۶- گردشگری معنوی
نوع دیگری از گردشگری، گردشگری معنوی است. این نوع گردشگری در کشوری چون هند، همچنان منبع جذب بیشترین گردشگر و بالاترین درآمد ملی است. کشور هند و دیگر کشورهای نظیر آن امروزه بیش از هر زمان دیگری متوجه مذاهب و عقایدی شده اند که بستری برای گردشگری این کشور فراهم کرده است. در این نوع از گردشگری، با بهره گرفتن از مبانی ایدوئولوژیک، عرفان حتی مراقبت، زمینه برای خود سازی گردشگر و رسیدن به آرامش فراهم می شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۷- گردشگری درمانی
گروهی از گردشگران برای درمان بیماری ها خود و یا گرفتن شفا و رفع مشکلات زندگی به اماکن مذهبی می آیند که به این قسمت گردشگری درمانی می گویند.
۸- گردشگری خلاق و نوع آور
گردشگری خلاق، می تواند شکلی از گردشگری فرهنگی و مذهبی باشد که بیشتر به سفر در راستای اخذ تجربه ای صحیح و درست با رویکرد مشارکت در مراسم آیینی، هنرها، میراث یا شخصیت های ویژه یک سرزمین تاکید دارد و این امر ارتباط مستقیم با فرهنگ آن مکان را برقرار می سازد. در گردشگری خلاق و نوآور، بازدیدکنندگان فرصت لازم را برای توسعه ظرفیت های خلاق خود از طریق مشارکت فعال در دوره ها و یادگیری تجارب بکر در مقصد بدست می آورند، خلاقیت و نوآوری چنان با هم درآمیخته اندکه ارائه تعریفی مستقل از هر کدام دشوار است. در واقع خلاقیت پیدایش و تولید یک اندیشه و فکر نو بوده و نوآوری عملی ساختن آن اندیشه و فکر است و به همین دلیل این خلاقیت و نوآوری در انواع مختلف گردشگری می تواند ظهور و بروز داشته باشد. جاذبه های گردشگری می توانند پدیده های ساخت دست انسان باشند. با فکر و اندیشه خلاق و نوآور و آرایش فضایی در طبیعت و بافت های تاریخی و مذهبی می توان جاذبه های را ایجاد کرد که نه تنها رفاه، تفریح و توسعه اقتصادی را به همراه داشته باشند، بلکه در تعامل با طبیعت و نه در تقابل با آن زیبایی ها و جاذبه ها را به نحوی نمایش دهند که گردشگری را به عالم قرب و خلوت معنوی رهنمون گردند. کشورهای اسلامی بخصوص ایران می توانند با فراهم نمودن شرایط ویژه جهت مشارکت مستقیم گردشکران در فعالیت های مذهبی- اسلامی، زمینه ایجاد گردشگری خلاق، همگرایی بین دولت ها و تصویر روشن از فرهنگ اسلامی را مهیا نمایند (جمالی نژاد،۱۳۹۱: ۸۱-۸۳).
۶-۲-۲- ویژگی های سفر های مذهبی
سفرهای مذهبی نیز همچون سایر سفر ها دارای ویژگی های می باشند که در زیر به چند مورد از آنها اشاره می کنیم:

• • گردشگری مذهبی دارای اثرات زیست محیطی، فرهنگی- اجتماعی کمتری نسبت به سایر گونه های گردشگری است که شاید بخشی از این ویژگی ها به دلیل آموزه های مکاتب، ادیان و مذاهب زائران باشد و اینکه اغلب زائران افرادی آرام، اهل صلح و مطیع قانون هستند.

• • فصلی بودن سفر های مذهبی و اینکه بسیاری از این گونه سفرها تنها در فصل خاصی صورت می گیرد.

• • افرادی که دست به اینگونه سفرها می زنند به دلیل اینکه بیشتر در جستجوی معنویات می باشند زیاد تنوع طلب نبوده و اکثر بدنبال سادگی هستند.

• • تمامی افراد از هر طبقه اجتماعی می توانند دست به اینگونه سفرها بزنند. به عبارتی دیگر این گونه سفر ها مختص طبقه خاصی از اجتماع نیست. تا جای که در بسیاری از کشورهای در حال توسعه که گردشگری در مراحل ابتدای خود به سر می برد، برای بسیار ی از طبقات اجتماعی،گردشگری مذهبی تنها فرصت سفر بحساب می آید. همچنین این وضعیت در جوامع متوسط و میانی که طبقات متوسط آن از نظر مالی و از نظر اجتماعی توانایی سفرهای طولانی را ندارند بیشتر به چشم می خورد و وقت آزاد آنها اکثرا به وسیله بازدید از اماکن مذهبی و زیارتی پر می شود.

• • اکثر سفر های مذهبی و زیارتی به صورت گروهی و جمعی و به صورت سازمان دهی شده صورت می گیرند.

• • برخی از سفرهای مذهبی از لحاظ اجرای فرامین مربوط به آن دین و یا مذهب، حالت اجباری و یا تاکیدی به خود می گیرند که به ناچار تمامی افراد مومن به آن دین یا مذهب مجبور به اجرای آن سفر دسته کم برای یک بارمی گردند (دقیقا نظیر آنچه در دین اسلام مبنی بر زیارت خانه خدا که بر تمامی مسلمانان واجب است وجود دادد).

• • مراکز مذهبی و زیارتی مکان های را برای دیدار وارتباط مردم از فرهنگ ها و مناطق مختلف فراهم می کنند.

• • تولید و فروش صنایع دستی قدیمی، طرح ها و تولیدات باستانی مناطق مختلف در مراکز مذهبی و زیارتی گردشگری مذهبی دارای جنبه های سیاسی نیز هست بطوریکه بسیاری از اماکن مذهبی متعاقباُ اماکن ملی نیز به شمار می آیند و بسیاری از اماکن مذهبی برای برپایی جشن های ملی مورد استفاده قرار می گیرند (نظری و همکاران،۱۳۹۱).

۷-۲-۲- جایگاه زیارت در گردشگری مذهبی
گردشگری مذهبی بیشتر در سه شکل وجود دارد: زیارت گروهی یا فردی مراکز مقدس؛ گردهمایی های کوچک و بزرگ در مناسبت های مذهبی و سالگردها، و بازدید از مکان های مذهبی. سفرهای زیارتی در بین مسلمانان از اهمیت فراوانی در مقایسه با سایر مذاهب برخوردار است. این نوع از گردشگری یکی از شاخه های گردشگری پایدار می باشد و رقم قابل توجهی را در کشور ایران از لحاظ جذب گردشگر به خود اختصاص داده است. نزدیک به ۳۰ درصد گردشگران داخلی و ۱۰ درصد گردشگران خارجی را گردشگران مذهبی تشکیل می دهند و این موضوع و قابلیت های فراوان ایران در زمینه گردشگری مذهبی نوید دهنده آن است که در صورت برنامه ریزی صحیح می توان نسبت های فوق را در ایرن افزایش داد.
۹-۲-۲- جایگاه گردشگری مذهبی و زیارتی نزد شیعیان
یکی از مهم ترین عوامل و انگیزه های مسافرت انسان ها، باور های مذهبی و احساسات دینی آن ها بوده است به طوری که اهل هر دین و مکتب از ابتدای تاریخ به زیارت و دیدن مکان هایی که برای خودشان مقدس بوده می رفته و به زیارت می پرداخته اند. در این میان مسلمانان شیعه مذهب نیز مقوله گردشگری مذهبی و زیارت اماکن مقدس را باور دارند. شیعیان به عنوان دومین گروه بزرگ مذهبی در جهان اسلام محسوب می شوند که در یک محدوده جغرافیایی خاص از خاورمیانه پراکنده شده اند و ایران به عنوان قلب تشیع بر شیعیان منطقه خاورمیانه و پیرامون آن تأثیر بسیاری می گذارند.
امام رضا(ع) در حدیثی فرموده است: ” برای هر امامی بر گردن شیعیان و هوادارانش پیمانی است و از جمله وفای به این پیمان، زیارت قبور آنان است. پس هر کس از روی رغبت، آنان را زیارت کند امامان در روز قیامت شفیع او خواهند بود”.
تاثیر تشیع در زیارت آستانه های مقدس ائمه(ع) و امام زادگان به ویژه امام زادگانی که صاحب زیارت نامه و شجرنامه هستند، آشکار است، به طوری که احترام به این امام زادگان از نظر مسلمانان شیعه مذهب لازم است. در این میان توسل به انبیاء، اولیاء و فرزندان آن ها در باور شیعیان جایگاه ویژه ای دارد. به گونه ای که شیعیان، به ائمه معصوم(ع) و فرزندان پاک آن ها، به عنوان وسیله ای برای تقرب به خداوند و شفیع قرار دادن آنان، اعتقاد دارند. مهم ترین اماکن زیارتی و مقدس شیعیان عبارتند از: مکه، مدینه، نجف، کربلا، کاظمین، سامرا، مشهد، قم و دمشق.
در ایران از دیرباز به سبب علاقه خاصی که به خاندان اهل بیت(ع) وجود داشته و نیز به دلیل هجرت بسیاری از امام زادگان و سادات به کشورمان، اماکن متبرکه متعددی در گوشه و کنار این مرز و بوم پدید آمده است و این امر به گونه ای قابلیت ایجاد مراکز و قطب های گردشگری مذهبی را در ایران فراهم نموده است. عشق و علاقه ایرانیان به خاندان نبوت همراه با فرهنگ و هنر خلاق و بارور ایرانی موجب شده که بر مزار پیشوایان دینی و امام زادگان، بناها و زیارتگاه هایی در کمال زیبایی و شکوه ساخته شود. این زیارتگاه ها در گوشه و کنار ایران اسلامی و در شهر های کوچک و بزرگ بنا شده و محل تجمع و عبادت حاجت مندان و دل خستگانی است که برای شفای آلام روحی و جسمی خود به دامان پیشوان مذهبی چنگ می زنند و از تربت پاک آنان یاری می جویند. بنابر این گردشگری زیارتی یکی از فعال ترین بخش های گردشگری در ایران محسوب می شود و این امر سبب جذب گردشگران مذهبی از گوشه و کنار دنیا به سرزمین اسلامی مان شده است.
شهر مشهد، مدفن حضرت علی بن موسی الرضا(ع)، امام هشتم شیعیان، به عنوان بنیادی ترین جاذبه گردشگری مذهبی در ایران، سالانه گردشگران بسیاری را پذیر است.
علاوه بر وجود اماکن مقدس و زیارتی متعدد در سراسر کشورمان، وجود فرهنگ مذهبی و سنت های اجتماعی شیعه می تواند نقش قبل توجهی در توسعه گردشگری مذهبی ایفا نماید. در کشورمان عاشورا وتاسوعا حسینی یکی از نمونه های مراسم آئینی مسلمانان شیعه بوده و بیانگر فرهنگ و مذهب غنی ملت ماست که هرساله در قالب یک حرکت مردمی برگزار می شود. این مراسم قابلیت آن را داراست که به صورت یک روخداد بزرگ فرهنگی به کشورهای دیگر معرفی گردد و گردشگران مذهبی فراوانی را جذب نماید. رونق یافتن جهانگردی در میان کشورهای اسلامی و بازدید مسلمانان از دیگر جوامع مسلمان، سبب آشنا شدن با مشکلات و ویژگی های فرهنگ جوامع اسلامی و دریافتن نقاط اشتراک و اختلاف میان فرهنگ های اسلامی خواهد شد. هم چنین این امر، کمک شایانی در برقراری پیوند و اتحاد میان مسلمانان و احیای دوباره اسلام خواهد نمود. شایان ذکر است از آنجا که گردشگری مذهبی بخش عمده ای از مسافرت ها در جهان امروز را شامل می شود، مستلزم توسعه اساسی خدمات، تسهیلات و زیرساخت های جهانگردی است و می تواند منابع اقتصادی و اجتماعی قابل توجهی را به همراه داشته باشد. اما در صورتی که در این زمینه به دقت برنامه ریزی و سازماندهی صورت نگیرد می تواند سبب ایجاد مشکل تراکم و توسعه نامتوازن شهر ها شود (جمالی نژاد،۱۳۹۱: ۹۵-۹۷).
۱۱-۲-۲- جاذبه های گردشگری مذهبی
در یک تقسیم بندی کلی جاذبه های مذهبی را می توان به هشت دسته تقسیم نمود
۱- مساجد ۲- امام زاده هاو بقعه ها ۳- آرامگاه ها و قبور ۴-تکیه ها و حسینیه های قدیمی
۵- آتشکده ها و آتشگاه ها ۶- صومعه ها و خانقاه ها
که هریک از این جاذبه های مذهبی می توانند دارای بعد محلی، منطقه ای، فرا منطقه ای، ملی و بین المللی باشند.
۱۲-۲-۲- عرضه و تقاضای گردشگری
تقاضای فردی محصولات گردشگری عموماً با تصمیمات سختی همراه است زیرا مصرف کننده در چند سطح به انتخاب دست می‌‌زند که لزوماً متوالی نیستند. میزان تقاضای کل هر محصول گردشگری را تنها هنگامی می‌‌توان به درستی مورد بررسی قرارداد که نتیجه این تصمیمات فردی تقاضا روشن شده باشد. در این جا، انتخاب های اساسی زیر مورد بررسی قرار خواهد گرفت :
نوع گردشگری : اولین و شاید ساده‌‌ترین انتخاب ( به غیر از انتخاب بین خرید یا عدم خرید) این است که چه نوع گردشگری انجام گیرد. در بعضی موارد وضعیت عدم انتخاب پیش می‌‌آید. مانند مسافرت کاری برای فروش محصول، تشرف به زیارت، حضور در رویداردهای ورزشی و شرکت در مراسم ازدواج. درجه تعهد و التزام، تضمین را مشخص می‌‌کند.
مقصد : انتخاب دوم، انتخاب مقصد است. مقصد می‌‌تواند یک مکان ( چند مکان به عنوان بخشی از یک تور) یا حتی مقصدی متحرک مانند کشتی مسافربری باشد. تقاضای فرد به تکنولوژی مصرف در مقصد بستگی دارد. منظور از تکنولوژی مصرف این است که مقصد چگونه مشخصه های لازم برای حداکثر شدن مطلوبیت گردشگر را عرضه خواهد کرد. درجه جانشینی مقصدها با یکدیگر به مشابهت مشخصه های آنها بستگی دارد.
شیوه سفر : گردشگر در سومین انتخاب باید شیوه سفر را برگزیند. نوع و مقصد سفر غالباً شیوه سفر خاصی را تحمیل می‌‌کند یا یک شیوه را تنها انتخاب ممکن قرار می‌‌دهد. اما گاهی سطوح مطلوبی از سرعت، راحتی، آسایش، ایمنی سفر و غیر آن وجود دارد که قیمت شیوه سفر بهینه یا مدت زمانی که گردشگر برای سفر کردن در اختیار دارد قید اصلی در برابر دستیابی به آن است. برای بعضی گردشگران خود سفر یا به عبارت دیگر عزیمت از نقطه‌‌ای به نقطه دیگر ( نه سفر یک روزه، سیر و سیاحتی، که در واقع بیشتر به شکل یک جاذبه است تا جابجایی) مطلوبیت بسیار زیادی در بر دارد. برای گردشگران دیگر وقت و پول صرف شده برای سفر هزینه‌‌ای است که حتی الامکان باید کمتر شود.
شیوه سفر می‌‌تواند چند نوع وسیله را در بر گیرد. برای مثال، در حالی که تا کسی تنها وسیله‌‌ای است که گردشگر با آن می‌‌تواند از فرودگاه مقصد به هتل یا مسافرخانه برود و اثاثه‌‌اش را نیز ببرد وی می‌‌توانست اتومبیل شخصی خود را تا فرودگاه براند و در آنجا پارک نماید. بنابراین، تقاضای سفر استفاده از پایانه ها و محوطه های پارکینگ را نیز در بر می‌‌گیرد که مشخصه‌‌ها و قیمتشان باید مد نظر قرار گیرد.
انتخاب اقامتگاه و جاذبه ها : انتخاب اقامتگاه همچون شیوه سفر ممکن است با توجه به سایر تصمیمات گردشگر از پیش معین شده باشد. تماشای بیابان ممکن است مستلزم چادر زدن در بیابان باشد، مسافران کاری احتمالاً باید در یک هتل اقامت کنند که یا شرکتشان قرار داد بسته و ممکن است به عنوان قسمتی از سفر برای دیدن دوستان و بستگان التزام به تأمین اقامتگاه وجود داشته باشد. برای عده‌‌ای از مردم به دست آوردن خانه دوم یا مشارکتی ( یا حتی کاروان تفریحی) آنان را از استفاده از آن در هر فرصت تعطیلاتی باز می‌‌دارد، حتی اگر عده‌‌ای گاهی اوقات از اقامت عادی در جایی دیگر مطلوبیت بیشتری به دست آورند. اقامتگاه یک بسته بزرگ از مشخصه های ملموس و خدماتی را شامل می‌‌شود که اغلب به مراتب بیشتر از وسایل حمل و نقل با نیازهای مصرف کننده قابل تطبیق است. در هنگام معامله با عرضه کننده، اجزایی چون ترتیبات غذایی، اتاق عمومی دلپذیر، تلویزیون و تعداد تختهای اطاق می‌‌تواند انعطاف پذیر باشد. در این مورد، مشخصه های دیگر که ثابت هستند ( مانند مکان اقامت) و قیمت متغیرهای اصلی مؤثر بر تقاضا خواهند بود. چون احتمال می‌‌رود هزینه های اقامت بزرگترین جزء کل هزینه های مقصد باشد، پس قیمت نسبی اقامتگاه اغلب می‌‌تواند تصورات گردشگر از مقصد و در نتیجه، تقاضای وی را تحت تأثیر قرار دهد.
جاذبه ها و اقلامی چون سوغاتی شاید ساده‌‌ترین تقاضا را در میان محصولات گردشگری داشته باشند. در اکثر موارد، محصول مورد تقاضا، بخش لاینفک سفر گردشگری است که خود یک محرک عمده است یا محصول اضافی که به اختیار، خریداری می‌‌شود.
روش خریداری : روش خریداری آخرین انتخاب عمده مصرف کننده گردشگری است. این انتخاب علاوه بر تعیین مجرای خرده فروشی مورد استفاده قرار می گیرد.
۱۳-۲-۲- ارکان تقاضای گردشگری مذهبی
ارکان تقاضای گردشگری بطور کلی در پنج دسته” حمل ونقل ،اقامتگاه، غذا و رستوران ، جاذبه‌ها و خدمات” جای می‌گیرند
حمل و نقل، شاید یکی از تسهیلات مهم برای گردشگران، آسانی ورود به یک کشور یا منطقه باشد تعداد و موقعیت مکانی فرودگاه‌ها، بندرها و توسعه جاده‌ها و دیگر شبکه‌های حمل و نقل از اهمیت اساسی برخوردار است. گردشگران گاهی برای رسیدن به مقصد و بازگشت ازطریق ترکیبی از حمل و نقل هوایی – دریایی یا هوایی – زمینی بهره می‌برند. همچنین معمولاً گردشگران مبادی ورودی – خروجی مختلفی را در بازدید از یک مقصد انتخاب می‌کنند که هر یک از آنها ویژگی‌ها و ساختار خاصی دارند (کاظمی،۱۳۸۵: ۲۶).
غذا و رستوران؛ پس از هزینه رفت و آمد، معمولاً هتل و غذا به یک اندازه مابقی هزینه‌های مسافر را تشکیل می‌دهند و هزینه‌ای که معمولاً مسافران برای غذا صرف می‌کند بین ۱۸ تا ۲۰ درصد کل هزینۀ سفر او را تشکیل می‌دهد. غذا از جمله مواردی است که جهانگرد حتماً به آن نیاز دارد. معمولاً مسافر غذای خود را از محل‌هایی همچون رستوران، هتل، فروشگاه‌های زنجیره‌ای، غذای سریع و کافه تریاها تأمین می‌کند در ایران دیزی‌سرا و قهوه‌خانه را نیز می‌توان به این فهرست افزود. مردم عموماً جذب رستوران‌هایی می‌شوند که کیفیت و طعم غذایی آن متناسب با ذائقه انسان باشد. همچنین قیمت نیز یک عامل تعیین کننده برای تمایل به رفتن به یک رستوران می‌باشد.
خدمات؛ «تأثیر عمده اقتصاد گردشگری، از طریق خدمات و تسهیلات برای مسافران ایجاد می‌شود. رستوران‌ها و خدمات غذایی تسهیلات اسکان و پذیرایی، خدمات حمل و نقل، اردوگاه‌ها، خدمات اطلاع‌رسانی، تسهیلات تفریحی – ورزشی و فروشگاه‌ها، بیشترین میزان اشتغال، درآمد و منبع اخذ مالیات هستند. مجموعه این خدمات معمولاً صنعت خدمات مهمانداری نامیده شده است (یگانگی و باش افشار،۱۳۹۰).
تسهیلات: که به بخش تجاری (هتل‌ها، مهمانسراها، اردگاه‌های تفریحی) بخش خصوصی (اقامتگاه‌های خصوصی و ویلاها) و کاروان‌های مسافری تقسیم می‌شود. در جهان سوم، نسبت به کشورهای توسعه یافته گرایش کمتری به سمت ایجاد تسهیلات خودگران برای گردشگران وجود دارد و علت آن هم هزینه‌های نسبتاً پایین نیروی کار می‌باشد