پرسش ها

تعداد

حداقل

حداکثر

میانگین

انحراف معیار

پیشرفت و توسعه فعالیت ها

۹۰

۱

۵

۳۴/۳

۰۱۸/۱

استاندارد سازی فعالیت ها
۹۰

۱

۵

۰۲/۳

۹۴۸/۰

توانمندسازی منابع

۹۰

۱

۵

۳۴/۳

۹۳۸/۰

طبق تحلیل نتایج جدول ۴-۷، گویه های ” پیشرفت و توسعه فعالیت ها و توانمند سازی منابع ” از میان گویه های سه گانه اثربخشی عملکرد بالاترین میانگین را داشته و حاکی از این است که خدمات برون سپاری نسبت به دیگر گویه‌ها بیشتر بر این گویه ها تأثیر دارد.

۴-۲-۸ شاخص های توصیف داده ها: کیفیت عملکرد

کیفیت عملکرد دارای چهار گویه می‌باشد که هریک از گویه ها جداگانه توصیف شده است. جدول ۴-۸ اطلاعاتی ‌در مورد شاخص های توصیفی این متغیر ارائه می‌کند.

جدول ۴-۸ شاخص های توصیف داده ها: کیفیت عملکرد

پرسش ها

تعداد

حداقل

حداکثر

میانگین

انحراف معیار

کنترل و نظارت

۹۰

۱

۵

۰۷/۳

۰۷۹/۱

ارتقاء کیفیت

۹۰

۱

۵

۱۷/۳

۰۳۰/۱

امنیت شغلی

۹۰

۱

۵

۱۳/۳

۱۴۴/۱

نوآوری و خلاقیت

۹۰

۱

۵

۷۸/۲

۰۱۴/۱

طبق تحلیل نتایج جدول ۴-۸، گویه ” ارتقاء کیفیت ” از میان گویه های چهار گانه کیفیت عملکرد بالاترین میانگین را داشته و حاکی از این است که خدمات برون سپاری نسبت به دیگر گویه ها بیشتر بر این گویه تأثیر دارد.

۴-۲-۹ شاخص های توصیف داده ها: کمیت عملکرد

کمیت عملکرد دارای چهار گویه می‌باشد که هریک از گویه ها جداگانه توصیف شده است. جدول ۴-۹ اطلاعاتی ‌در مورد شاخص های توصیفی این متغیر ارائه می‌کند.

جدول ۴-۹ شاخص های توصیف داده ها: کمیت عملکرد

پرسش ها

تعداد

حداقل

حداکثر

میانگین

انحراف معیار

سرعت

۹۰

۱

۵

۷۹/۳

۸۵۵/۰

هزینه

۹۰

۱

۵

۶۳/۳

۰۲۲/۱

آزادسازی دارایی ها

۹۰

۱

۵

۴۰/۳

۰۳۶/۱

سرمایه گذاری منابع برون سپاری

۹۰

۱

۵

۲۳/۳

۸۷۵/۰

طبق تحلیل نتایج جدول ۴-۹، گویه «سرعت» از میان گویه های چهار گانه کمیت عملکرد بالاترین میانگین را داشته و حاکی از این است که خدمات برون سپاری نسبت به دیگر گویه ها بیشتر بر این گویه تأثیر دارد.

۴-۳- پاسخ به پرسش ها و فرضیه های پژوهش

پژوهش حاضر دارای چهار پرسش و چهار فرضیه است که در این بخش به پاسخ آن ها پرداخته شده است.

۴-۳-۱- پاسخ به پرسش و فرضیه اول

پرسش اول: تا چه میزان خدمات برون سپاری بر کارایی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی مؤثر بوده است؟

برای آزمودن پرسش اول، از آزمون تی – استیودنت تک نمونه ای^[۸۹] برای مقایسه میانگین نمونه با یک مقدار ثابت استفاده می شود. برای پاسخ به پرسش اول می توان از مقدار ثابت ۳ به عنوان میانگین استفاده کرد. که اگر میانگین میزان تأثیر خدمات برون سپاری بر کارایی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی از ۳ بیشتر باشد، تأثیر آن بیشتر از حد متوسط است و اگر میانگین میزان تأثیر خدمات برون سپاری بر کارایی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، کمتر از ۳ باشد تأثیر آن کمتر از حد متوسط است. نتیجه این آزمون پس از انجام محاسبات در جدول ۴-۱۰ گزارش شده است:

جدول ۴-۱۰ آماره های توصیفی کارایی عملکرد

متغیر

تعداد

میانگین

انحراف استاندارد

خطای استاندارد میانگین

کارایی عملکرد

۹۰

۳۲۵۰/۳

۷۳۲۹۰/۰

۰۷۷۲۵/۰

‌بر اساس جدول ۴-۱۰ چون میانگین برابر ۳۲/۳ بیشتر از میانگین ثابت ۳ است. ‌بنابرین‏ میزان تأثیر خدمات برون‌سپاری بر کارایی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی بیشتر از حد متوسط است.

فرضیه اول: خدمات برون سپاری بر کارایی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تأثیر مثبت دارد.

برای آزمودن فرضیه فوق می توان ‌به این صورت زیر نوشت:

فرضیه صفر: خدمات برون سپاری بر کارایی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تأثیر مثبت ندارد.

فرضیه یک: خدمات برون سپاری بر کارایی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تأثیر مثبت دارد.

بر اساس آزمون t، می توان گفت که اگر سطح معناداری از مقدار ۰۵/۰ کمتر باشد، فرضیه صفر رد می شود و اگر چنانچه سطح معناداری از مقدار ۰۵/۰ بیشتر باشد، فرضیه صفر رد نمی شود.

جدول ۴-۱۱ آزمون t برای کارایی عملکرد

متغیر

آماره t

درجه آزادی

سطح معنی­داری

اختلاف میانگین­ها

فاصله اطمینان ۹۵ درصد اختلاف

کران پایین

کران بالا

کارایی عملکرد

۲۰۷/۴

۸۹

۰۰۰/۰

۳۲۵۰۰/۰

۱۷۱۵/۰

۴۷۸۵/۰

‌بر اساس جدول ۴-۱۱ چون سطح معناداری برابر با ۰۰۰/۰ و از ۰۵/۰ کمتر است ‌بنابرین‏ فرضیه صفر رد می شود و با اطمینان ۹۵ درصد می توان گفت: خدمات برون سپاری بر کارایی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تأثیر مثبت دارد.

۴-۳-۲- پاسخ به پرسش و فرضیه دوم

پرسش دوم: تا چه میزان خدمات برون سپاری بر اثربخشی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی مؤثر بوده است؟

برای آزمودن پرسش دوم، از آزمون تی – استیودنت تک نمونه ای برای مقایسه میانگین نمونه با یک مقدار ثابت استفاده می شود. برای پاسخ به پرسش دوم می توان از مقدار ثابت ۳ به عنوان میانگین استفاده کرد. که اگر میانگین میزان تأثیر خدمات برون سپاری بر اثربخشی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی از ۳ بیشتر باشد، تأثیر آن بیشتر از حد متوسط است و اگر میانگین میزان تأثیر خدمات برون سپاری بر اثربخشی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، کمتر از ۳ باشد تأثیر آن کمتر از حد متوسط است. نتیجه این آزمون پس از انجام محاسبات در جدول ۴-۱۲ گزارش شده است:

جدول ۴-۱۲ آماره های توصیفی اثربخشی عملکرد

متغیر

تعداد

میانگین

انحراف استاندارد

خطای استاندارد میانگین

اثربخشی عملکرد

۹۰

۲۳۷۰/۳

۸۲۷۵۰/۰

۰۸۷۲۳/۰

‌بر اساس جدول ۴-۱۲ چون میانگین برابر ۲۳/۳ بیشتر از میانگین ثابت ۳ است. ‌بنابرین‏ میزان تأثیر خدمات برون‌سپاری بر اثربخشی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی بیشتر از حد متوسط است.

فرضیه دوم: خدمات برون سپاری بر اثربخشی عملکرد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تأثیر مثبت دارد.

۲-۲-۲- مفاهیم دانش :

شرکت های بزرگی مانند مایکروسافت (پر ارزش ترین شرکت سال ۱۹۹۸) مالک چیز ارزش مندی جز دانش و اطلاعات نیستند . بازی اقتصادی آن ها این است که حریم مالکیت علمی و فنی خود را حفظ کرده و قلمرو دانش و تخصص خود را گسترش دهند . این متخصصان هستند که دانش جدید را کشف می‌کنند ، محصولات جدید و فرایندهای نو را اختراع می‌کنند ، فرایندهای تولید را اداره می‌کنند و ابزار ها و فرایندهای جدید را که حاصل پیشرفت دانش است به کار می گیرند . ایجاد سرمایه انسانی به اقتضای طبیعت خود فرایندی اجتماعی است نه فردی . تخصص و مهارت فنی انسان فقط وقتی رشد می‌کند که هر نسلی آن چه را آموخته است به نسل بعدی بیاموزد تا نسل بعدی وقت و نیروی خود را برای پیشبرد دانش موجود و کسب تخصص ها و مهارت های فنی جدید وقف نماید ، نه اینکه وقت خود را به کشف دوباره کشف شده ها بگذرانند (ابطحی وصلواتی ، ۱۳۸۵ ) .

دانش برای تمام سازمان ها از جمله دارایی های بسیار ارزشمند و راهبردی است، به طوری که صاحب نظران علم مدیریت ، دانش را جایگزین نهایی تولید ، ثروت و سرمایه پولی می دانند همچنین در اقتصاد امروز دنیا ، دانش منبعی همانند و در عرض سایر منابع تولید مانند کار و سرمایه و زمین نیست ، بلکه تنها منبع معنی دار عصر حاضر به شمار می رود (دراکر ، ۲۰۰۰) .

در واقع دانش تنها منبعی در سازمان است که در اثر استفاده ، نه تنها از ارزش آن کاسته نشده ، بلکه بر ارزش آن نیز افزوده می‌گردد . این دانش در رویه ها ، دستورالعمل ها ، دیدگاه ها ، اقدامات و تصمیمات سازمانی مستقر و مستتر است و زمانی اهمیت بیشتر می‌یابد که به محصولات و خدمات ارزشمندی تبدیل شود ( رضاییان ،۱۳۸۲) .

سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه^[۸۰] (OECD ) اقتصاد دانش محور و نقش دانش در پیشرفت های اقتصادی در هزاره سوم را مورد تأکید قرار داده است . در گزارش توسعه جهانی که در سال ۱۹۹۸ توسط بانک جهانی منتشر شد ، آمده است : ‌در مورد کشورهای پیشرو اقتصاد جهانی ، اهمیت دانش به عنوان یک منبع در مقایسه با سایر منابع چنان افزایش یافته است که دانش به عنوان مهم ترین عامل تعیین کننده استاندارد زندگی در آمده است . بانک جهانی در سال ۲۰۰۲ بار دیگر بر اهمیت دارایی های دانشی ملت ها تأکید کرد و توجه به دارایی دانشی را به عنوان راهی برای مشارکت کشورهای در حال توسعه در انقلاب دانشی به شمار آورد که می‌تواند در کاهش فاصله بین کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته نقش تعیین کننده ای ایفا کند (حسن زاده ، ۱۳۸۸) .

۲-۲-۳ – تعاریف دانش :

روش مفید برای درک تعریف مناسب از دانش می‌تواند از طریق تمایز آن از اینکه چه چیزی دانش نیست به دست آید . یکی از تمایزهای مرسوم در ادبیات دانش ، بین دانش ، اطلاعات و داده است .

داده ^[۸۱] را می توان به عنوان اعداد خام ، تصاویر ، کلمات و صداهایی در نظر گرفت که از طریق مشاهده یا اندازه گیری به دست می‌آیند .

اطلاعات^[۸۲] بیانگر داده های مرتب شده ای هستند که در یک الگوی معنادار قرار گرفته اند .

دانش^[۸۳] می‌تواند از کاربرد ، تحلیل و استفاده مفید از داده ها و یا اطلاعات درک گردد به عبارت دیگر ، دانش می‌تواند داده ها و یا اطلاعاتی باشد که بر روی آن یک لایه تحلیل منطقی دیگر اضافه شده و سپس تفسیر می شود ، معنایی به آن افزوده شده و به سیستم موجود از اعتقادات و مجموعه دانش ملحق می‌گردد . ‌بنابرین‏ دانش ابزار مورد نیاز را برای تحلیل و درک داده و اطلاعات فراهم کرده و باعث به وجود آمدن رابطه علی و معلولی ‌در مورد حوادث و اعمال می شود و اصولی را فراهم می آورد تا بتوان افکار و اعمال را به طور معناداری هدایت کرد .

طبق تعاریف بالا ، در یک روش مشترک که داده ، اطلاعات و دانش به هم پیوسته هستند یک ساختار سلسله مراتبی می‌باشد که روابط در آن اساسا یک طرفه می‌باشد و در آن داده ها ، اطلاعات را تولید کرده و اطلاعات نیز به نوبه خود برای تولید دانش به کار می رود . البته باید توجه داشت که روابط متقابل این عوامل پیچیده تر از این ارتباطات است . در حالی که داده ها و اطلاعات می‌توانند سنگ بنای دانش را به وجود آورند ، به طور یکسان دانش نیز می‌تواند باعث تولید داده ها و اطلاعات شود ، ‌بنابرین‏ رابطه بین این سه ، پویا و متقابل است .

۲-۲-۳-۱- اکتشاف دانش :

در شکل ۲-۲-۱- که هرم دانش نامیده می شود سلسله مراتب دانش نشان داده شده است

(مختاری و یمین فیروز ،۱۳۸۳). همان‌ طور که از شکل پیدا‌ است برای رسیدن به دانش موجود در داده ها راه سختی در پیش است.

شکل ۲-۳ : هرم دانش

طبق تعریف اکتشاف دانش ^[۸۴] عبارت است از پروسه ای جهت استخراج اطلاعات مهم و اساسی، ضمنی، قبلا ناشناخته و سودمند از داده های خام در پایگاه داده های بزرگ. هدف اصلی اکتشاف دانش یافتن دانش نهفته در داده ها با کمترین (یا عدم) دخالت انسانی است(مختاری و یمین فیروز ،۱۳۸۳). مراحل یک پروسه اکتشاف دانش به صورت زیر است:

۱- گردآوری داده^[۸۵]: به طور کلی دو روش برای جمع‌ آوری دادهها وجود دارد. در حالت اول خود طراح مدل تولید داده را نیز کنترل میکند. این روش، آزمون طراحی شده نامیده میشود. دومین وضعیت هنگامی است که شخص خبره نمیتواند تأثیری در فرایند تولید داده داشته باشد. این وضعیت با نام رویکرد مشاهدهای شناخته میشود.

۲- پاک سازی داده ها ^[۸۶]: در این مرحله دادههای غیرمعتبر از مجموعه دادههای آموزشی خارج میشود. دادههای دارای خطا یا پرت و اطلاعات ناکامل، نمونههایی از دادههای زائد هستند که باید پاکسازی ‌در مورد آن ها انجام شود. دو راه برای برخورد با دادههای زائد وجود دارد که یکی تشخیص و خذف دادههای زائد به عنوان بخشی از مرحلهی پیش پردازش است و دیگری ارائهی مدلی که مقاوم نسبت ‌به این داده باشد.

۳- تبدیل داده ها ^[۸۷]: در این گام دادهها به قالبی قابل استفاده برای دادهکاوی در میآیند. اختلاف در بازه مقادیر ویژگیها باعث تأثیر منفی در کارایی مدل نهایی میشود. لذا در این مرحله سعی میشود تمامی ویژگیها در یک بازهی یکسان نرمالیزه شوند تا از تأثیر تفاوت بازهها جلوگیری به عمل آید.

1. ارزیابی مناسب تکنولوژی‏ها به منظور انتقال و همسازی؛

لازمه رسیدن ‌به این هدف، شناسایی آن دسته از تکنولوژی‏های موجود در کشورهای توسعه یافته است که تا حدودی قابل تطبیق بوده و چشم‏انداز با محیط کشورهای در حال توسعه دارند.

1. 1. گزینش تکنولوژی‏ها برای توسعه؛

این امر مستلزم شناسایی تکنولوژی‏های بومی موجود و شناسایی تکنولوژی‏های خارجی دیگر سازگار با هدف‏های ملی است.

1. مهار تکنولوژی‏های مناسب به منظور حفاظت محیط زیست؛

لازمه این کار شناسایی معیارهای اصلاحی به منظور مهار تکنولوژی‏های محلی و وارداتی است.

هم فنون موجود ارزیابی تکنولوژی یا باید با عوامل کیفی سروکار داشته باشد و یا با عوامل کمی، ترکیبی از این دو معنی ندارد. بدین ترتیب ما در شرایط واقعی دنیا که هم عوامل کیفی و هم عوامل کمی نقش دارند تحلیلگر سه راه (انتخاب) در پیش دارد:

• • یک مدل کمی را برای ارزیابی قابل اندازه ‏گیری برگزیند، سپس قضاوت مبتنی به ارزش‏های اختیاری منتسب به عوامل کیفی را به آن بیفزاید.

• • یک مدل کیفی انتخاب کند و یا هر دو دسته عوامل برخورد کیفی داشته باشد.

• عوامل کیفی و کمی را به طور جداگانه و با بهره گرفتن از مدل‏های مناسب تجزیه و تحلیل کند و سپس با گونه‏ای تلفیق نتایج به دست آمده، به تجزیه و تحلیل کلی بپردازد (دیرمینا، ۱۳۸۲).

فرایند ارزیابی تکنولوژی به سبب وجود فعل و انفعال‏ها با کنش‏های درونی بسیار پیچیده بین تکنولوژی و محیط اطراف نیازمند ملاحظه عوامل بسیاری است. فهرست‏هایی از عوامل شناخته شده وجود دارد که می‏توان در ارزیابی به کار گرفت که فهرست ترکیبی از عوامل ارزیابی به شرح ذیل می‏ باشد:

۱-عوامل مرتبط با تکنولوژی؛

• • بهره ‏وری فنی (توانایی، قابلیت اتکا، کارایی)

• • گزینش‏های تکنولوژی (انعطاف‏پذیری، مقیاس)

• وجود عوامل زیربنایی (پشتیبانی ، خدمات)

۲-عوامل اقتصادی

• • مکان عمل اقتصادی (هزینه و سود)

• • پیشرفت در بهره ‏وری (سرمایه، منابع)

• استعداد بازار (اندازه، کشش)

۳-عوامل منابع

• • وجود منابع مواد اولیه و انرژی

• • وجود منابع مالی

• وجود نیروی انسانی ماهر

۴-عوامل محیطی

• • تأثیر بر محیط فیزیکی (هوا، آب، خاک)

• • تأثیر بر شرایط زندگی ( آسایش، سروصدا)

• تأثیر بر زندگی ( ایمنی، سلامتی)

۵-عوامل جمعیتی

• • رشد جمعیت (نرخ رشد، امید به زندگی)

• • سطح آموزش و پرورش (نرخ بی‏سوادی)

• ویژگی‏های نیروی کار (بیکاری ساختاری)

۶-عوامل اجتماعی– فرهنگی

• • تأثیر بر فرد (زندگی شخصی)

• • تأثیر بر روی جامعه (ارزش‏ها)

• قابلیت سازگاری با فرهنگ موجود

۷-عوامل سیاسی- قضایی

• قابلیت سازگاری با نهادها و سیاست‏ها (مانهاتان^[۲۶]، ۱۹۸۹).

۲-۱-۳۳ روش‏های ارزیابی سطح تکنولوژی

در یک دسته ‏بندی کلی هر نوع ارزیابی تکنولوژی در یکی از دسته‏های پنج‏گانه زیر قرار می‏ گیرد:

الف) ارزیابی محتوای تکنولوژی در سطح شرکت، بخش یا ملی؛

ب) ارزیابی فضای تکنولوژی دو سطح شرکت، رشته، بخش یا ملی؛

ج) ارزیابی موقعیت تکنولوژی در سطح رشته یا زیر بخش‏های فعالیت؛

د) ارزیابی توانایی‏های تکنولوژی در سطح بخش یا کلان؛

هـ) ارزیابی نیازهای تکنولوژی در سطح بخش یا ملی؛

ارزیابی‏ها از نوع (ب) و (ج) یعنی ارزیابی فضای تکنولوژی و نیز ارزیابی موقعیت تکنولوژی در مقایسه دو کارخانه یا تکنولوژی مشابه که در دو کشور متفاوت مورد استفاده قرار می‏ گیرد و مرتبط با موضوع مدیریت انتقال تکنولوژی است.

ارزیابی از نوع (د) و (ه) یعنی ارزیابی توانایی‏های تکنولوژی در سطح بخش، کلان و یا ملی مطرح است و در مقایسه ارزیابی شرکت‏ها و بنگاه‏ها از آن استفاده نشده است.

ارزیابی از نوع (الف) یعنی ارزیابی محتوای تکنولوژی در سطح بنگاه، بخش و یا ملی به نحو مشخص بر جنبه‏ های گوناگون تکنولوژی تمرکز می‏یابد و روشی است برای ارزیابی اجزاء گوناگون تکنولوژی و نیز اثرات کلی تکنولوژی (کوئین^[۲۷]،۱۹۸۷).

روش‏های زیادی برای ارزیابی تکنولوژی وجود دارد که هر روش با توجه به دیدگاه خاصی تنظیم گردیده است، در اینجا به ذکر تعدادی از این روش‏ها می‏پردازیم:

۲-۱-۳۳-۱ روش تحلیل پوششی داده ها^[۲۸]

مدل تحلیل پوششی داده ها به وسیله چارنز، کوپر و رودز در سال ۱۹۷۸ معرفی گردید. این روش تعمیم یافته روش دو نهاده‏ای و یک ستاده‏ای فارل^[۲۹] به سیستم‏های با نهاده‏های چندگانه و ستاده‏های چندگانه است و در حال حاضر به صورت فزاینده‏ای برای ارزیابی کارایی مؤسسات دولتی یا غیر دولتی که شامل مجموعه‏ای از واحدها یا شعب شبیه هم هستند، مورد استفاده قرار می‏ گیرند و به عنوان یک ابزار فوری و کارآمد مطرح است.

تحلیل پوششی داده ها (DEA) اندازه‏ای از کارایی یک واحد تصمیم‏ گیری (DMU) در مقایسه با واحدهای تصمیم‏ گیری که ستاده‏های مشابه را با نهاده‏های مشابه تولید می‏ کنند، به دست می‏ دهد. این واحدها می ‏توانند شعب یک بانک، مدارس، دانشگاه ها، بیمارستان‏ها، پالایشگاه‏ها، شعب شرکت‏های بیمه، نیروگاه برق، ادارات تحت پوشش یک وزارتخانه و یا کارخانه‌ها مشابه باشد. بنگر و موری ( ۱۹۹۶) مدلی از (DEA) در ارزیابی ۸۹ واحد مبنای مقایسه واحدهای در حالت برخورداری از تکنولوژی Postirian و عدم برخورداری از این تکنولوژی به کار برده ‏اند و در نتیجه اثر وجود تکنولوژی را در به کارگیری کمتر منابع برای به دست آوردن خروجی‏ها محاسبه و ارزیابی کرده ‏اند. مدلی از DEA که توسط آن ها استفاده شده است، به صورت زیر می‏ باشد:

در این مدل y_1f محصول شماره یکم احد i ام و y_2j محصول شماره دوم j ام و x_f نهاده واحد j ام است.

وجود تکنولوژی Postirian با w_j=1 مشخص می‏ شود، تعداد واحدهای تصمیم‏ گیری ۸۹ تا است (رستمی‏نمین، ۱۳۸۶).

۲-۱-۳۳-۲ روش ارزیابی تناسب فناوری

هدف از ایجاد این مدل تعیین و شناخت فرصت‏های موجود در شرکت‏ها برای انتخاب جذب و اجرای تکنولوژی جدید بوده و به مدیران امکان ارزیابی تناسب تکنولوژی و تعیین فعالیت‏ها و خط‏مشی‏های آینده را می‏ دهد.در این مدل سطح تکنولوژی از سه بعد مورد ارزیابی قرار می‏ گیرد:

-بعد اول بررسی اولویت‏های شرکت است. در این مرحله اولویت‏های شرکت در جلسات بحث و گفتگو توسط کارشناسان تعیین می‏ شود.

-بعد دوم بررسی ویژگی‏های شرکت است. در این مرحله مشخصات شرکت ذکر می‏ گردد. گروه بررسی شده از بین مشخصه‏ هایی که وجود دارد، مواردی که ‌در مورد شرکت صادق است، انتخاب می‏ کنند.

-بعد سوم مناسب بودن تکنولوژی برای شرکت است.

ظهور بازار های خصوصی که به نیروی محرکه مدرن سازی بازار و کانون نظم اجتماعی جدید تبدیل شده بودند.این امر علاوه بر آنکه موجب پیدایش واسطه ها و دلالان سودجو گشته بود تباتی میان آن ها جهت بالا بردن قیمت ها را به دنبال داشت.چنان که آدام اسمیت که به پدر لیبرالیسم شهرت دارد و از دست نامرئی بازار جهت تنظیم آن نام می‌برد،اذعان می‌دارد که «مصرف تنها غایت و مقصد هر نوع تولید است و منابع تولید کننده تنها باید تا جایی مورد توجه قرار گیرد که برای حمایت از مصرف کننده ضروری است!»^[۴۸] ‌بنابرین‏ حمایت از مصرف کننده در سیر تحولات بازار از اهداف اصلی جهت برقراری توازن و تعادل بازار و در نهایت عدالت قرار گرفت.چرا که « بازار به معنای بسیار عام آن در قرون وسطی و قرون شانزدهم و هفده، در یک کلمه اساسا محل عدالت بود.»^[۴۹]

«‌بنابرین‏،بازار جایگاهی مملو از قواعد بود.همچنین بازار ‌به این معنی محله عدالت بود که قیمت فروش تثبیت شده در بازار هم از دید نظریه پردازان و هم در عمل عادلانه تصور می شد،یا در هر حال می بایست قیمتی عادلانه می بود.به عبارت دیگر،{این قیمت عادلانه}باید با کار انجام شده،با نیاز های بازرگانان و البته با نیاز ها و امکان های مصرف کنندگان رابطه ای معین می داشت؛تا جایی که بازار می بایست محل مهتاز عدالت توزیعی می بود.»^[۵۰]

از این رو است که می توان مدعی شد که هدف تنظیم بازار و اصل مداخله دولت در بازار آزاد، محدودیت آزادی های بازار نبود،بلکه تضمین این آزادی ها و حفظ سلامت بازار و جلوگیری از تقلب و تبانی در ساز و کار بازار دخالت می‌کند تا با تضمین عادلانه بودن آن از حقوق مصرف کنندگان نیز حمایت نماید.

به همین ترتیب دولت ها،با به وجود آوردن نهادهایی جهت حمایت از حقوق مصرف کنندگان گام­هایی مهم در راستای عادلانه نمودن بازار برداشتند.سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان نیز در سال ۱۳۵۴ در ایران جهت تحقق این امر تشکیل شد.

۲-۱-۲- سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولید کنندگان

همان گونه که بیان کردیم در تیر ماه سال ۱۳۵۴ سازمان حمایت به منظور تعیین،تعدیل و تثبیت تولیدات داخلی کشور و کالاهای وارداتی و خدمات و انجام بررسی و تهیه طرح های لازم در جهت متعادل ساختن و پیش گیری از افزایش نامتناسب قیمت ها«مرکز بررسی قیمت ها»تشکیل گردید.به دنبال آن در تیر ماه همان سال به منظور تهیه فهرست کالاهایی که مصرف کنندگان یا تولید کنندگان آن می بایست امور مورد حمایت قرار گیرند،صندوق حمایت مصرف کنندگان تشکیل گردید و در نهایت در سال ۱۳۵۸ از ادغام مرکز بررسی قیمت ها و صندوق مصرف کنندگان ، سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان تشکیل و اساس نامه ی آن به تصویب شورای انقلاب رسید.^[۵۱]

۲-۱-۲-۱- ساختار،تشکیلات و وظایف سازمان

اهم فعالیت های سازمان زیر نظر وزارت بازرگانی است و به موجب ماده۳ اساسنامه، دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی می‌باشد که به صورت شرکت سهامی فعالیت می‌کند.بر اساس مصوبه ۸۵۰۸۱/۱۹۰۱ مورخ ۱۲/۵/۱۳۸۴ شورای عالی اداری،کلیه وظایف و اختیارات سازمان بازرسی و نظارت بر قیمت و توزیع کالا و خدمات موضوع تصویب نامه شماره ۷۳۵۲۰۲/م مورخ ۲۰/۷/۱۳۸۳ و آئین نامه اجرای شماره ۴۰۷۳۱ مورخ ۲/۸/۱۳۸۳ ستاد پشتیبانی تنظیم بازار که با قوانین و مقررات موجود مطابقت دارد ، به آن سازمان محول گردید.

حمایت از تولیدات داخلی و افزایش آن،حمایت از مصرف کنندگان در برخورد با نوسانات غیر معمول قیمت های داخلی و خارجی و کنترل آن ها،بررسی و تعیین و تعدیل و کنترل قیمت انواع خدمات و محصولات تولیدی اعم از کشاورزی،صنعتی و معدنی و همچنین بررسی های لازمه در جهت کنترل قیمت کالاهای وارداتی در سطح عمده فروشی،تعیین و اعلام قیمت کالاهایی که دارای نمایندگی انحصاری است،بررسی و محاسبه و کنترل عوامل مؤثر در قیمت تمام شده کالاها و خدمات و سیستم های مربوط به توزیع تا مرحله مصرف،مراجعه به مراجع و سازمان های تولیدی و واسطه ها و بازار های بین‌المللی در داخل و خارج از کشور در تعیین بهای تمام شده تعیین حداقل قیمت و تضمین خرید محصولات کشاورزی و دامی مورد حمایت با همکاری سازمان های ذی ربط.^[۵۲]

رویکرد اصلی سازمان در رابطه با قیمت گذاری عبارت است از:تعیین بهای تمام شده محصولات مرتبط با توجه به نیاز دستگاه های ذی ربط،اصلاح ضوابط قیمت گذاری،بررسی،محاسبه و کنترل عوامل مؤثر در قیمت تمام شده کالاهای مورد نظر،ارائه نظرات ‌در مورد تعیین و تعدیل قیمت محصولات داخلی و وارداتی،اعلام قیمت، اعلام حساسیت و ضرورت با تشخیص دولت و یا بر اساس مصوبات قانونی،محاسبه ضرر و زیان آن بخش از دستگاه‌ها که در حال حاضر دارای قیمت هایی می‌باشند و بررسی و اعلام نظر در ارتباط با نرخ های اعلامی کمیته نرخ گذاری و اتحادیه^[۵۳]

۲-۱-۲-۲- نظارت و بازرسی سازمان حمایت در قبال تولیدکنندگان

بر اساس اصل ۱۲۷قانون اساس و به استناد تصویب نامه شماره ۴۰۲۱۴/ت ۲۸۷ مورخ ۲۳/۷/۱۳۷۳ هیئت وزیران وظایف سازمان،بازرسی و نظارت بر قیمت و توزیع کالاها و خدمات که در تاریخ ۱۳/۵/۱۳۸۵ با سازمان حمایت ادغام شده و با عنوان حوزه بازرسی و نظارت در این سازمان ابقا گردید به شرح زیر است:

۱-بازرسی و نظارت بر قیمت و توزیع کالا و خدمات مشمول در کلیه بخش ها (دولتی، تعاونی، خصوصی و عمومی غیر دولتی…)اعم از تولیدات و واردات آن ها

۲- اعمال نظارت بر اجرا ی قیمت ها در کلیه موارد از قبیل اعلام قیمت های مصوب،صدور فاکتور،نصب برچسب فروش

۳- تدوین و اجرای روش های کارآمد بازرسی و نظارت متناسب با نوع کالا و خدمات

۴- دریافت شکایات و بازرسی تخلفات مربوط به قیمت و توزیع کالاهای تولیدی ، وارداتی و خدمات

۵- تعیین اولویت و بازرسی به ویژه در برخورد با متخلفان

۶- انجام بازرسی،تنظیم گزارش تخلفات و اعلام آن به سازمان تعزیرات حکومت جهت اقدامات بعدی

۷- بازرسی و نظارت بر تخلفات مذکور در قانون تعزیرات حگومتی در موارد ذیل:

• • گران‌فروشی،کم فروشی و تقلب

• • احتکار،اختفا و امتناع از عرضه کالا

• • عدم اجرای ظوابط قیمت گذاری و توزیع

• سهل انگاری و عدم همکاری با ناظران و بازرسی^[۵۴]

۲-۱-۳- مکاتب اقتصادی و نگرش به حقوق مصرف کننده

مک کیور^[۳۵] (۱۹۸۴) او در گزارش خود اطلاعات آماری تولید، مصرف و تجا رت خارجی محصولات جنگلی امریکا را به­ صورت جدول و گراف جمع ­آوری کرد و به­وسیله آن­ها به بررسی حرکت اقتصادی چوب از جنگل­های ملی تا مصرف کننده در امریکا پرداخته است.

وو و لو^[۳۶] (۱۹۹۳) نشان دادند که برای پیش ­بینی کوتاه­مدت قیمت سهام آمریکا شبکه عصبی مصنوعی در مقایسه با روش ARIMA عملکرد بهتری دارد، اما در بلند­مدت فرآیندARIMA دقت پیش ­بینی بهتری دارد.

صبور و ارشاد الحق (۱۹۹۳) نوسان­های روند­زمانی، فصلی و سیکلی قیمت­های عمده­فروشی در بنگلادش را با بهره گرفتن از مدل ARIMA و هارمونیک برای پیش ­بینی قیمت­های آینده مورد استفاده قرار دادند. از میان روش­های معمول موجود برای پیش ­بینی سری­های زمانی، مدل ARIMA از کاربرد گسترده­تری برخوردار بوده است.

کورک وکوران^[۳۷] (۱۹۹۶) عنوان کردند در انگلیس روش­های اقتصاد­سنجی بهتر از شبکه عصبی مخارج مصرف­ کنندگان را پیش ­بینی می­ کند.

خالو زاد و همکاران (۲۰۰۱) برای پیش ­بینی شاخص قیمت سهام بورس تهران، مدل شبکه عصبی توانایی بیشتری در پیش ­بینی بلند مدت دارد.

هتماکی و اوبراشتینر^[۳۸] (۲۰۰۲) از داده های سالیانه ۱۹۷۱ تا ۲۰۰۰ ، جهت پیش‌بینی تابع تقاضای کاغذ روزنامه در آمریکا تا سال ۲۰۲۰ استفاده نمودند. بررسی کنندگان، از سه مدل مختلف جهت پیش‌بینی‌های بلند مدت شامل مدل کلاسیک، مدل بیزین و مدل تک­منظوره ( ad hoc) بهره بردند. مدل کلاسک در ارائه توضیح و پیش ­بینی تغییرات ساختاری ناتوان بوده و لاجرم بایستی از مدل­های دیگر استفاده نمود. در مدل بیزین نظرات کارشناسان صنعتی درباره تقاضای آتی برای محصول مورد مطالعه در پیش ­بینی گنجانده شده و در مدل تک منظوره تقاضا برای کاغذ روزنامه به­عنوان تابعی از تغیرات در گردش آن در نظر گرفته می­ شود. نتایج حاصله، تغییرات ساختاری در الگوی مصرف کاغذ روزنامه را از اواخر دهه ۱۹۸۰ نشان می­دهد به­ طوری­که کشش درآمدی از سال ۱۹۸۷ منفی شد، که نشان روشنی از این موضوع است. این مسئله اشاره دارد که مردم، روزنامه کمتری را مطالعه می‌کنند در حالی که میزان استفاده از رسانه های الکترونیکی به خصوص اینترنت افزایش یافته است. در نهایت نتیجه‌گیری کلی نشان می‌دهد که تقاضا برای کاغذ روزنامه در ۲۰ سال آینده رو به کاهش است.

هتماکی و میکلا ^[۳۹](۲۰۰۵)به پیش ­بینی میزان تقاضا برای واردات کاغذ چاپ و تحریر اندود شده به کشور آلمان پرداختند. نامبردگان برای این منظور از مدل­های سری­زمانی تک متغیره، مدل­های تک معادله­ای اقتصاد­سنجی و مدل­های سیستمی چند متغیره استفاده نمودند. داده ­های مورد استفاده در طی دوره ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۱ بوده و مشاهده­ها طی بازه زمانی ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۲ برای ارزیابی عملکرد پیش ­بینی خارج از نمونه مورد استفاده قرار می گیرند. پیش ­بینی با بهره گرفتن از ترکیبات وزنی مختلفی از مدل­های پیش ­بینی انفرادی انجام ‌می‌گیرد. نتایج بیان می­ کند صحت پیش ­بینی­ها زمانی­که فرد از الگوهای سری زمانی یک متغیره به الگوهای اقتصاد سنجی حرکت می­ کند افزایش می­یابد. بهترین مدل پیش ­بینی تکی بر اساس معیار RMSE مدل VARX در حالت­های مختلف ‌می‌باشد. با ترکیب بهینه مدل­های انفرادی پیش ­بینی فرد می ­تواند حتی پیش ­بینی­های دقیقتری انجام دهد.

ادیگر و اکبر^[۴۰] (۲۰۰۷) با بهره گرفتن از روش ARIMA تقاضای نفت در ترکیه را پیش ­بینی نمودند.

چو و همکاران^[۴۱](۲۰۰۸) حجم واردات کشور تایوان را با بهره گرفتن از مدل­های رگرسیونی پیش ­بینی نمودند.

۲-۱۵ نتیجه ­گیری از ادبیات پژوهش

با توجه به پژوهش­های انجام شده در زمینه پیش ­بینی متغیرهای مختلف اقتصادی به­وسیله روش­های کمی مختلف پیش ­بینی برای پیش ­بینی­های کوتاه مدت اکثرا روش­ های پیش ­بینی ARIMA بهتر از سایر روش ها عمل ‌کرده‌است. وبرای پیش ­بینی­های بلندمدت روش­های شبکه عصبی مصنوعی بهتر عمل ‌کرده‌است.

فصل سوم

روش شناسی پژوهش

۳-۱ مقدمه

پژوهش^[۴۲] را ‌می‌توان یک فعالیت سیستماتیک تعریف کرد که به کشف و پروراندن مجموعه ­ای از دانش سازمان­یافته معطوف است. به­عبارت دیگر پژوهش عبارت از تحلیل و ثبت عینی و سیستماتیک کنترل شده که ممکن است به پروراندن قوانین کلی، اصول یا نظریه ­ها بیانجامد و منجر به پیش ­بینی یا احتمالاً کنترل نهایی رویدادها شود. شناخت علمی، شناختی است که هم با استدلال و هم با تجربه (مشاهده) قابل اثبات باشد. اعتبار منطقی و تأیید تجربی ملاک­هایی هستند که در ارزیابی ادعاهای علمی به­کار گرفته می­شوند. فرایند پژوهش متشکل از مراحل: مسأله، فرضیه، طرح پژوهش، اندازه ­گیری، جمع ­آوری داده ­ها، تجزیه و تحلیل داده ­ها و تعمیم است. ‌بنابرین‏ پزوهش را ‌می‌توان کوشش­های سازمان­یافته­ای تلقی کرد که پژوهشگر را در روشن سازی حقیقت یک موضوع یاری می­ دهند. روش شناسایی پژوهش ابزار لازم را در اختیار پژوهشگر قرار می­دهد تا با مطالعه­ علمی به یافته ­های علمی دست پیدا کند (ازکیا،۱۳۸۲: ۵۶). روش­های پژوهش در واقع ابزار دست­یابی به­شمار می­روند. روش­های پژوهش متعددند و هر روشی تا اندازه­ای به کشف قوانین علمی کمک می­ کند. (ایرانی و بختیاری،۱۳۸۲: ۷۲) هر روش پژوهش بر اساس ماهیت موضوع مناسبت و گاهی ضرورت پیدا می­ کند.

پایه هر علمی، روش شناخت آن است واعتبار ارزش قوانین ‌هر علمی به روش شناختی مبتنی است که درآن علم به کار می­رود (خاکی، ۱۳۸۷: ۴۳).
در این فصل روش اجرای پژوهش، نوع پژوهش، قلمرومکانی و ابزار گرد­آوری داده ­های پژوهش ارائه شده است. در این پژوهش محصول مورد مطالعه انواع برنج است. داده های لازم از این محصولات طی دوره زمانی ۱۳۹۱-۱۳۶۰ به­ صورت سالانه شامل ارزش واردات به­ صورت ^[۴۳]FOB از سالنامه­های آمار بازرگانی خارجی جمهوری اسلامی طی سال­های مختلف گردآوری شده­است. جهت انجام پیش ­بینی از نرم افزارEviews استفاده می­گردد که از نرم­افزارهای کارا در اقتصاد­سنجی است.

۳-۲ روش پژوهش

پژوهش­ها را بر اساس معیار و مبناهای مختلفی دسته­بندی ‌می‌کنند که یکی از طبقه ­بندی­ها بر مبنای دو معیار هدف و روش اجرا است. پژوهش حاضر از نظر هدف، از نوع کاربردی است. هدف پژوهش­های کاربردی توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است. به عبارت دیگر پژوهش­های کاربردی به سمت کاربرد علمی دانش هدایت می­شوند (سرمدی و دیگران، ۱۳۸۳: ۵۲). درعین حال این پژوهش از نظر روش اجرا از نوع علّی است.

۳-۳ ابزارهای گردآوری داده ­ها

در پژوهش حاضر ارزش واردات برنج به­ صورت FOB از سال ۱۳۶۰ تا سال ۱۳۹۱ به هزار­ریال در قیمت پایه سال ۱۳۸۴ از سالنامه­های آمار بازرگانی خارجی ایران گرد­آوری شده است.

۳-۴ روش تحلیل داده ­ها