• آموزش مدیریت استرس به شیوه گروهی باعث کاهش معنادار افکار خودآیند منفی زنان نابارور گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل می‌شود.

1. آموزش مدیریت استرس به شیوه گروهی باعث کاهش معنادار استرس زنان نابارور گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل می‌شود.

تعریف عملیاتی متغیرها

ناباروری

• در این پژوهش منظور از زن نابارور، فردی است که پزشک متخصص ناباروری او را حداقل به مدت دو سال متوالی تشخیص داده باشد.

کیفیت زندگی

• در این پژوهش منظور از کیفیت زندگی، نمره ای است که فرد از آزمون ارزیابی کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی (WHO – QOLI – BREF) کسب می‌کند (گروه سازمان بهداشت جهانی، ۱۹۹۸) (پیوست ۱).

افکار خودآیند منفی

• در این پژوهش، منظور نمره ای است که فرد از پرسشنامه افکار خود آیند منفی (آقایوسفی، ۲۰۰۴) کسب می‌کند (پیوست ۲).

استرس

• در این پژوهش منظور از استرس، نمره‌ای می‌باشد که فرد در سوالات مربوط به استرس پرسشنامهDass-21 کسب می‌کند (پیوست ۳).

مدیریت استرس

• منظور از مدیریت استرس در این پژوهش، تعداد ۱۰ جلسه آموزش گروهی مدیریت استرس به شیوه شناختی ـ رفتاری است که طی ۱۰ هفته، هفته ای ۱ جلسه و هر جلسه ۵/۱ ساعت برگزار خواهد شد (پیوست ۴).

فصل دوم: گستره نظری و پیشینه پژوهش

موضع‌گیری‌های نظری در خصوص ناباروری

آرزوی داشتن فرزند میلی جهانی است. ناباروری هم مسئله‌ای فردی و خصوصی و هم یک مسئله عمومی و اجتماعی است. رشته‌ها و حوزه های مختلف مطالعاتی به بررسی مسئله ناباروری پرداخته‌اند (فیدلر^[۱] و برنستین^[۲] ، ۱۹۹۹؛ به نقل از چوبفروش‌زاده و همکاران، ۱۳۸۹). از گذشته تا کنون در جوامع مختلف، بچه‌دار شدن و فرزند پروری به طور سنتی یکی از برجسته ترین مشخصه‌ های نقش جنسیتی زنانه به شمار آمده است و از این رو ناباروری به طور سنتی، مشکلی زنانه تلقی گردیده است (برگ^[۳]، ویلسون^[۴] و وینگتنر^[۵]، ۱۹۹۱). ‌بنابرین‏ می‌توان انتظار داشت که زنان نابارور با مشکلات روانی و اجتماعی مختلفی درگیر باشند (جردن^[۶] و ریونسون^[۷]، ۱۹۹۹).

نتایج پژوهش‌های واتکینز^[۸] (۲۰۰۴) نشان می‌دهد که زنان بیشتر از مردان بر اثر ناباروری دچار تنیدگی و عوارض حاصل از آن می‌شوند. از طرفی توقع اطرافیان از زنان برای آوردن فرزند، بیش از مردان است؛ یا به عبارتی، فشار جامعه در این خصوص بر زنان بدون فرزند بیشتر از مردان است، حتی در فرهنگ آمریکایی نیز اطرافیان، زنان را در امر ناباروری بیشتر از مردان مقصر می‌دانند (به نقل از عسکری و ساعدی، ۱۳۹۱).

در چند دهه اخیر تقریباً در سراسر جهان، به علت مشکلات اجتماعی و اقتصادی، سن ازدواج و به تبع آن، میزان ناباروری افزایش یافته است و به همین سبب، بر تعداد افراد مبتلا به ناباروری افزوده شده است (اشرفی و اشرفی، ۱۳۹۲). امروزه در تمام دنیا تقاضا برای درمان ناباروری افزایش یافته است. در ایالات متحده سالانه تقریباً ۳/۱ میلیون زوج مشاوره‌های پزشکی دریافت می‌کنند. از زوج‌هایی که در جستجوی درمان هستند، ۵۰% صاحب فرزند می‌شوند و ۵۰% باقیمانده باید بپذیرند که قادر به داشتن فرزند از راه بیولوژیک نیستند (کازینو^[۹] و دمار^[۱۰]، ۲۰۰۷). حدود ۱۵ درصد زوجین از ناباروری رنج می‌برند، علل ناباروری در ۴۰ درصد موارد مربوط به عوامل زنانه، ۴۰ درصد مربوط به عوامل مردانه و ۲۰ درصد مربوط به عوامل مشترک گزارش شده است (برگا^[۱۱]، ۱۹۹۹؛ به نقل از حسن‌زاده لیف شاگرد، ترخان و تقی زاده، ۱۳۹۲). مطالعه‌ای که برای بررسی شیوع ناباروری در کشورمان طی سالیان ۸۴-۱۳۸۳ صورت گرفت نشان داد که ۲۴٫۹% زوج‌ها سابقه ناباروری اولیه طول عمر و ۳٫۴% زوج‌ها ناباروری اولیه فعلی داشتند. همچنین روند ناباروری اولیه طول عمر نشان داد کمترین میزان شیوع آن در سن ازدواج ۲۲ سالگی و به میزان ۱۹% است که تا حدود سن ۲۸ سالگی وضعیت تقریبا ثابت باقی می‌ماند و بعد از آن مجددا افزایش قابل توجهی می‌یابد (وحیدی و همکاران، ۱۳۸۵؛ به نقل از ظریف گلبار یزدی، ۱۳۹۰).

مرور مطالعات بسیاری در بسیاری از مناطق جهان بیانگر این است که زنان بار اصلی ناباروری را به دوش می‌کشند. این بار ممکن است شامل سرزنش به دلیل شکست در فرزندآوری، پریشانی، اضطراب، غم و اندوه، ترس، طرد از اجتماع، تهدید به ترک و طلاق و یا زندگی در شرایط چند همسری شود. ایران از جمله کشور‌هایی است که از نظر اجتماعی – فرهنگی و مذهبی اهمیت خاصی به فرزندآوری می‌دهد. فرهنگ عمومی جامعه ایران نیز از نقطه نظر مذهبی و تاریخی، فرزندان را موهبت الهی قلمداد می‌کند و بی فرزندی را امری ناخوشایند می‌شمرد. اصلاح «کور بودن اجاق» در جامعه ایرانی به خانواده های بدون فرزند اطلاق می‌شود. این هنجار‌های حاکم بر خانواده عموماً از پشتوانه فرهنگی نیز برخوردارند (عباسی شوازی و همکاران، ۱۳۸۴).

اینهورن^[۱۲] (۲۰۰۳) در رابطه با ناباروری بیان می‌کند که پارادوکس اصلی ناباروری این است که عمومیت آن بیشتر در جوامعی است که باروری نیز بالا است و افراد جامعه برای فرزندآوری اهمیت خاصی قائل هستند. اینهورن از این وضعیت به عنوان «دیالکتیک باروری و ناباروری» نام می‌برد. در این جوامع، ناباروری برای سیاستگذاران مسئله بی اهمیتی می‌باشد و سیاست‌های بهداشت باروری بر ابزارها، وسایل پیشگیری و خدمات درمان ناباروری کمتر، تأکید دارند.