۵۶

۶۱

۵۳

۵۸

۳۸

۲۱-

۲

۲۴

۴۵

۵۳

۵۴

۶۱

ضریب نگهداشت%

با توجه به جدول ۴-۳۷ معلوم می شود که کمترین ضریب نگهداشت آب در فروردین ماه و بیشترین آن نیز در مرداد ماه می باشد و از کل بارندگی فروردین ماه ۲۱ درصد مقدار آن از طریق ذوب برف تامین شده و بر مقدار روانآب حاصل از بارندگی اضافه می شود. بنابراین در حوضه ذیلکی رود از متوسط بارش سالانه که مقدار آن ۱۲۲۲ میلیمتر می باشد و بر سطح حوضه فرو می ریزد ۵۶ درصد آن تبدیل به روانآب شده و ۴۴ درصد دیگر نیز صرف عوامل دیگر شده است. بیلان هیدرولوژیکی حوضه نشانگر این است که از کل بارندگی سالیانه چه مقدار بصورت تبخیر و تعرق دوباره به جوبر برگشته و چه مقدار از بارندگی به صورت آبهای جاری و یا بصورت ذخیره آبهای زیرزمینی باقی می ماند. برای محاسبه بیللان آبی حوضه ابتدا تبخیر و تعرق واقعی حوضه را از رابطه تورک بدست می آوریم. این رابطه به صورت زیر میباشد (علیزاده، ۱۳۷۹) در رابطه با بیلان آبی حوضه ذیلکی رود را به روش زیر محاسبه می کنیم. که در آن:

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

TI: عامل مربوط به دمای متوسط سالانه هوا است که مقدار آن برابر است با:

E: تبخیر سالانه بر حسب میلیمتر

P: بارندگی سالانه بر حسب میلیمتر

با توجه به رابطه مقدار تبخیر سالانه حوضه آبریز ذیلکی رود ۳۶/۷۰۶ میلیمتر محاسبه شده است. حال اگر از عوامل نفوذ صرفنظر شود بقیه بارش بصورت روانآب از حوضه خارج می گردد. لذا خواهیم داشت:
R: روانآب به ملیمتر
p: مقدار بارندگی سالانه به میلیمتر
E: تبخیر و تعرق محاسبه شده از رابطه تورک

۱۲۲۲ – ۷۰۶٫ ۳۶ = ۵۱۵٫ ۶۴
در این رابطه مقدار روانآب برابر۶۴/۵۱۵ میلیمتر که از حوضه خارج می شود. در اینجا میزان سالیانه تبخیر و تعرق واقعی و روزانه ذیلکی رود را به متر تبدیل می کنیم.

بطوری که مشاهده می شود از ۱۲۲۲ میلیمتر بارندگی سالانه حدود ۳۶/۷۰۶ میلیمتر به صورت تبخیر و تعرق از حوضه خارج می گردد و ۶۴/۵۱۵ میلیمتر آن به روانآب تبدیل می شود بنابراین مقدار آبی که به صورت بارش وارد حوضه می شود تقریبا ً به همان اندازه به صورت تبخیر و تعرق و روانآب از حوضه خارج می گردد.

۴-۸-۹٫ بررسی پدیده سیل و اثرات آن در حوضه آبریز ذیلکی رود

مشکلاتی در مورد سیل گیری اراضی حاشیه رودخانه در زمان سیلاب وجود دارد. با این حال در فصول گرم سال مشکل کم آبی و خشکسالی مطرح می باشدو گاه نیز باعث نزاع می گردد. بنابراین باید روشهایی به کارگرفته شود که ضمن مهار سیل به تامین آب کمک کند. . در صورت وجود این امکان احداث سد برا ی مهار سیلاب و بهره وری از آب توصیه می شود. بهسازی و توسعه استخرهای سنتی (مسیل ها) نیز جهت مهار سیلاب و استفاده از آب آنها و حتی پرورش آبزیان توصیه می شود. حفظ حریم رودخانه نیز از روش های دیگر محسوب می شود. همچنین انجام اقدامات آبخیزداری و حفاظت از منابع طبیعی (جنگل ومرتع) به منظور حفظ توأمان آب و خاک ضروری است.
شیب عمومی رودخانه نسبتاٌ زیاد است (۴۵%) بنابراین سرعت وتوان فرسایشی رودخانه بویژه در بازه‎های کوهستانی و کوهپایه زیاد می باشد. بازدیدهای میدانی نیز حاکی از این است که رودخانه در زمان سیل، رسوب و چوب زیادی را حمل می نماید هنگام عبور سیل از مقطع پل، این مواد ممکن است در مقطع گیر کرده و مشکلاتی را ایجاد نماید. لازم به ذکر است که شکست ناگهانی شیب حوضه در ورود به سر دشت موجب انباشت سریع رسوبات سیلابی پس از فروکش سیل و بالطبع موجب انحراف مسیر آبراهه‎ها خواهد شد (شرکت جهاد تحقیقات آب و ابخیزداری گزارش تلفیق، جلد اول، ۱۳۷۸، ص۱۱۸)

۴-۸-۱۰٫ اثرات سیلاب در حوزه آبریزذیلکی رود

محیط حوزه آبریز یک سیستم پویا و پیچیده است که دائماً تحت تاثیرات، کنش عوامل متغیر و چندگانه در حال تعدیل شرایط حاکم است. بعلت رژیم بارندگی خاص محدوده مورد مطالعه آبراهه های حوزه آبریز ذیلکی دارای دو دوره پر آبی در فصل پائیز و بهار می باشند. سیلاب حوزه بدلیل فرسایش زیاد خاک حوزه و هوازدگی شدید برونزد های سنگی، توام با بار رسوبی زیاد است و احتمال وقوع پدیده سیلاب‎های گلی و واریزه دار بالا است. قدرت تخریب این جریان ها بدلیل بالا رفتن وزن مخصوص مایع فوق العاده است و متعاقب هر سیل، مورفولوژی حوزه تغییر محسوسی نشان می دهد. این تغییر بصورت فرسایش کناره ای و بستر در زمان وقوع سیل رخ می دهد. پس از فروکش سیل بلوکها و قطعات بزرگ سنگی که در زمان اوج سیل به رودخانه وارد شده است عموماٌ در قسمت های داخلی پیچ ها انباشته می‎شوند و در زمان کم آبی موجب انحراف مسیر آبراهه ها می گردند. بارش شدید و طولانی مدت در منطقه و بالا آمدن سطح آب دریای خزر ذوب سریع برف، نفوذ پذیری خاک و همچنین عوامل مربوط به فعالیت های بشری. اهم فعالیت های انسانی مرتبط با این امر، عبارتند از اینکه در اکثر رودخانه های منطقه، تجاوز به حریم رودخانه به وفور دیده می شود. به عبارتی در حریم رودخانه ساخت و ساز، راه سازی و یا فعالیت کشاورزی انجام می گیرد. یکی دیگر از عوامل مهم و کارا برداشت بی رویه و غیر اصولی شن و ماسه رودخانه ای است که اثرات زیان بار آن بصورت انحراف مسیر آبراهه های حوزه و نهایتاٌ تعریض بستر می باشد. بعبارتی رودخانه حالت سرگردان به خود گرفته و زمینهای اطراف را مورد هجوم و فرسایش قرار میدهد. ضمناٌٌ احداث سازه های نامناسب در مسیر جریان آب مانند پل های با ابعاد نامناسب برای عبور آب یا با پایه های متعدد سبب شده که کانال رودخانه در مواقع وقوع سیلاب و خصوصاٌ سیلاب های واریزه دار ظرفیت حمل و انتقال رسوبات وارده را نداشته و باعث انحراف و تجاوز رودخانه به اطراف خود شود. تخریب شدید منابع طبیعی و بهره برداری بی رویه از جنگل ها و مراتع و نیز تغییر کاربری اراضی و تبدیل آنها به اراضی کشاورزی سبب شده که پدیده های فرسایشی از جمله رانش زمین به وقوع بپیوندند که خود زمینه ساز سیلاب های واریزه ای مخرب میباشند.
قسمت اعظم طول رودخانه ها مسیر های کوهستانی و کوهپایه ای و پر شیب با دره های V شکل است. این عامل باعث می شود که در این مناطق سرعت جریان در رودخانه و در نتیجه توان فرسایشی آن زیاد باشد. در این بازه ها سیل گیری رخ نمی دهد و یا پهنه سیل خیلی کم می باشد. سیل در پهنه هایی با شیب های تند، خطرناک است زیرا سرعت جریان سیل را افزایش می دهد. شکل حوضه آبریزذیلکی نزدیک به دایره است و مسیر جریان آبراهه اصلی عموماٌ جنوبی – شمالی است. شکل حوزه از دیدگاه ” مشکلات سیل ” با توجه به شیب رودخانه عمل میکند. آشکار است که دایره ای بودن حوزه ها باعث می گردد که زمان تمرکز حوزه کاهش یابد. (بر عکس عامل کم شیب بودن حوزه). سطح حوضه عمدتاٌ پوشیده از پوشش گیاهی جنگلی است و در هر حال پوشش گیاهی و انواع دیگر (مرتع، باغات و مزارع) نیز اراضی را پوشانده است بنحوی که کمتر جایی در سطح حوزه یافت می شود که عاری از هرنوع پوشش گیاهی باشد. این عامل نیز در مهار سیلاب نقش مهمی را ایفا میکند، بنحوی که در هر منطقه ای که پوشش گیاهی لطمه دیده، مشکلات سیل افزایش یافته است

۴-۸-۱۱٫ اندازه گیری دبی سیل

در حوضه هایی که دارای آمار اندازه گیری سیل می باشد براساس موجودیت و نوع داده ها دو روش مختلف برای به دست آوردن حداکثر دبی لحظه ای سیل به کار گرفته می شود که عبارتند از:
۱- برای زمانی که فقط داده های حداکثر دبی لحظه ای رودخانه ای در اختیار می باشد از تحلیل فراوانی سیل استفاده می شود.
۲- برای زمانیکه داده های هیدروگراف سیل همراه با داده های بارندگی در اختیار باشد از هیدروگراف واحد استفاده می شود و با توجه به داده های موجود در حوضه ی آبریز ذیلکی رود از هیدروگراف واحد استفاده می کنیم (علیزاده، ۱۳۸۵، ص ۷۵۷).

۴-۸-۱۲٫ محاسبه و تحلیل دبی متوسط سیل

برای این منظور، ابتدا آمار دبی متوسط ایستگاه آب سنجی شهر بیجار جمع آوری و پس از آنالیز نقطه ای، با توزیع های آماری مختلف برای انجام شد. پس از بررسی و مطالعه، تابع توریع آماری لوک پیرسون تیپ سه به عنوان مناسب ترین توزیع محدوده مورد مطالعه انتخاب گردید.