در عمل مشکلات زیادی برای تخمین هزینه تامین مالی به عنوان حداقل نرخ بازده مورد انتظار برای تصمیم گیری وجود دارد و با توجه به منابع مختلف برای تامین مالی ما با هزینه هر یک از این منابع روبرو هستیم. حال اگر نرخ بازده مورد انتظار پروژه ای بالاتر از میانگین موزون هزینه سرمایه آن باشد این نوع سرمایه گذاری می‌تواند دارای توجیه اقتصادی است. باید توجه داشت که هزینه واقعی یک منبع مالی ممکن است تنها شامل هزینه های آشکار نباشد و هزینه های پنهان را نیز در بر می‌گیرد. به عنوان نمونه زمانی که استفاده از یک بدهی ارزان تر افزایش یافته در مقابل به علت بالا رفتن ریسک شرکت هزینه سهام عادی افزایش یافته و افزایش صرف ریسک به وسیله سهام‌داران عادی به عنوان هزینه غیر آشکار مالی از طریق بدهی انعکاس می‌یابد.

کاربردهای هزینه سرمایه

هر شرکتی دارای ریسک و بازده مخصوص به خود است (البته مقصود شرکتی است که هدف آن تحصیل سود باشد). هر یک از ‌گروه‌های سرمایه گذار مثل دارندگان اوراق قرضه، سهام ممتاز و سهام عادی، خواهان میزانی از نرخ بازدهی هستند که در خور ریسک مربوط به آن باشد. هزینه سرمایه عبارت است از حداقل نرخ بازدهی که شرکت باید به دست آورد تا بازده مورد نظر سرمایه گذاران در شرکت تامین شود.

شاید بتوان مهمترین کاربرد مفهوم هزینه سرمایه را به طریق زیر بیان کرد: ‌اگر نرخ بازده سرمایه گذاری یک شرکت از هزینه سرمایه آن بیشتر باشد و اگر بدون بالا رفتن درجه ریسک این میزان بازده افزایش یابد، ثروت سهام‌داران افزایش خواهد یافت.

هزینه سرمایه کاربردهای گوناگونی دارد که می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. 1. استفاده از هزینه سرمایه در بودجه بندی سرمایه ای.

1. 1. نقش هزینه سرمایه در تصمیمات مربوط به اجاره بلند مدت و بازپرداخت اوراق قرضه.

1. 1. نقش هزینه سرمایه در تعیین خط مشی سرمایه در گردش.

1. 1. نقش هزینه سرمایه در به حداکثر رسانیدن ارزش شرکت.

1. نقش هزینه سرمایه در تعیین بافت بهینه سرمایه برای شرکت(عباسی، ۱۳۸۲).

همچنین هزینه سرمایه به عنوان یک عامل اساسی در ارزیابی طرحهای سرمایه گذاری شرکت می‌باشد. بدین معنی که، هنگام محاسبه ارزش فعلی طرحهای سرمایه گذاری از نرخ هزینه سرمایه به عنوان نرخ تنزیل جریانات نقدی طرح استفاده می شود.

دو شرط اساسی برای استفاده از هزینه سرمایه به منظور ارزیابی طرحهای سرمایه گذاری جدید وجود دارد:

الف: طرح سرمایه گذاری جدید مورد نظر مخاطره ای مشابه طرحهای سرمایه گذاری قبلی شرکت داشته باشد.

ب: سیاست تامین مالی شرکت تحت تاثیر سرمایه گذاریهای جدید قرار نگیرد.

شرط اول بدین معنی است که طرح سرمایه گذاری جدید مخاطره شرکت را تغییر ندهد.

شرط دوم بدین معنی است که مقدار نسبی انواع منابع مالی مورد استفاده شرکت، در اثر اجرای طرح سرمایه گذاری جدید تغییر نکند. مثلا اگر قبلا شرکت ۳۰% منابع مالی خود را از طریق وام تامین مالی می ‌کرده‌است، این نسبت در اثر اجرای طرح سرمایه گذاری جدید تغییر نکند.

روش محاسبه هزینه سرمایه

برای محاسبه هزینه سرمایه می توان از روش های مختلفی استفاده کرد. مدل های گوردن^[۱] تک نرخ رشد وچند نرخ رشدی، مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای^[۲] و مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای بنینگا وسریگ^[۳] نمونه ای از این روش ها می‌باشند. در تحقیق حاضر از مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای (CAPM) استفاده شده است.

مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای

یکی از روش هایی که به سرمایه گذاران در تبیین ریسک و بازده سرمایه گذاری کمک می‌کند، استفاده از مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای است. این مدل توسط ویلیام شارپ در سال ۱۹۶۰ معرفی گردید. در مدل شارپ اثر ریسک سیستماتیک بر پرتفوی سرمایه گذاری توسط ضریب بتا که به وسیله تحلیل رگرسیونی بازده پرتفوی و بازده پرتفوی مبنا محاسبه می شود مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. این مدل بسیار مورد توجه سرمایه گذاران و تحلیلگران مالی قرار گرفته است، به طوری که در مطالعات اخیر بسیاری از جمله ژوسونگ و چنگ(۲۰۰۸) در بورس اوراق بهادار شانگهای، روگروس وروبرتو(۲۰۰۹) در بورس اوراق بهادار سائو پائولو به کار گرفته شده است. البته در مطالعات بعدی این مدل مورد انتقاد قرار گرفت و محققان بسیاری به توسعه آن پرداختند که می توان به مدل های کاهشی، تعدیل شده، بین دوره ای، شرطی، مصرفی، پاداشی، رفتاری و در نهایت مدل تجدیدنظرشده آن اشاره نمود.

اصولاً سرمایه گذاری ها به جهت نوسان پذیری که در بازده آن ها ایجاد می شود دارای ریسک می‌باشند. اقتصاددانان مالی الگوهای متفاوتی را برای اندازه گیری ریسک ارائه دادند. نظریه بازار سرمایه با بسط و تعمیم نظریه پرتفو ی مدلی را برا ی قیمت گذاری دار ایی های ر یسک دار استخراج می‌کند. خروجی نهایی این نظریه به نام مدل قیمت گذاری دارایی های سرما یه ای این امکان را فراهم می‌سازد تا نرخ بازده هر دارا یی ر یسک دار تعیین شود. عامل اصلی که منجر به بسط نظریه بازار سرما یه می شود، مفهوم دارایی بدون ر یسک است. چنین دار ایی همبستگی صفر با سایر دار ایی های ریسک دار خواهد داشت و نرخ بازده آن بدون ر یسک خواهد بود(براون و رایلی، ۲۰۰۰). به عبارت کلی تر می توان گفت که بر اساس نظریه بازار سرمایه، مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای شکل گرفت. در حقیقت، نظریه های تعادل عمومی همانند نظریه بازار سرمایه همراه با مدل های خط بازار سرمایه(CML)، خط بازده اوراق بهادار(SML) و مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای (CAPM) ما را در فهم و درک رفتار بازار یاری می‌دهد )راعی و تلنگی، ۱۳۸۳).

مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای یک مدل رگرسیونی قیمت گذاری است که معادله آن به شرح زیر است:

)۲-۲) K j = R_f + β (R_m − R_f )

که درآن Rf : نرخ بازده بدون ریسک.

β: ضریب حساسیت.

R_m – R_f : صرف ریسک می‌باشد.

عامل مهم و تعیین کننده در این مدل ضریب بتا است که برای سنجش توان تبیین و مقایسه نرخ بازده واقعی بسیار ضروری است. ضریب بتا میزان حساسیت بازده اضافی مورد انتظار از دارایی ها نسبت به بازده اضافی مورد انتظار بازار را مشخص می‌کند که بر اساس مدل شارپ از رابطه زیر به دست می‌آید:

)۲-۳)