نائبی و جسور خواجه (۱۳۸۸)، در پژوهشی با عنوان: ریشه یابی نزاع دسته‌جمعی (مورد مطالعه روستای کوچ وافشرد از توابع خواجه در استان آذربایجان شرقی) به ریشه یابی نزاع دسته‌جمعی از دیدگاه جامعه شناختی و نقش نیرهای اجتماعی می پردازند با بهره گرفتن از روش کیفی به این نتیجه می رسد که در جایی که گروه های متمایز اجتماعی وجود دارند مبارزه آنها برای کسب قدرت و منابع کمیاب (آب و زمین) در بروز نزاع‌های دسته‌جمعی نقش تعیین کننده ای دارد. از سوی دیگر در جایی که نظام متبنی بر خویشاوندی نسبتاً یکپارچه است و گروه بندیهای اجتماعی شکل نگرفته است نزاع دسته‌جمعی به وقوع می پیوندد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

میرفردی و همکاران (۱۳۸۹)، پژوهشی با عنوان میزان گرایش به نزاع جمعی در بین مردان ۱۵ تا ۶۵ سال شهرستان بویراحمد و عوامل موثر بر آن انجام دادند. نتایج پژوهش نشان داده است که متغییر اعتماد اجتماعی تأثیری بر گرایش به نزاع جمعی نداشته است اما خویشاوندگرایی، پایگاه اقتصادی- اجتماعی و سن تأثیری معنادار بر گرایش به نزاع جمعی داشته اند.

حسین زاده و همکاران (۱۳۹۰)، در پژوهشی با عنوان:« بررسی جامعه شناختی عوامل مؤثر بر میزان گرایش به نزاع دسته جمعی (مورد مطالعه شهر اهواز)»، تأثیر متغیرهایی از جمله احساس آنومی، احساس محرومیت نسبی، تعلق به جامعه قبیله­ای، خاستگاه خانوادگی و… را بر میزان گرایش به نزاع دسته جمعی مورد بررسی قرار دادند. نتیجه : بین متغیرهای کنترل اجتماعی، محرومیت نسبی، خاستگاه خانوادگی (شهری یا روستایی)، پایگاه اجتماعی-اقتصادی خانواده ها، و تعلق به جامعه قبیله­ای و گرایش به نزاع دسته جمعی رابطه آماری معناداری به دست آمده است.

صادق­نیا و میرفردی (۱۳۸۹)، پژوهشی با عنوان: بررسی رابطه فرهنگ شهروندی و گرایش به نزاع جمعی در بین مردان ۱۵تا ۶۵ سال شهرستان بویراحمد انجام دادند. نتایج پژوهش نشان دادند که متغیر فرهنگ شهروندی و ابعاد آن مسئولیت­ پذیری اجتماعی و مشارکت اجتماعی بر گرایش به نزاع جمعی تأثیرگذار می­باشد، اما بعد قانون مداری فرهنگ شهروندی بر متغیر وابسته تأثیرگذار نبوده است.

نتایج مارتین بونز در سال (۱۹۵۵)گویای آن است نزاع از عوامل گوناگون از جمله مذهب و نحوه توزیع منابع تاثیر گذار است.

نتایج پژوهشی جانس (۲۰۰۴) بیانگر این است عواملی نظیر شیوع فزاینده جرایم وکج رویهای اجتماعی وبی هنجاریهای اجتماعی (آنومی) کاهش اقتدار پلیس موجب کاهش میزان احساس امنیت شهروندان می‌شود تاثیر گذار است.

نیسبت، در مطالعه نزاع و خشونت درباره رفتار ساکنین تروک وهائیتی درسال۱۹۹۰ که در زیست بوم متفاوتی جهت دسترسی به دریایی آزاد برای ماهیگیری قرار گرفته اند، به این نتیجه رسید که منابع کمیاب ازجمله، فرصت ماهیگیری از دریا منجر به فرهنگ جنگجویی و نزاع در بین دو گروه می‌شود (تری یاندس،۱۳۸۸: ۳۷۲).

آلن خازین (۱۹۹۸)، درتحقیقی با عنوان “تحلیل نزاع‌های قبیله ای در غرب سودان و بخش شمالی ازجنوب سودان”با رویکرد کیفی به این نتیجه می رسد که نزاع قبیله ای بین عشایر کوچ نشین و کشاورزان یکجا نشین بر سر منابع تجدید پذیر ازجمله، آبیاری گیاهان و زمین در غرب سودان به طور گسترده با تغییرات آب و هوا و بوم شناختی و گسترش منابع قابل تجدید در مناطق شکننده باز تولید می‌شود. همچنین تداوم خشکسالی، توسعه کشاورزی مکانیزه بعنوان برنامه تبدیل ساختاری توسط نهادهای”برتون وود”و افزایش جمعیت انسانی و حیوانی (دامی) از عواملی هستند که نزاع بین آنها را تشدید می‌کند.

تونگ (۲۰۰۹) در پژوهشی نقش ساختار قوم‌گرایی در بروز نزاع­های دسته‌جمعی بر اساس نظریه « ساختارگرایی» مورد بررسی قرار داد. یافته های نشان داد: قدرت نهادهای سیاسی به بهترین نحو، وقوع یا فقدان خشونت را تبیین می کند. این تنها رویکردی است که پاسخ گوی این سؤال است که صلح و آرامش ریشه در چه چیزی دارد؛ و اینکه صلح و آرامش تنها به معنای نبود خشونت و درگیری نیست (به نقل از اسمیت، ۲۰۰۰: ۲۱-۳۹).

برانخاست (۲۰۱۱) پژوهشی با عنوان”تغییرات اقلیمی و نزاع بین طوایف” درمیان قبایل جنوبی سودان به این نتیجه رسیده است که هر گونه اختلاف در تغییرات آب و هوایی به گسترش درگیری میان عشایر کوچ نشین و کشاورزان بر سر آب و منابع طبیعی (چراگاه) می انجامد.

واضح است پژهشگران یاد شده سعی کرده اند به یک یا چند بعد خاص از مسائل مربوط به نزاع دسته‌جمعی توجه کنند.
نکات فایده­مند پژوهش مذکور آن است تا با تلفیق ودر کنار هم نهادن نظریه های مرتبط بتوان الگوی نظری/ تحلیلی را طراحی نمود. ضمن انکه نتایج آماری وروش های متنوع پژوهشی به کار رفته در این پژوهش ها می‌تواند در تحلیل مفاهیم این پژوهش رهگشا باشد و زوایای ارزنده ای را در بررسی مساله نزاع دسته‌جمعی پیش رو بگذارد. از نکات قوت پژوهش های داخلی وخارجی مذکور، جمع آوری اطلاعات و موضوعات و مقیاس های اندازه گیری آنها می باشد که بسترهای مناسب ومفیدی را برای اجرای بهتر تحقیق آشکار می‌سازد،بنابراین پیشینه های مطرح شده هم از نظر موضوعی و هم از نظر محتوایی زمینه ها وزاویه های دید مناسب را برای اجرای بهتر تحقیق فراهم می‌کنند. اما از نکات ضعف پیشینه های تحقیق این است که اکثر پژوهش ها نزاع دسته‌جمعی را از بعد اجتماعی مورد توجه قرار داده اند اما به طور کلی در مورد مطالعات مطرح شده دراین بخش می‌توان گفت که کمتر این مطالعات چه داخلی چه خارجی به طور مستقیم به بحث نزاع دسته‌جمعی ورابطه آن با عوامل فرهنگی وخویشاوندگرایی ومشارکت پرداخته اند به همین جهت تحقیق حاضر قصد دارد این خلاءپژوهش را در داخل کشور پر کند.

۲-۲- تعاریف نزاع و ابعاد مفهومی آن

نزاع جمعی را می‌توان چنین تعریف کرد”: رویارویی پرخاشگرانه و ستیزه جویانه که توأم با خشم، کینه و انتقام صورت می گیرد و سبب قتل، ضرب و شتم و مجروح و معلول شدن طرفهای درگیر می شود و خسارات جانی و مالی فراوانی نیز به بار می آورد (پورافکاری، ۱۳۸۳: ۳۷۴). همچنین می یر (۲۴:۱۳۶۸) معتقد است “نزاع عبارت است از کشمکش مشهود و از نظر اصولی مستقیماً قابل رؤیت، حداقل بین دو نفر.” نزاع‌های جمعی به عنوان یک مسئله اجتماعی علت بروز برخی مسائل اجتماعی دیگر است و خود نیز معلول برخی شرایط و پدیدههایی است که ریشه در ساختار اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جامعه دارد (میرفردی،۱۳۹۱: ۴۲).
نزاع، خصومت یا دشمنی دو نفر با هم با زبان یا با استعمال اسلحه یا نزاع افکندن به معنی ایجاد خلاف، کشمکش، دشمنی کردن و منازعه برپاکردن است (دهخدا،۱۳۴۱: ۴۴۰).
منازعه به معنی نزاع کردن وستیزه کردن (معین،۱۳۷۸: ۱۵۵).
نزاع عبارت است کشمکش مشهور و از نظر اصولی مستقیماً قابل رویت حداقل بین دونفر (شایان مظفر،۱۳۸۸: ۲۳۲).
شکل های مختلف نزاع از دید مسون وهندزا.
۱- آشکارا: از طریق اقدامات یا رفتارمشخص تعریف می‌شود نظیر درگیری فیزیکی و زد و خورد.
۲- پنهانی: در این حالت نزاع برای مدتی به صورت خفته وخاموش باقی می ماند. مانند ناسازگاری های بالقوه (تحقق نیافته) در نظام و نهادهای دولتی یا حتی جامعه مدنی نظیر کینه و تعصب داشتن.
۳- اشکال نزاع از نظر دیر والرشتاین پتر.
در سطح بین المللی والرشتاین پتر سه شکل نزاع را شناسایی کرده است.
۱- نزاع بین ایالتی
۲- نزاع داخلی بین قومیت ها یا جامعه مدنی
۳- نزاع بین دولت ها.
نزاع کشمکش بین افراد یا جمعی بر سر ارزش ها، ادعا، وضعیت، قدرت یا منابع کمیاب که در آن گروه درگیر در نزاع از برتری ارزش ها یا ادعای خود حمایت می‌کند (میلر،۲۰۰۵: ۲۲۹).
انواع نزاع از دید لاک وود
۱- نزاع اجتماعی، ۲- نزاع نظامی
صورت های وقوع نزاع از دیدگاه لاک وود
به نظرلاک وود این نزاع‌ها به سه صورت خود را نمایان می‌سازد:
۱- نزاع آشکار، ۲- نزاع نهانی، ۳- نزاع نژادی