
پس از سپری شدن حدود یک قرن از رویکردهای غالب در دوران مدرن، رویکردهای جدیدی در نقد آنها شکل گرفتند. رویکردهای جدیدی که به رویکردهای پست مدرن مشهورند، تأثیربسزایی در شکل گیری، تغییر و گاه اصلاح در رویکردهای علمی قبلی داشته اند. این مسئله در باب تاریخ و تاریخ نگاری صادق است. از این رو، در بخش نگاهی گذرا برسه رویکرد پست مدرنیستی به مطالعات تاریخی، معینی تاریخ اجتماعی و جامعه شناسی تاریخی، یا مکتب آنال، نظریات فوکو و نیز رویکردهای فمنیستی خواهیم انداخت ( کافی، ۱۳۹۳: ۲۸۷).
۲-۸-۱- جنبش بلوخ- فبور:^[۴۲]
مکتب مورخان آنال^[۴۳] درا واخر دهه­ ۱۹۲۰م و بر محور مجله ای به نام سالنامه یا آنال تاریخ اقتصادی و اجتماعی پدید آمد.جوهر آنچه آنالیست­ها ادعا می­کردند به طور مختصر توسط ارنست لابروس، که مورخ اقتصادی است، بیان می­ شود عبارت است از: «تاریخ باید باز ابداع شود». مورخان مکتب آنال ادعا داشتند که توجه خود را از مطالعه­ صرفاً وجه سیاسی تاریخ، متوجه وجه اقتصادی، سازمان­های اجتماعی، روان­شناسی­جمعی و جغرافیایی­کرده اند و مصرّانه می­خواهند مرزهای قراردادی میان رشته­ های مختلف را برچینند و آگاهانه و به عمد از روش­های سایردانش­ها مانندجغرافیا، جامعه ­شناسی، انسان­شناسی، اقتصاد و روان­شناسی استفاده کنند (پرگاری و همکاران ، ۱۳۹۱: ۳۰ و ۳۱). هنگامی که تاریخ اجتماعی و اقتصادی، ارتباط نزدیکی داشتند، جنبشی­آغاز شد که در پی از بین بردن این ارتباط بود. این جنبش به رهبری مارک بلوخ و لوسین فبور^[۴۴]سبب ایجاد نزدیکی میان سنت­های تاریخ فرهنگی و تاریخ­اجتماعی بدون طرح گردید. محرک اصلی این موضوع، امیل­دورکیم بود و تا حدی از نیروی محرکه ماکس وارنست ترولتسچ^[۴۵] الهام می­گرفت که رویه آنها، خط بطلانی بر نظرشان مبنی بر عدم امتزاج تاریخ و جامعه ­شناسی بود. هدف جنبش، بلندپروازانه بود. باور به این دیدگاه که فهم بافت­ها و موقعیت­های اجتماعی، فرهنگی مستلزم مطالعه به صورت کلی هستند، سبب شد که تاریخ­اجتماعی به تاریخ­جامعه تبدیل شود. این جنبش، چنین تاریخی را بازسازی دوره­ های گذشته می­دانست که در آن کل محیط­های فیزیکی، ایدئولوژیکی و هنجاری به نوعی لحاظ می­ شود که در آن، واحد در برگیرنده تلقی هم علمی­تر و هم انسانی­تر از نوع معمول آن ارائه گردد. این ایده­آل شباهت­های فراوانی با اهداف انسان­شناسی فرهنگی اخیر دارد. اثری که موفقیت چنین آرمانی را در واقعیت آشکارمی­سازد، شاهکار مارک­بلوخ با عنوان فئودال (۱۹۴۰-۱۹۳۰) است. ابزاراصلی که این جنبش برای رسیدن به چنین موفقیتی لازم می­دانست، این بود که بر مبنای اطلاعات حاصل از روان­شناسی، جامعه ­شناسی، اقتصاد و جغرافیا، ترکیب منسجمی ارائه گردد. اما این جنبش مقرر کرد که بیشترین توجه به اطلاعاتی معطوف شود­که از روزگاران قدیم باقی­مانده اند. با این فرض که اطلاعات باقی مانده مربوط به باستان­شناسی، نقشه­نگاری، زبان­شناسی، بسیار معتبرتر از منابع مستند هستند. این جنبش بر این باور است که این اطلاعات بنیادی مورد نیاز برای بازآفرینی گذشته را فراهم آورند (زندیه، ۱۳۹۰: ۱۷۱و۱۷۲).
پیتربرک مورخ برجسته­ای که به تفصیل، مکتب­آنال را در آثار خویش بررسی کرده، درمقاله ­ی کوتاه نکات مهم مطرح شده در مکتب آنال و ویژگی­های آن را به صورت زیر دسته بندی کرده است:
۱- جغرافیای­تاریخی: سابقه پرداختن به جغرافیای­تاریخی، به بنیانگذاران آنال باز می­گردد.
۲- رهیافت جهانی: در مکتب آنال برخلاف نظر انتقادآ میز بر­خی مورخان، نگاه جهانی همواره در آثار بر­جسته عرضه شده به چشم می ­آید که نمونه آن را می­توان در اثر سترگ فرنان بردول، مدیترانه و دنیای مدیترانه در عصر فیلیپ دوم مشاهده کرد.
۳- روش­گذشته نگر: این مفهوم درآثاربلوخ به­ ویژه در پژوهش در باره تاریخ روستایی فرانسه بکار گرفته شد.
۴- روش­مقایسه ای: این روش هم البته از کشفیات بلوخ نبود. زیرا هانری پیرن، دوست بلوخ آن رابه منظور دوری جستن از خطر نگاه قوم­مدارانه درآ ثارش بکارگرفت. اما مقایسه­های بلوخ سازماندهی شده و تحلیلی­تر بودند. بهرروی اگر چه روش مقایسه­ ای مختص آنالی­ها نبود اما از جمله روش­هایی بود که آنان به شکل وسیعی آن را به کار بستند.
۵- رهیافت میان رشته­ای: این رهیافت از ابداعات فور و بلوخ نبود. از میان بزرگ­ترین پیشگامان این عرصه می­توان به هانری­بر اشاره کرد. این رهیافت در بریتانیا و آمریکا نیز طرفدار داشت.
۶- تاریخ روحیات: تاریخ­نگاری روحیات در مس شاهانه بلوخ مورد استفاده قرار گرفت و فور هم از آن بهره برد.
۷- تأکید بر­ساختارها: تأکید بر وقایع منفرد و یکه ازسوی تاریخ نگاران معاصر با بنیانگذاران آنال، آنها را به سمت و پذیرش ساختارها و نه وقایع در تاریخ هدایت کرد. موضوعی که در آثار برودل بسیار پررنگ می­نماید.
۸- تأکید بر تاریخ اقتصادی و اجتماعی: تلقی رایج از تاریخ معاصر با ظهور آنال وتأکید فراوان بر تاریخ سیاسی، دیگر رهیافت ها از جمله تاریخ اقتصادی واجتماعی را به حاشیه رانده بود. آنالی ها کوشیدند تا به تاریخ از دریچه اجتماع و اقتصاد بنگرند. در این میان البته نباید نقش انتشار مجله بررسی تاریخ اقتصادی را که دو سال پیش از تأسیس مجله آنال در سال۱۹۲۷ آغاز شده بود از یاد برد (کریمی ، ۱۳۹۱: ۱۸۶ و ۱۸۷ و ۱۸۸).
۲-۸-۲- میشل فوکو^[۴۶] (۱۹۸۴-۱۹۲۶)
فوکو، به واژه تاریخ به معنای سنتی آن سخت حساس بود و از بکارگیری آن تاحد ممکن اجتناب می­ورزید.
وی تاریخ را جریانی مستمر از سلسله حوادث و وقایع مرتبط به هم، مانند دانه های زنجیرنمی داند که در بستری رودخانه وار از گذشته تا حال و به آینده در سیلان دائمی و سیر مداوم و مستمر باشد، وی تاریخ را بستر تکرار حوادث وقایع برای عبرت آموزی و پندگیری نمی­داند، بلکه تاریخ را به مثابه نوسان از یک نظام سلطه (مبتنی بر علم خاص خود) به دیگر نظام­های سلطه (باعلم خاص خود) می داند. در واقع، نظریه­ های فوکو ادعانامه­ای هستند برضد تاریخ­نگاری سنتی از گذشته تا حال، و داعیه­ای هستند برای مبارزه طلبیدن مورخان روایی از گذشته تاکنون. فوکو تاریخ را به شیوه­ای تک­خطی و تک جهتی، در حال پدیدار شدن تصورنمی­کند. او درصدد توصیف و تحلیل واقعیت­های­اجتماعی در نقاط گوناگون زمانی است، یافتن منشاء مشابه یافتن پاسخ است. فوکو مورخ استمرار و تداوم نیست، بلکه مورخ عدم­استمرار و عدم­تسلسل است. وی روند تحول تاریخ گذشته را نقل نمی­کند، راوی حوادث و وقایع­گذشته نیست. سعی او جدا ساختن گذشته از حال است. مسئله ای که فوکو سخت از آن هراس داشت و پیوسته می­کوشید از آن انتقاد کند، نوشتن تاریخ رسمی و سنتی بود. بنابراین، فوکومعتقد بود این گونه­تاریخ نگاری، توان تحلیل و بررسی تجربه بشر را از دست داده و باید حوزه ­ی را باز کنیم که دنباله­رو رهیافت­های تاریخ سنتی نباشد، بلکه باید بتواند به ساحت­های نو و اندیشه نشده دسترسی پیدا کند؛ یعنی بتواند رخدادها، حوادث و رویدادهایی­جزیی را که به فراموشی­سپرده شده اند، برجسته کند. فوکو به همین دلیل، واژه دیرینه ­شناسی را ابداع می­کندتا به هدف موردنظرش در زمینه چگونگی شکل­ گیری دانش و ارتباط آن با قدرت بپردازد.
۲-۸-۳- تاریخ نگاری فمنیستی:
فمنیسم تاریخی^[۴۷] بخشی­ازیک رشته پژوهش درباره زنان است که به طور ضمنی یا صریح، نظام­فکری گسترده و عامی را در باب ویژگی­های زندگی اجتماعی و تجربه­ ­ادر گذشته از نگرش و منظر یک زن ارائه می­دهد. بنابراین، تاریخ نگاری فمنیستی یک تاریخ نگاری جانبدارانه و آگاهانه است. رویکرد معرفت شناسانه بر این باور است که جنسیت در فهم وقایع و حوادث گذشته نیز مثل فهم عالم درون و بیرون، تاًثیر دارد. فمنیسم تاریخی از سه جهت متکی به زنان است: نخست آن که، موضوع عمده­ی تحقیقات تاریخی در این نگرش، موقعیت و تجربه ­های زنان در زندگی اجتماعی در گذشته است. دوم آن که فمنیسم تاریخی زمانی را به عنوان موضوع­های اصلی در فرایند تحقیقات تاریخی تلقی می­ کند؛ یعنی در صدد است زندگی اجتماعی گذشته را ازدیدگاه متمایز زنان نگاه کند و سوم این که فمنیسم تاریخی دیدگاه انتقادی و فعالانه­ای به سود زنان در باب گذشته ارائه می­دهد و در پی آن است که زندگی اجتماعی بهتری را برای زنان به وجود آورد که نتیجه آن جهان­اجتماعی برای همه بشریت بهتر خواهد شد.
۲-۹- تاریخ نگاری اندیشمندان مسلمان:
در نظر اندیشمندان مسلمان، مطالعه علمی­تاریخ به دلیل تأکید قرآن بر توجه به تاریخ، اهمیت خاصی دارد. مطالعه تاریخ، چه برای اقوام و جوامع به اندازه مطالعه جهان و آفرینش اهمیت دارد. اعتنای قرآن تاحدی است که نام پانزده سوره از قرآن، تلویح تاریخی دارد. جامعه بشری نیزبه اندازه کل جهان، برخوردار از قاعده و قانون است. حیات هر قوم یاملتی، در حیطه زمان است و فراز و نشیب و عظمت و انحطاط دارد، تا آن هنگام که اجل مخصوص و معین آن جامعه فرا رسد. برای هر جامعه پویا و در حال حیات در سرگذشت اقوام و جوامع گذشته، عبرت­ها نهفته است.
از این روی است که عبرت­آموزی از گذشتگان اهمیت بسیار دارد و در داستان­های گذشتگان، برای خردمندان عبرت و اعتباری نهفته است و گاه یک ویژگی کوچک در ارتباط با وقایع تاریخی و سرگذشت جوامع گذشته، می ­تواند عبرت آموز و هدایتگر باشد. مطالعه­ جامعه­شناختی نظریات اندیشمندان مسلمان در باب گذشته، در رابطه با سیرتاریخی و قانونمندی­های حاکم بر تاریخ، قبل از این که نتیجه فلسفه آنان باشد، نتیجه و محصول مطالعات تاریخی ایشان است. تحلیل آنان در باب حکومت، تقسیم کاراجتماعی، طبقات، علل ظهور وسقوط تمدن ها و…از مطالعه دقیق آنان در حوادث و وقایع تاریخی حاصل شده است (کافی، ۱۳۹۳: ۲۱ و ۳۰۲ و ۳۰۳ و ۳۰۴ و ۳۱۴ و ۳۱۵ و ۳۲۹ و۳۳۰).
۲-۹-۱- ابن خلدون:
محقق برجسته دیگری که با تحقیق پرارج خود خدمات شایانی به جامعه شناسی تاریخی کرده است، ابن­خلدون تونسی است. وی نه فقط برای نخستین بار به تدوین نظریه­ای تاریخی دست زد، بلکه از عهده­ توصیف زندگی اقوام خانه به دوش و شبانی آفریقای شمالی نیز به خوبی برآمد. جامعه ­شناسی­تاریخی ابن خلدون با انتقاد از مورخان شروع می­ شود. به نظر ابن­خلدون شیوه های کارمورخان گذشته دارای اشکا­ل و نقض است. به نظر او عیب تحقیقات مورخان این است که در مورد طبیعت آدمی و اجتماع (روان­شناسی­تاریخی و جامعه ­شناسی تاریخی) کاری نکرده اند. این نظر ابن خلدون را به تدوین علم جدید عمران رهنمون کرد. هدف علم عمران، از سویی تحقیق در باب ماهیت و اسباب و علل اجتماع انسانی است که جنبه های باطنی و وقایع ظاهری تاریخ را آشکارمی­سازد، و از سویی دیگر ارزیابی و داوری در مورد وقایع تاریخی است. تاریخ و علم عمران دوجنبه ازیک واقعیت واحد را بررسی می­ کنند.
تاریخ حوادث ظاهری را بیان می­ کند و حال آن که علم عمران، طبیعت و اسباب و علل همان حوادث را بازمی­نماید (فخرایی و سلطانی، ۲۵:۱۳۸۳).
از نظر ابن خلدون، جامعه ­شناسی تاریخ، همان علم تحولات جامعه است. وی همه عوامل و عناصر سازنده جامعه را در تدوین کتب جامعه ­شناسی تاریخ ملحوظ داشت؛ که عبارتند از جغرافیای محیطی، مانند: آب وهوا، کوه ودریا، خاک دایر و بایر، منابع تحت الارضی و سطح الارضی، مثل معادن و رودخانه­ها، چشمه­سارها، کاریزما، از یک طرف و از طرف دیگر، فرهنگ ملی و مذهبی، سیاست و حکومت ، ابزارها و وسایل و صنایع، گروه­ ها و طبقات اجتماعی، کشاورزی و دامداری، هنرها و کارهای دستی، علم و فلسفه، تعلیم و تربیت ، میزان و مقدار سواد جامعه و…همان­گونه که ابن خلدون تشخیص داده و جامعه­شناسان سده بیستم اکنون به آن رسیده ­اند، جامعه ­شناسی تاریخ لزوماٌ باید توصیفی و تحلیلی باشد؛ یعنی چرایی و چگونگی پیدایش، گسترش وتحول اوضاع و احوال جامعه را باید بدست دهد (آزادگان، ۸۸:۱۳۸۰ و ۸۹). او از متقدم­ترین منتقدان تاریخ­نگاری سنتی است. جامعه ­شناسی تاریخی وی با انتقاد از مورخان سنتی شروع می­ شود. به نظر او مورخان جز مشتی مقلد کند ذهن و کم خرد بیش نبوده اند که عیناً روش مورخان پیش از خود را تقلید کرده و آن را سرمشق خویش ساخته اند و به کلی از تحولاتی که در روزگار پدیدآورده و تغییراتی که به سبب عادت و رسوم ملت­ها و نسل­ها روی داده اند، غفلت ورزیده اند (کافی، ۹:۱۳۹۳). ابن خلدون به جای تاًکید بر وقایع و فقط نقل اخبار، بر یافتن سرشت وقایع­تاریخی، علت وقوع آن و تأثیرات آن بر حوادث دیگر تأکید می­ شود. علم­عمران، مقدمه­ی فهم صحیح تاریخ است و بدون آن انسان از تشخیص اخبار درست از اخبار نادرست باز می­ماند. علم عمران که تاریخ نقلی را به تاریخ­تحلیلی و سنجیده ارتقاء می­دهد، انسان را از طبایع حوادث، کیفیات آن­ها و مقتضیات جهان­هستی آگاه می­ کند و بدین­سان او را در بازشناختن راست از دروغ یاری خواهد کرد.
او در بیان معنای باطن علم تاریخ یا علم­العمران، آن را علمی می­داند که در باره­ی کیفیات وقایع و موجبات و علل حقیقی آن­ها بحث می­ کند و به همین سبب، از نظر او تاریخ از حکمت سرچشمه می­گیرد و سزاست که ازدانش­های آن شمرده شود (صبوریان، ۱۳۹۱: ۲۲ و ۲۴ و ۳۰).
۲-۹-۲- سیدجمال الدین­اسدآبادی:
بدون تردید یکی سلسله جنبان نهضت های اصلاحی صدساله­ی اخیر، سیدجمال­الدین اسدآبادی معروف به افغانی­است. او بود که بیداری سازی را در کشورهای اسلامی آغازکرد، دردهای اجتماعی مسلمین را با واقع بینی خاصی بازگونمود، راه اصلاح و چاره جویی را نشان داد (مطهری، ۱۳۹۲: ۱۷).
یکی ازکسانی که می­توان برای تدوین یک نظریه اجتماعی در باب تحولات تاریخی به بررسی اندیشه او پرداخت، سیدجمال­الدین اسدآبادی­است که بدون تردید بر متفکران پس از خود تاثیربسزا داشته است. نظریه­پردازی در باب انحطاط یکی ازموضوع­های اساسی در بررسی­های جامعه ­شناسی تاریخی جوامع اسلامی است. از آن جا که سیدجمال مسئله­ انحطاط جوامع اسلامی و راه­های برون رفت ازآن را، با اهمیت تلقی می­کرد، متفکری تکامل گرا است. سیدجمال در نظریه­ انحطاط از یک طرف واقع­گرا است، چون سعی می­ کند پدیده ها را به صورت بیرونی و عینی بررسی کند و از طرف دیگر، به دنبال تیپ ایده­آلی است که از چارچوب واقعیت­هاکنار رفته و به مفاهیم پرداخته، مفاهیم عامی که از واقعیت­های تاریخی استنتاج کرده و بعد آنها را به محک تجربه­ تاریخی زده است و نمونه­های متعددی چه از نظر تاریخ دیگر کشورها برای آن ذکرمی­کند. روش­سیدجمال را می­توان به نوعی­روش­تجربی تلقی کرد. وی از مشاهده نابسامانی­های اجتماعی­جوامع اسلامی، درصدد رسیدن به یک واقعیت مطلوب در آنهاست. از این رو، راهکارهایی برای خلاصی از وضعیت موجود و رسیدن به وضعیت مطلوب ارائه می­دهد. نظریه­ انحطاط وی به معنای واقعی کلمه نظریه­ای درباب جامعه ­شناسی تاریخی است، چرا که در صدد است با استفاده اطلاعات تاریخی جوامع اسلامی به شناخت وضعیت موجود جوامع اسلامی نایل آید (کافی، ۱۳۹۳: ۳۴۴ و ۳۵۵ و ۳۵۶).
۲-۹-۳- مرتضی مطهری:
تاریخ، مشترک لفظی است و دو معنادارد: درمعنای اول، تاریخ عبارت است از: علم به وقایع و حوادث و اوضاع و احوال­انسان­ها در گذشته و معنای دوم عبارت است از: هر وضع و حالت و هر واقعه و حادثه­ای که زمانش منقضی شده و به گذشته تعلق دارد. این معنا خود بر دو قسم است: تاریخ فردی و تاریخ اجتماعی؛ یعنی­حوادث یا مربوط به افرادند یا حوادث مربوط به یک جامعه اند. نوع اول) تاریخ نگاری سنتی و روایی گزارشی از وقایع و حوادث گذشته است، علم تاریخ یعنی علم به حوادث و وقایع گذشته زندگی انسان. این معنای تاریخ تا حدودی در زندگینامه­ها، فتح­نامه ها، شرح حال­افراد، بیان جنگ­ها، شکست ها و این­گونه مسایل منعکس شده است. تاریخ به این معنا، یک علم نقلی است؛ تاریخ روایی حوادث و وقایع جزیی و مشخص را برای ما ثبت کرده است. در باب تاریخ روایی چند مطلب شایان گفتن است: اول این که، گزاره ­های علم تاریخ سنتی، قضایای جزیی و شخصی هستند؛ یعنی تاریخ علم به یک سلسله جزئیات و امورشخصی است.
نه علم به کلیات و یک سلسله قواعد و ضوابط و روابط، دوم این که، به لحاظ روشی، تاریخ روایی علمی نقلی است؛ یعنی علمی عقلی، برهانی یاتجربی نیست. به دلیل این که تاریخ علم به جزئیات است، قهراًنقلی هم هست، چراکه علمی است که گزاره ­ای آن با نقل ثابت می شود؛ و سوم این که، علم تاریخ، علم به بودن حوادث و وقایع است، ولی بودن وقایع در زمان گذشته. نوع دوم تاریخ) تاریخ علمی است. این معنای علم تاریخ، بودن وقایع و حوادث گذشته را بررسی­می­ کند. علم به قواعد و سنن حاکم بر زندگی­های گذشته که از مطالعه و بررسی و تحلیل حوادث و وقایع گذشته به دست می ­آید. علم تاریخ به معنای اول جزیی و شخصی بود، ولی علم تاریخ به معنای دوم، کلی است؛ یعنی مربوط به افراد نمی­ شود، بلکه ­ارا بررسی ­ند.
معنای دوم تاریخ مورد نظر استادمطهری، تاریخ علمی است که معادل­جامعه ­شناسی تاریخی یا جامعه ­شناسی پویاست. هر چند موضوع مورد بررسی در تاریخ علمی مورد نظر ایشان، حوادث و وقایعی است که به گذشته تعلق دارد، امامسایل و قواعدی که استنباط می­کنداختصاص به گذشته ندارد و قابل تعمیم به حال و آینده است. این جهت، تاریخ را بسیار سودمند می­گرداند و آن را به صورت یکی از منابع معرفت انسانی در می ­آورد و او را برآینده­اش مسلط می­نماید. اگر چه پیش ­بینی­آینده و آینده­نگری از مختصات فلسفه نظری تاریخ است، ولی آینده پژوهی از پیامدهای بسیارخوب جامعه ­شناسی تاریخی است.
شاید تعمیم مورد نظر وی به آینده همان آینده پژوهی مورد مطالعه در جامعه ­شناسی­تاریخی باشد. در این صورت تعمیم به آینده شاهدی است بر این که منظور وی تاریخ علمی، جامعه شناسی­تاریخی است (کافی، ۱۳۹۳: ۳۵۷ و ۳۵۸ و ۳۵۹ و ۳۶۰). از نظر استاد مطهری، جامعه به مثابه یک موجود زنده و دارای حقیقت مستقل، دارای دو نوع قانون است؛ قوانین نحوه زیستن و قوانین نحوه تغییر و دگرگونی. ­ایشان از نوع اول به قوانین بودن و از نوع دوم به قوانین شدن تعبیرمی­کند. جامعه به حکم این که یک موجود زنده است، دو گونه قوانین دارد: قوانین زیستی و قوانین­تکاملی. آنچه به علل پیدایش تمدن­ها و علل انحطاط آن ها و شرایط حیات اجتماعی و قوانین کلی حاکم بر همه جامعه­ها و همه اطوار و تحولات مربوط می­ شود ما آن­ها را قوانین بودن ­ااصطلاح می­کنیم، و آنچه به علل ارتقاء جامعه­ها از دوره­ای و از نظامی به نظامی دیگر مربوط می­ شود ما آن­ها را قوانین شدن جامعه­ها اصطلاح می­کنیم. به تبع این دونوع قانون ایشان دو نوع علم مرتبط با شناخت جامعه را مطرح نموده است؛ که از آن به تاریخ­علمی و فلسفه تاریخ یاد می­ کند.
تاریخ علمی به معنای علم به بودن یا به دنبال کشف قواعد و سنن حاکم بر شیوه زیستن جوامع در یک مقطع خاص در گذشته است. به نظر استاد تاریخ علمی، جامعه ­شناسی جوامع­گذشته است. ولی فلسفه تاریخ از نظر شهید مطهری علم به قوانین شدن و یا چگونگی تغییرات بنیانی جوامع است (جمشیدیها و فصیحی، ۶۱:۱۳۹۰ و ۶۲).
۲-۹-۴- دکترعلی شریعتی:
شریعتی، بر اساس روش دیالکتیک و تضاد، نگاهی جدید به جامعه ­شناسی تاریخی انداخته است. نگاه وی به گذشته کلان است و از نظریه­ های کلان برای تحلیل گذشته استفاده می­ کند. او در طی مطالعات تاریخی خود به نوعی تاریخ ترکیبی نایل­آمد. به نظر وی آنچه در آینده نزدیک در باب تاریخ و گذشته ظهورخواهدکرد، گونه ­ای مطالعات و تحقیقات جدید ترکیبی است.
این نوع جدید مطالعات تاریخی ترکیبی، دارای اجزای گوناگون روایتی و توصیفی، کوشش فردی، تحقیق تجربی نظامند و فلسفه ی­نظری­است (کافی، ۱۳۹۳: ۴۱۵). جنبش­های اسلامی از موضوعات اصلی مورد توجه جامعه شناسی بویژه جامعه شناسی تاریخی است. در واقع هرجنبش، یک پدیده­ تاریخی که باخصلت جریانی یعنی پدیده­ای که از یک تاریخ و دوره معین آغاز شده و در مدت یا دوره مشخص و معینی استمرار داشته و در نهایت به پایان رسیده­ یا ادامه دارد. به عبارتی، چنانچه­جنبش های اسلامی با ریشه های تاریخی به پیدایی،تکوین، دگرگونی، حرکت، استمرار و تطور اندیشه­ی سیاسی و یاتحول در گروه و جامعه ­شناسی در طول زمان مشخص اطلاق گردد،­مطمئناً در چارچوب جامعه ­شناسی تاریخی مورد بحث قرار خواهد گرفت؛ زیرا منشاء تکوین و خیزش جنبش­ها، نهضت­ها، بررسی ساخت ها علل و عوامل فروپاشی آن­ها، و تأثیر و تأثر عناصر و لایه های آن­ها، مناسبات، روابط، فعل و انفعالات درونی و برونی اموراجتماعی ­اشد. جامعه ­شناسی جنبش­های اسلامی نشان می­دهد که جنبش ها به عنوان یک پاسخ بوجود آمده در شرایط مختلف­اجتماعی،­اقتصادی و سیاسی ناشی از رشد سریع شهرنشینی و جهانی شدن است. با این حال این جنبش­ها به عنوان تهدیدی برای جهان غرب بوده اند. آنها، ­اغلب به عنوان ضد مدرنیسم یا به عنوان یک محور ایدئولوژیک ماقبل مدرنیسم به عنوان یک تهدید برای سبک زندگی غربی است. جنبش­های­اجتماعی از دیدگاه ساختاری کارکردی، به عنوان تلاش جمعی برای بازگرداندن محافظت و یا ایجاد ارزش یا هنجارها به نام یک باور عمومی مطرح می­باشد.­ جنبش­اجتماعی یک بازیگرجدید بوجودآمده توسط افراد است که درک منافع مشترک و هویت مشترک دارند (کیهان دلی باس، ۲۰۰۹: ۸۹ و ۹۰ و ۹۱).­
باوجوداین، در این بخش به ریشه­ها و زمینه ­های شکل­ گیری تاریخی جنبش های اسلامی پرداخته می ­شود.
۲-۱۰- جنبش­های اسلامی:
جنبش­های اسلامی، حرکت­هایی اصلاح طلب، مردمی و سازمان یافته اند که خواهان جایگزینی وضع موجود با وضعی مطلوب بر اساس دستورهای شرع اسلام در همه ابعادفکری، اعتقادی و سیاسی- اجتماعی از طریق شیوه ­های مسالمت آمیز و غیرمسالمت آمیز در جوامع اسلامی هستند. اگر چه جنبش و قیام معمولاً با خشونت توأم است، لزوماً مترادف با انقلاب نیست و بسته به این که رهبری و یدئولوژی مسلط بر آنچه استراتژی و تاکتیکی در پیش گیرد، می­توانداصلاحی یا انقلابی باشد. جنبش­های اسلامی را به سختی می­توان در قالب چند گروه دسته بندی کرد.
جنبش ها در پی­غلبه بر بحران­ها و کمبودهای خاص هر گروهی به وجود آمده و شدیداً در پی­رفع مشکلاتند. در جهان اسلام بزرگترین مشکلاتی که درقرن­های اخیر مسلمانان با آن گرفتاربوده اند، استعمارخارجی­ و استبداد و ظلم و ستم داخلی بوده است. با افزایش مشکلات مسلمین، بیشتر روشنفکران اسلامی به این نتیجه رسیدند که تنها راه مقابله با مشکلات (اعم از استبداد، استعمار، بی دینی و…) روی آوردن دوباره به اسلام اصیل و ناب است و ریشه بدبختی ها، دوری از اسلام اصیل (موسوی، ۱۳۹۱: ۱ و ۲ و ۳). شکل­ گیری جنبش­های اسلامی، از یک سو متأثر از عوامل عینی مانند استعمارغرب، انحطاط فکری و استبداد داخلی، سکولارسازی شتابزده جوامع اسلامی، شکست­های نظامی مسلمانان از بیگانگان و انحطاط درونی بوده و از سوی دیگر، متاثر از عوامل فکری و اندیشه­ای مانند آموزه­های اصلاح طلبانه اسلامی و دستورات دینی مبنی بر مبارزه با ظلم، کفر و طاغوت و تلاش برای ایجاد جامعه­ای با ارزش­های دینی می­باشند. بنابراین، همه جنبش ها بر بازگشت به ارزش­های اسلامی و احیای اسلام اصیل، به عنوان تنها راه برون رفت از بحران­های جهان اسلام تأکید می­ کنند (فوزی، ۱۳۸۹: ۱۵۴). جنبش­های اسلامی با وجود مفترقات و اشتراکات کلی و جزیی در زمینه ­های شکل­ گیری، مبانی فکری، رهبران متفاوت و ایدئولوژی و استراتژی عملی، در درون دو طیف اصلی، یعنی جنبش­های اسلامی سنی و شیعی قرارمی­گیرند. این جریانات فکری- سیاسی در بسیاری ازکشورهای اسلامی، به رستاخیزی برای احیای دوباره ی اسلام و تمدن اسلامی تبدیل شده است، که بر اصل بازگشت به ارزش­های اسلامی و احیای اسلام اصیل، به عنوان تنها راه برون رفت از بحران موجود تاکید می­ کند.
قرن نوزدهم سرآغازظهور اسلام­خواهی و در نتیجه شکل­ گیری جنبش­های اسلامی است. سیدجمال­الدین اسدآبادی، عبده و دیگران، از بنیانگذاران نهضت­های فکری و اسلام­خواهی در جهان اسلام بودند. در همین مقطع زمانی، فرقه­ی وهابیت بوجود آمد که از بنیانگذاران جنبش اسلامی بود که تفسیرخاصی از احکام اسلامی داشت و در پاسخ به مشکلات سیاسی و اجتماعی روز مسلمانان، جریان­اسلام گرایی انحرافی را پدیدآورد. مرحله­ دوم با شروع قرن بیستم آغاز شد، این دوران همزمان با پیدایش جنگ جهانی اول و تغییرات وسیع د رجغرافیای سیاسی جهان و بویژه خاورمیانه، توسعه تکنولوژی نظامی و صنعتی و از همه مهم تر با تحولات بزرگ ایدئولوژیک دنیا، یعنی انقلاب اکتبر روسیه و تأسیس نظام جدید در عرصه­ سیاسی جهانی و به هم خوردن نظام گذشته بروز کرد. مرحله­ سوم حیات سیاسی جنبش­های اسلامی، متفاوت با دو مرحله­ پیشین آغازشد که در عین حال، منقطع از گذشته نبود. اسلام­گرایی که با موضع­گیری انفعالی و درگیری­های نظامی و چالش­های فکری پراکنده آغاز شده بود، در مرحله­ دیگر سازمان و ایدئولوژی سیاسی ویژه­ای به خودگرفت.
در گذر زمان و باگسترش چالش ها و فراهم شدن زمینه ­های فکری و اجتماعی، توسعه اسلام­گرایی محقق شد. دو دهه گذشته ظهور فعال­گرایی اسلامی در جوامع مسلمان سراسر جهان را به خود دیده است. رستاخیز اصول و عقایداسلامی جلوه­های گوناگون معنوی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی به خود گرفته است.
همانند گذشته، ویژگی برجسته رستاخیز معاصر بازگشت به ریشه ­های اسلامی است، یعنی اصول اساسی ایمان بدان­گونه که حضرت محمد (ص) پیامبر اسلام وحی شد و توسط او عمل گردید.
جهان اسلام در طی سه قرن گذشته در اثربحران­های داخلی و خارجی بخشهای مهمی از قلمرو خود لطمه دیده است. سقوط پی در پی قدرت عثمانی و ایران در رویارویی با امپراتوری اروپا، ضرورت مداوم بررسی مجدد اندیشه­ها و تفکرات اساسی اسلام را مطرح ساخت. جامعه­ اسلامی همانند قرن­های گذشته، یک پاسخ فرهنگی بومی به این بحران داد: بازگشت به اسلام و اصول بنیادی­اش. جنبش بازگشت به ریشه­ها و اصول اسلامی در آغازقرن چهاردهم اسلام، پویایی درونی نیرومندی کسب کرده و مظاهرسیاسی، اقتصادی و استراتژیک عمده­ای از خودبجای گذاشته است.
۲-۱۰-۱- ویژگی­های­جنبش­های­اسلامی:

n کوره اسبه ، شیشه بار؟ اسب کور و بار شیشه.
kurə āsbə šišə bār.
– پیام نهفته این زبانزد آن است که در هنگام تعیین جایگاهها، مقام، گماردن شخص به کاری، لازم است صلاحیت شخص، تخصص و توانایی او نیز مورد ارزیابی قرار گیرد. سپس مسئولیت آن کار به وی تفویضگردد.
– همچنین نوعی احتیاط ویژه و جوانب کار را در نظرگرفتن در خود نهفته دارد.
– نوعی تمسخر نیز دارد.
– این زبانزد نیز از مثلهای بیقصه، ولی موجزند که نوعی طنز در خود نهفته دارد که، نتیجه تضادآمیز و غیر منتظره نسبت به شروع خود دارد.
n آزِه دارَه^[۱۵] سَرادا، بیگیتهِ، شُوندَه^[۱۶] ریشَه یَا. درخت آزاد را رها کرده است به ریشه اقطیچسبیدهاست.
aze dārə sərādā, bigitə šundə rišyə.
– این زبانزد اشاره دارد بعضی از آدمها در شناخت فرد و یا انتخاب چیز دقت کافی و وافی را ندارند، لذا وقتی که آن را به دست می آورند، پی به ماهیت آن میبرند.
– زبانزد مذکور این معنا را ایفاد میکند که در انتخاب و گزینش نهایت دقت را به کار ببریم، تا از پیامدهای آن مصون بمانیم.
– از اصل غافل شدن به فرع اکتفا نمودن.
۴-۱-۴ زبانزدهایاخلاقیبا رویکرد اخلاق فردی
n اوُسی ، کَار دَارَه ، بِنَن ، کنار. هوو بازی را کنار بگذار.
owsi kārdārə benan kənar.
– از زمان های گذشته پدیده چند همسری در مناطق گیلان رواج داشته است و واژه avisti (هَوو) نسبت خویشاوندی دو یا چند همسر را مشخص میسازد. برای تمایز چند avisti از ترکیبات pilezən (زنِ بزرگ) kučizən (زن کوچک) و vəsətəzən(زنِ میانی) استفاده میشود. در گذشته های نه چندان دور، بنابر شرایط اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی ، معمولاً خانواده های گیلانی ساختار هستهای و متمرکز داشتند. طبیعتاً در چنین موقعیتی ، هووها در زیر یک سقف و اغلب در یک اتاق زندگی میکردند و برای به دست آوردن موقعیت برتر با هم رقابت میکردند. بنابراین حسادت، دشمنی و دسیسه چینی ویژگی نهانی و حتی بارز هوُوها در چنین خانوادههایی بوده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

این خصوصیت از طریق واژه avisti (هَوو) به نظام کناییِ گویش گیلکی رسوخ کرده است حال آنچه که میتوان از این زبانزد برداشت کرد، ایراد اَلکی گرفتن حسادت است.
n سَکَه، زُور شکار بَبَری، صَاحَب لگاه گاز گیرَه.
سگ را اگر با زور به شکار ببری، پا صاحبش را دندان میگیرد.
saka zur šəkar bəbəri sahab ləgā gaz girə.
– پیامی این زبانزد، عدم پذیرش زور و خشونت است. در طول تاریخ مالکان و اربابان به رعیت ستم میکردند و آنان را به اجبار به کارهایی که خودشان دوست داشتند وا میداشتند. تاریخ نشان میدهد که هرجا اجبار و زور حاکم شد، پس از مدتی بساط آن برچیده شد.
– سگ که حیوانی وفاداراست، چنانچه با اجبار آن را به کاری ببرند، وفاداریخودرا فراموشمیکند.
– با خوش رویی و ملایمت و وفاق، همدلی میتوان به خواسته های دست نیافتنی رسید.
– نتیجه میگیریم که زور و اجبار در پیشبرد اهداف کاربرد ندارد، در عوض با همدلی و ملایمت و وفاق ملی، میتوان به اهداف از پیش تعیین شده رسید.
n آدَمیَ که سیر، نُوخُورَه، اینهَ دَهَن ، بُو نَدِه . کسی که سیر نخورده، دهنش بوی سیر نمیدهد.
ādami kə sir nuxorə inə dəhan bu nədə.
– پیام اخلاقی این زبانزد ، درستی و راستی و صداقت است. از نظر روانشناختی چنانچه شخصی خاطی باشد همیشه اضطراب در وجودش شعله ور است و دائماً منتظر یک واقعه است. در حالی که آدمی که پایه و اساس زندگیاش بر درستی و کردار نیک باشد، همیشه حالت آرامش در وجودش ساری و جاری است و زندگی بدون دغدغهای در پیشرو دارد.
– آنکه حسابش پاک است از محاسبه چه باک است.
– تا نباشد چیزکی مردم نگویند چیزها
– از معلول پی به علت بردن .
– بعضی از زبانزدها با حواس پنجگانه (بویایی) برای تفهیم و القای مطلب ، بیان میشوند که خود جای تأمل دارد.
n اَموتی چراغ سیتکا توُنیم بدِینیم تو امی فانوس و نوتُونی بِدینی.
ما چراغ زنبوری شما را می توانیم ببینیم ، تو فانوس ما را نمیتوانی ببینی؟
amu ti čərāq sitkā tunim bedinim tu āmi fānusu nutuni bedini.
– پیامی که این زبانزد دارد، برای انسانهای تنگ نظر و خوداندیش است. انسانهاییکه بدلیل پیروی از هوای نفس، فقط خود را میبینند.
– این عمل در جامعه و نزد مردم بسیار مذموم است.
– الحسودُ لایسوُد. حسود هرگز بهسیادت و بزرگی نمیرسد. و به تعبیر عوام حسود هرگز به آسودگی نمی رسد
– از نظر روانشناختی افرادی که به درد تنگ نظری مبتلا هستند، نوعی بیماری تلقی میگردد که به راحتی مداوا نمیشود.
– ور حسد گیرد تو را در ره گلو در حسد ابلیس را باشد غلو
– کو، زآدم ننگ دارد از حسد با سعادت جنگ دارد از حسد
– در این زبانزد از دو چیز و شئی که یکی روشنایی آن بیشتر و دیگری کمتر است و به صورت دم دستی و بومی است، جهت انتقال مفاهیم از آن استفاده شدهاست.
n تُو بُو شُو تی کَچا بَرَس. برو ابریشم خودت را تاب بده .
tu bušu ti kača baras
– پیام این زبانزد، فضولی نکردن در کارهای دیگران است. و عدم مداخله در جامعهای که ما زندگی میکنیم، در پیرامون ما افرادی هستند که علاقهمندند در زندگی خصوصی دیگران جست وجو کنند، در هر جامعهای این افراد مورد مذمّت هستند.
– دیگر این که افرادی هستند که همیشه تمایل دارند در کارهای دیگران دخالت کنند که این مورد هم مورد نکوهش است.
– برو غازت رو بچرون
– این زبانزد نوعی مقاصد آمرانه را بیان میکند، از آنجایی که اکثر زبانزدهای اخلاقی در بر گیرنده اندیشه های ن
اتورالیستی و شخصیتهای منفی است، لذا کمتر زبانزدی را میتوان پیدا کرد که از سرشت ناسالم شخصیتها یاد نکرده باشد.
n هر کس تی اَمرهَ، دس فَدی شانه نَدارَه. هرکس با تو دست بدهد شانه ندارد.
har kas ti amra das fadi šāne nadarə.
– پیام این زبانزد عدم اعتماد به شخص مورد نظر است.

ایجاد زمینه ای برای برنامه ریزی و هدف گذاری مدیران،جهت استفاده ی بهینه از منابع موجود در جریان سرمایه گذاری برای تولید هرچه بیشتر خروجی ها و دستیابی به درآمد فروش بیشتر

۱-۴-سوالهای تحقیق
این پژوهش برای پاسخ به سئوالهای زیر می باشد:
سوال های اصلی:
چگونه می توان سنجید که آیا شرکت های دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران،از منابع خود در راستای تولید مواد دارویی به نحو مطلوب و کارا استفاده می کنند؟
این سنجش و ارزیابی،از طریق چه روش و با چه شاخص و معیارهایی انجام می گیرد؟
آیا بین براورد امتیاز کارایی نسبی توسط تکنیک DEA برای شرکتهای دارویی، وبازده سهام رابطه معناداری وجود دارد؟
سوال های فرعی
امتیاز کارایی واحدهای مورد بررسی به چه میزان می باشد؟
شرکت های دارویی الگو کدامند؟
آیا بازده سهام شرکت های کارا از بازده سهام شرکت های ناکارا بیشتر است؟
۱-۵- فرضیات تحقیق:
بین کارایی نسبی شرکت های دارویی (تجزیه و تحلیل از روش DEA )و بازده سهام این شرکت ها رابطه معنادار وجود دارد.
بازده سهام شرکت های دارویی کارا از بازده سهام شرکت های دارویی ناکارا بیشتراست.
۱-۶-مبانی نظری تحقیق
مبانی نظری این تحقیق ، متکی بر مدل های تحلیل پوششی داده ها می باشد و بازده سهام می باشد. نسبت های DEA در حقیقت یک روش برنامه ریزی ریاضی برای اندازه گیری واحد های تصمیم گیرنده بر اساس مجموعه ای از مشاهدات است که بدین وسیله اقدام به تخمین تجربی مرز کارایی می کند. این روش یک تابع مرزی را بدست می دهد که در آن، تمام داده ها تحت پوشش قرار می گیرند و به همین دلیل آن را “تحلیل پوششی داده ها” یا “تحلیل فراگیر” می نامند. از آنجا که روش مزبور مبتنی بر مجموعه ای از مسائل بهینه سازی است و هیچ گونه پارامتری جهت تحلیل وجود ندارد،جزء روش های غیر پارامتریک محسوب می شود.(Charens&Cooper,1978) که مدل اولیه آن در سال ۱۹۵۷ بر پایه نظریه فارل بنا شده است. این مدل توسط چارنز و همکاران در سال ۱۹۷۸ توسعه یافت آنها به دید گاه غیر پارامتریک فارل که در سال ۱۹۵۷ برای ارزیابی کارایی واحد های تصمیم گیری با دو نهاده و یک ستاده مطرح شده بود استفاده از برنامه ریزی ریاضی را اضافه کردند که به مدل CCR با بازدهی به مقیاس ثابت معروف شد ، که توانایی اندازه گیری کارایی با چندین ورودی و چندین خروجی را داشت. (kwon etal,2008) در سال ۱۹۸۴ بنکر ،چارنز و کوپر با تغییر در مدل CCR مدل جدیدی به نام BCC با بازدهی بر مقیاس متغیر را مطرح نمودند .(مهرگان ،۱۳۸۷) یکی از محدودیت های مدل های سنتی(CCR&BCC) تکنیک DEA ،اعلام همزمان امتیاز کارایی یک، برای چندین واحد تصمیم گیرنده(DMU) می باشد،که برای تعدیل این محدودیت یک بار دیگر به رتبه بندی واحدهای کارا با مدل های مختلف رتبه بندی پرداخته می شود. ( Andersen& Petersen,1993) یک مدل غیر پارامتریک دیگر که معروف بهSBM توسط فرید وهمکاران در سال ۱۹۹۹ گسترش یافت به طور همزمان کاهش ورودی ها و افزایش خروجی ها را مورد توجه قرار می دهد. . همچنین تفاوت دیگر این مدل با سایر مدل های DEA ، تعیین کاراترین واحد، در میان سایر واحدهای کارا می باشد. ((Asbullah&Jaffar.,2010 مدل های ابر کارا توانایی محاسبه امتیاز کارایی برای هر واحد و به طور همزمان اعلام رتبه بندی واحدهای مورد بررسی را دارد،(Avkiran,2011,) همپنین DEA برای شناساندن واحدهایی که بهترین عملکرد را دارند تا مورد الگو برداری توسط واحد های دیگر قرار بگیرند مفید می باشد.(Naveean et.all,2005) از طرفی رفتار بازده سهام یکی از موضوعات مورد توجه و مهم در بورس اوراق بهادار تهران است. همان گونه که گفته شد سرمایه گذاران و تحلیل گران نیاز به ابزاری دارند که بتواند بازده یک سرمایه گذاری را پیش بینی کند و همین نیاز است که موجب به وجود آمدن مدل هایی برای پیش بینی بازده سهام شده است. عمده پژوهش های انجام شده در جهت شناسایی عوامل تأثیر گذار بر بازده سهام، داده های بازار و داده های مالی را مورد آزمون قرار داد ه اند و به ندرت داده های حسابداری صرف مورد آزمون قرار گرفته اند. .(ثقفی و سلیمی،۱۳۸۴) نرخ بازده سهام یکی از معیارهایی است که می توان آن را به عنوان معیار ارزیابی عملکرد شرکت ها مورد استفاده قرار داد. نرخ بازده سهام را می توان میزان تغییر ارزش دارایی ها در طول یک مقطع زمانی مشخص تعریف کرد،این تغییر ناشی از تغییر در قیت به اضافه هر گونه سود یا بهره پرداختنی است.((Fama,1976 امروزه بورس به عنوان ابزاری بسیار مهم از بازار سرمایه،نقش ویژه ای را در رشد اقتصادی ایفا می کند و با قیمت گذاری،کاهش ریسک،تجهیز منابع و تخصیص بهینه سرمایه،زمینه ای را برای رونق اقتصادی فراهم می کند.(یحیی زاده فر و همکاران،۱۳۸۸) با توجه به اینکه تکنیک DEA قابلیت تجمیع مولفه های حسابداری را داشته و امتیاز واحدی به نام کارایی را اعلام نموده و امکان بررسی رابطه بین امتیاز کارایی حاصل از شاخص های حسابداری و بازده سهام را فراهم می نماید به برآورد امتیاز کارایی با تکنیک های ریاضی و بررسی رابطه آن با بازده سهام خواهیم پرداختیم،به علت وجود معدود تحقیقات داخلی در این حوزه بر آن شدیم این پژوهش را با بهره گرفتن از
سه مقاله ی آوکیران^[۳] (۲۰۱۱) ،بکالی^[۴](۲۰۱۰) و دادخواه و همکاران (۱۳۸۹) و در کنار آنها با مطالعه ی چندین مقاله ی علمی-پژوهشی که در فصل بعدی هر یک را به اختصار آورده ایم، انجام دهیم.
۱-۷-روش تحقیق
دسته بندی تحقیقات بر اساس هدف :
تحقیقات براساس هدف به سه دسته تقسیم می شوند که عبارتند از (بنیادی ،کاربردی،تحقیق و توسعه) از آنجایی که این تحقیق در جستجوی بررسی مسائل مربوط به کارایی و عدم کارایی شرکت های دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و بررسی رابطه آن با بازده سهام بوده و نتایج حاصل از آن برای حل مشکلات خاص مربوط به این شرکت ها در بورس اوراق بهادار تهران قابل اجراست ،بنابراین ،این تحقیق از نوع کاربردی است.
دسته بندی تحقیقات بر اساس اجرا:
تحقیقات علمی براساس اجرا به سه دسته تقسیم می شوند که عبارتند از (میدانی،پهناگر،ژرفانگر) از آنجایی که در این تحقیق چندین شرکت دارویی مورد مقایسه ی نسبی و ارزیابی قرار می گیرند لذا یک تحقیق میدانی است.
دسته بندی تحقیقات براساس نحوه ی گردآوری اطلاعات:
تحقیقات علمی براساس نحوه ی گردآوری اطلاعات به دو دسته تقسیم می شوند که عبارتند از (توصیفی،آزمایشی) که تحقیق توصیفی شامل روش های پیمایشی ،تحقیق همبستگی،اقدام پژوهی،بررسی موردی و تحقیق علی-مقایسه ای است واین تحقیق یک تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی است، زیرا به برررسی ویژگی های یک جامعه ی آماری می پردازد. (سرمد و همکاران،۱۳۸۵)
۱-۸-روش گردآوری و تجزیه و تحلیل داده ها/اطلاعات
در این تحقیق، از روش های کتابخانه ای و میدانی،برای جمع آوری داده ها و اطلاعات،به این صورت استفاده می گردد که در ابتدا ،برای گردآوری اطلاعات،جهت ادبیات تحقیق از روش های کتابخانه ای استفاده شده است، وسرانجام برای جمع آوری داده های مربوط به متغیرهای ورودی و خروجی و بازده سهام، اطلاعات مربوط به متغیر ها از ترازنامه و صورت حساب سود و زیان شرکت های دارویی موجود در پایگاه و بانک های اطلاعاتی بورس اوراق بهادار تهران توسط پژوهشگر گرد آوری شد.برای تجزیه وتحلیل داده ها در حالت کلی از “فرم پوششی مدل ابر کارایی تحت بازده به مقیاس ثابت ماهیت ورودی” مربوط بهDEA استفاده شده و توسط نرم افزارGAMS تحلیل می شود. سپس رابطه نتایج بدست آمده از واحدها با نتایج امتیاز حاصل از قیمت سهامشان توسط روش آماری آزمون همبستگی پیرسون و آزمون t استیودنت توسط نرم افزار SPSS تحلیل خواهد شد.
۱-۹-قلمروی تحقیق
قلمرو تحقیق در سه بعد موضوعی، مکانی و زمانی مشخص می گردد:
قلمرو موضوعی:این تحقیق در زمینه ی سنجش کارایی شرکت های دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با مدل ابر کارای تکنیک تحلیل پوششی داده ها و بررسی رابطه آن با بازده سهام این شرکت ها می باشد.
قلمروی مکانی: پژوهش حاضر به منظور بررسی کارایی،شرکت های دارویی پذیرفته شده در بازار بورس اوراق بهادار واقع در تهران صورت می گیرد.
قلمروی زمانی:تحقیق حاضر از شهریور ۱۳۹۲ به منظور شناسایی مسأله ی اصلی تحقیق وبا مطالعه ی مقالات مرتبط با موضوع آغاز شد، و اطلاعات به کار گرفته شده به عنوان داده هایی برای حل مدل مربوط به بازه ی زمانی۱۳۹۰-۱۳۸۷ می باشد. که در آبان سال ۱۳۹۲ از بانک اطلاعاتی بورس اوراق بهادار تهران تهیه گردید.
۱-۱۰-جامعه و نمونه ی آماری
جامعه ی آماری تحقیق کلیه ی شرکت های دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد که جمعاً۲۷ مورداند و نمونه ی آماری را با رعایت حداقل تعداد واحدها ،همان ۲۷ شرکت مواد دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در نظر می گیریم. به جدول شماره ی ۱ مراجعه گردد.
جدول شماره(۱-۱) جامعه / نمونه آماری منبع:پایگاه اطلاع رسانی بورس اوراق بهادار تهران
www.irbourse.com

ردیف
نماد
نام شرکت
۱۴)
دلر
داروسازی اکسیر
۱۵)
دعبید
لابراتوار داروسازی دکتر عبیدی

که نشان دهنده حساسیت سیستم نسبت به داده ­های تصادفی ورودی می­باشد.
برای مشتقات جزئی مرحله دوم، از معادله (۱۸۸-۲) نسبت به مشتق­گیری جزئی کرده، که خواهیم داشت.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

‏۲‑۲۴۱

فصل سوم: ارائه نتایج

به عنوان مثال روش المان محدود آماری بر روی دو مسئله نمایش داده می‌شود.
۱ – پره با مقطع مستطیلی در معرض انتقال حرارت جابجایی .
۲ – صفحه مستطیلی با سوراخ دایره ای در وسط آن.

پره

در این بررسی یک پره با مقطع مستطیل شکل در نظر گرفته شده است که دمای پایه پره ۲۰۰ درجه سلسیوس و دمای محیط ۲۷ درجه سلسیوس در نظر می‌گیریم.
ضریب هدایت حرارتی مرجع ۴۸ و ضریب جابجایی مرجع ۲۰ در نظر گرفته و چشمه های حرارتی و انرژی تابشی صفر در نظر گرفته شده است. محور مختصات را در پایین پره گوشه سمت چپ در نظر می‌گیریم پره مورد نظر را همان‌طور که در شکل (۳-۱) نشان داده شده است به وسیله ۱۳۷۷ گره به ۱۲۸۰ المان تقسیم می‌کنیم و دمای پایین پره را به عنوان نمادی از کل تغییرات دما در پره در نظر می‌گیریم و دماهای گرهی از گره ۱ تا ۸۱ را مورد بررسی قرار می‌دهیم .

شکل ‏۳‑۱ المان بندی پره

با تغییر ضرایب هدایت و جابجایی و با حل مسئله به روش المان محدود ، دماهای مختلفی بدست می‌آیند و دمایی که در ضریب هدایت و ضریب جابجایی مرجع بدست می‌آید به عنوان دماهای مرجع در نظر گرفته شده می‌شوند که در شکل (۳-۲) نشان داده شده است .

شکل ‏۳‑۲ : توزیع دما از روش المان محدود

همان‌طور که در شکل مشخص است هر چه از پایه پره دورتر می‌شویم دمای پره کاهش پیدا می‌کند که کمترین دما در نقطه انتهایی پره می‌باشد.
در شکل (۳-۴) دماهای بدست آمده از روش عدم قطعیت برای ضرایب انتقال حرارت هدایتی و جابجایی بدست آمده را نشان می‌دهد و در شکل (۳-۵)ربا رسم دو نمودار فوق به مقایسه این دو پرداخته و دماها را در طول پره به نمایش می‌گذاریم.
در شکل‌های (۳-۶) و (۳-۷) با در نظر گرفتن سی ضریب هدایتی و جابجایی و حل، میانگین ،دماها در پره نشان داده شده و در شکل (۳-۸) به مقایسه دو حالت فوق و متوسط بینشان، دماها برای هر سه حالت می‌پردازیم.
در شکل (۳-۹) مقایسه دماها و پره برای سه حالت روش المان محدود و عدم قطعیت و میانگین گیری برای ضرایب هدایتی و جابجایی نشان داده می‌شوند .
شکل (۳-۱۰) با قرار دادن دماهای بدست آمده از میانگین گیری به عنوان مرجع و کسر دو حالت دمای بدست آمده از روش المان محدود و عدم قطعیت درجه اول به مقایسه این سه حالت می‌پردازیم.
در شکل (۳-۳) کنتور دما در پره مورد نظر نشان داده شده است و همان‌طور که انتظار می‌رفت با دور شدن از پایه پره دمای پره نیز کاسته خواهد شد.