برای بررسی عوامل مهاجرت جمعیت آماری ما سرپرستان خانوارهای ساکن در شهرستان بیجار است که برابر با۲۶۰۶۸ نفر است نمونه گیری ما احتمالی از نوع خوشه ای چند مرحلهای می باشد وحجم نمونه ما برابر با۳۷۸ نفر می باشدبه این شکل که ابتدا ما شهرستان را به ۵ خوشه تقسیم می کنیم چرا که شهرستان بیجار دارای ۵ شهر میباشد هر خوشه شامل یک شهر و روستاهای تابع ان خواهد بود در مرحله بعد به صورت تصادفی دو خوشه را انتخاب می کنیم و با توجه به سهم هر یک از آن دو خوشه از جمعیت شهرستان تعداد نمونه را به هر یک اختصاص می دهیم و سپس در داخل هر خوشه ،شهر و روستاهای تابعه آن باز هم با توجه به سهم شهر وروستا از جمعیت ان خوشه تعداد نمونه برای شهر و روستا داخل خوشه مشخص می شود، از روستاهای هر شهر ما به صورت تصادفی ۳روستا را انتخاب کرده و با توجه به جمعیت هر یک مقداری از نمونه را به آن اختصاص می دهیم.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

برای شهر هم شهرها را به چند بلوک تقسیم کرده وبه صورت تصادفی تعدادی از بلوک ها را انتخاب می کنیم وداخل هربلوک به روش سیستماتیک نمونه ها را انتخاب می کنیم(اولین نمونه را داخل بلوک با رجوع به اعداد تصادفی انتخاب و سپس با یک روند ثابت از هر چند خانه یکی را انتخاب می کنیم.
در بخش دیگری از گردآوری داده ها از روش مصاحبه کیفی با پرسشنامه نیمه ساخت یافته بهره گرفته شده است. به این منظور با مراجعه به کارشناسان و صاحبنظران بیجاری که در پست های اداری و یا سیاسی مشغول به کار هستند و همچنین برخی دیگر از افراد تحصیلکرده ساکن این شهرستان به گردآوری داده ها پرداخته شد.
بنابراین بخشی از نمونه مورد مطالعه افراد متخصص و صاحب نظر و دست اندرکار هستند.
۳-۳روش نمونه گیری و حجم نمونه
جمع آوری و مطالعه مجموعه جامعی از داده های مربوط به حوزه خاصی از پژوهشها، یا از لحاظ فیزیکی غیرممکن است و یا عملاً میسر نیست. بنابراین بدلیل محدودیت زمان، منابع و امکانات مجبوریم از نمونه گیری استفاده کنیم. نمونه از جامعه آماری، مجموعه اندازه هایی است که عملا در جریان یک تحقیق گرد آوری می‌شود. (باتاچاریا،‌ جانسون،۱۲:۱۳۷۶). نمونه گیری فرایندی است که طی آن تعدادی از واحدها به گونه ای برگزیده می شوند که معرف جامعه بزرگتری که از آن انتخاب شده اند، باشند.
۳-۴حجم نمونه افرادی که پرسشنامه پر می کنند
برای تعیین حجم نمونه با در اختیار داشتن جامعه آماری از فرمول نمونه گیری کوکران که به قرار زیر است استفاده شده است.(منصورفر،۴۷:۱۳۸۲) در تعیین حجم ‌نمونه، رابطه میان عوامل موثر بر نمونه‌گیری یا مرتبط با آن به شرح زیر است :

n = تعداد نمونه
N = تعداد کل جمعیت هدف
t = تعداد اشتباه استاندارد لازم برای دستیابی به ضریب اطمینان قابل قبول
d = نصف فاصله اطمینان
S² = واریانس متغیر مورد نظر در جمعیت هدف
اگر مقدار N بسیار بزرگ باشد (معمولاً بیش از ۲۰ برابر n) رقم t²s² در برابر Nd² بسیار کوچک و قابل حذف خواهد بود و فرمول مذکور به صورت زیر در خواهد آمد :

مقدار S² برای متغیرهای کمّی است، اما در متغیرهای دو ارزشی این مقدار برابر P(1-P) می‌شود که P برابر نسبتی از متغیر معین در جمعیت است و فرمول مذکور برابر خواهد شد با :

برای مثال هنگامی که مقدار واریانس را برای متغیر دو ارزشی حداکثر بگیریم در این صورت ۵/۰=P و ۵/۰=(۱-P) و حاصلضرب آنها ۲۵/۰ خواهد شد، و اگر بخواهیم سطح خطای ۰۵/۰ و ضریب اطمینان نیز ۹۵ درصد باشد، در این صورت تقریباً مقدار t برای ضریب مذکور برابر ۹۶/۱ می‌شود و مقدار n در جوامع آماری که تقریبا بزرگ هستند برابر می‌شود با :

۳۸۹ نفر حجم نمونه‌ای با روش تصادفی ساده است که با حداکثر واریانس (دو ارزشی) و با خطای تعمیم ۰۵/۰ و ضریب اطمینان۹۵ درصد به دست آمده و با این دو مشخصه (t و d) معمولاً می‌توان نظری منطقی و قابل قبول نسبت به نتایج حاصل از تحقیق از این نمونه به صفت مورد نظر در جامعه آماری مورد نظر داشت.
۳-۵روش جمع‌ آوری اطلاعات
جمع آوری اطلاعات در این تحقیق بوسیله استفاده از روش های میدانی،کتابخانه ای ،پرسشنامه و مصاحبه با مردم و مسولین مرتبط صورت گرفته است.بدین منطور ابتدا با مراجعه مستقیم به مراکز اماری و همچنین استفاده از شناسنامه ابادی های کشور و امار نامه های شهرستانی اطلاعات جامعی برای تحقیق تهیه شد و سپس برای تکمیل تحقیق از پرسشنامه ،مصاحبه و مطالعات میدانی استفاده خواهد شد.
۳-۶اجزای پرسشنامه
پرسشنامه به عنوان یکی از متداول ترین ابزار جمع آوری اطلاعات در تحقیقات پیمایشی، عبارت است از مجموعه ای از پرسش های هدف دار که با بهره گیری از مقیاس های گوناگون نظر، دیدگاه و بینش یک فرد پاسخگو را مورد سنجش قرار می دهد.( خاکی،۲۴۲:۱۳۸۶)
در تحقیق حاضر ابزار اصلی سنجش، پرسشنامه بوده است که یکی از ابزارهای رایج و دقیق و روشی مستقیم برای کسب داده های تحقیق می باشد.
۳-۷مقیاس لیکرت
این مقیاس از مجموعهای منظم از گویه ها که به ترتیب خاصی تدوین شده است، ساخته میشود. این گویه ها حالات خاصی از پدیده مورد اندازه گیری را به صورت گویههایی که از لحاظ ارزش اندازه‌گیری دارای فاصله های مساوی است، عرضه میکند. برای تدوین گویه ها معمولاً از عبارات مساعد و نامساعد درباره پدیده مورد اندازه گیری به تعداد مساوی استفاده میشود. پاسخ دهنده میزان موافقت خود را با هر یک از این عبارات در یک مقیاس درجهبندی شده که معمولاً از یک تا پنج درجه است نشان میدهد. سپس پاسخ آزمودنی به هریک از گویه ها از نظر عددی ارزش‌گذاری میشود. حاصل جمع عددی این ارزشها نمره آزمودنی را در این مقیاس بدست می‌دهد.
۳-۸اعتبار (روایی)پرسشنامه
روایی^[۲] از واژه روا به معنای جایز و درست گرفته شده و روایی به معنای صحیح و درست بودن است. مقصود از روایی آن است که وسیله اندازه گیری بتواند خصیصه و ویژگی مورد نظر را اندازه بگیرد. اهمیت روایی از آن جهت است که اندازهگیریهای نامناسب و ناکافی میتواند هر پژوهش علمی را بیارزش و ناروا سازد. اعتبار در اصل به صحت و درستی اندازه گیری محقق برمیگردد.
برای سنجش روایی روش های مختلفی وجود دارد. در این تحقیق برای سنجش روایی از روش روایی صوری بهره گرفته شده است. روایی صوری را روایی ذهنی نیز گویند. هنگامی این اعتبار برقرار است که فردی آزمودنی را بررسی بکند و نتیجه بگیرد که این آزمون، صفت مورد نظر را اندازه گیری میکند. فردی که این بررسی را انجام میدهد، میتواند یک پاسخگو یا یک متخصص باشد( خاکی،۲۸۸:۱۳۸۶).
مفهوم اعتبار به این پرسش پاسخ می دهد که ابزار اندازه گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می سنجد. بدون آگاهی از اعتبار ابزار اندازه گیری نمی توان به دقت داده های حاصل از آن اطمینان داشت. برای تعیین اعتبار پرسشنامه روش های متعددی وجود دارد که یکی از این روشها اعتبار محتوا می باشد. اعتبار محتوا نوعی اعتبار است که به بررسی اجزای تشکیل دهنده آن بستگی دارد. اگر سوالهای پرسشنامه معرف ویژگی ها و مهارتهای ویژه‌ای باشد که محقق قصد اندازه گیری آنها را داشته باشد، آزمون دارای اعتبار محتوا است. برای اطمینان از اعتبار محتوا، باید در موقع ساختن ابزار چنان عمل کرد که سوالهای تشکیل دهنده ابزار اندازه گیری معرف قسمتهای محتوای انتخاب شده باشد. بنابراین اعتبار محتوا، ویژگی ساختاری ابزار اندازه گیری است که همزمان با تدوین آزمون درآن تنیده می شود. اعتبار محتوای یک آزمون معمولاً توسط افرادی متخصص درموضوع مورد مطالعه تعیین می شود. اعتبار محتوای این پرسشنامه توسط اساتید راهنما و مشاور و چند نفر از افراد مطلع و متخصص مورد تأیید قرار گرفته است و از اعتبار لازم برخوردار می باشد.
۳-۹پایایی پرسشنامه
اصطلاح پایایی^[۳] که گاهی اوقات مترادف با قابلیت اعتماد، ثبات، همسانی، قابلیت پیشبینی، دقت یا صحت و اعتبار به کار میرود. عبارت است از ثبات اندازه ها در دفعات اندازه گیری ( ازکیا، معتمدی، دربان آستانه، ۱۳۸۳: ۵۰۱).
برای سنجش پایایی پرسشنامه های این تحقیق از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. شکل کلی این روش عبارت است از:
رابطه ( ۳-۲ )

α ضریب آلفا
k تعداد سئوالها یا گویه ها
واریانس مربوط به سوال i ام
واریانس کل آزمون
دامنه α بین ۰ تا ۱ است و هر چه ضریب آلفای کرونباخ بیشتر باشد، پایایی مقیاس بیشتر است. بنابراین این طبق قاعده آلفا دست کم باید ۷۰% باشد، تا بتوان مقیاسی را دارای پایایی دانست. اندازه آلفا نیز به پایایی تک تک گویه ها بستگی دارد. آلفای کرونباخ ضریب پایایی برای مقیاس لیکرت را این گونه پیشنهاد میکند
جدول(۲-۳): درصدهای آلفای کرونباخ

وَما أَرسَلنا مِن قَبلِکَ مِن رَسوُلٍ إِلّا نُوحی إلَیه أَنَّهُ لا إلهَ الّا أنا فَاعبُدوُن
و پیش از تو هیچ پیامبری نفرستادیم مگر آنکه به او وحی کردیم که خدایی جز من نیست، پس تنها مرا بپرستید.
یک یک انبیای الهی در این راه به پا خواستند و رسالت خود را اعلام کردند، چنان که در قرآن سیر دعوت انبیا اینگونه بیان شده است. خدای متعال نوح را به سوی قومش فرستاد و او مردم خود را بدین مقصد فرا خواند:
عبُدُوا اللهَ مالَکُم مِن اِلهٍ غَیرُهُ خدای را بپرستید که شما را جز او خدایی نیست.
فاتَّقُوا اللهَ و أَطیعونِ از خدا پروا کنید و فرمانم ببرید.
چون هود (علیه السلام) به سوی قوم خود برانگیخته شد، دعوت همین بود؛ و چون صالح (علیه السلام) به رسالت هدایت برخاست همین مقصد را مطرح کرد. شعیب (علیه السلام) نیز به همین هدف فرا خواند، و…این راهی است مستقیم به سوی هدف غایی تربیت انسان: الهی شدن.
اِنَّ اللهَ رَبِّی وَ رَبُّکُم فَاعبُدوهُ هذا صِراطٌ مستقیمٌ
همانا خدای یکتا – الله – پروردگار من و شماست، پس او را بپرستید، این است راه راست.
نگرش توحیدی انسان به جهان
خاستگاه اساسی و نقطه شروع تغییر و اصلاح در منطق تربیتی اسلام، درک حقایق هستی از سوی انسان است. تربیتی که مبتنی بر خداباوری، ایمان به تقدیر و حکمت الهی، نگرش مثبت به نعمت‌های دنیا و مسئولیّت انسان در برابر آنها، ایمان به پاداش و عقاب در روز قیامت ودیگر عناصر جهان بینی اسلامی باشد، تربیتی سالم و مطمئن خواهد بود که آثار و نتایج آن از ابعاد گوناگون دینی و روانی و جهادی درخور اعتماد است.
مکاتب تربیتی معاصر که بیانگر فرهنگ و ارزش های غربی‌اند همگی از دو رویکرد ناسازگار با تربیت اسلامی ناشی شده‌اند:
رویکرد اول مبتنی بر نادیده گرفتن جنبه ی احساسی و قلبی در بر خورد با حقایق هستی است و تنها نگاه فلسفی و پوزیتیویستی به جهان دارد: یعنی به شناخت مفاهیم کلی و بنیادین تمایل دارد و معرفت و ادراک بشری را به جزئیات و عالم واقع محدود می‌کند؛ این رویکرد فلسفی (پوزیتیویسم منطقی) از نظر منطقی و درک اجتماعی مردود است، چرا که در پی تأیید وضعیت کنونی غرب و جلوگیری از بروز هرگونه اعتراض یا انقلاب علیه آن است؛ شکل‌گیری اعتراض و انقلاب مبتنی بر وجود یک تفکر فراگیر و جامع است، تفکری که از چارچوب تنگ جزئیات و واقعیت‌های زندگی روزمره فراتر رود و بتواند مفاهیمی مانند ممکن، ضروری، درست و نادرست را در چارچوب کلی تاریخ و طبیعت و منطق اخلاقی تعریف کند؛ تعریف این مفاهیم از نگاه پوزیتیویسم ناممکن و محال است.
رویکرد دوم از دوجهت مبتنی بر بینش الحادی است: انکار وجود خداوند حکیم؛ منحصر دانستن زندگی انسان به تجربه ی محدود و کوتاه زندگی در این دنیا.
پی آمدهای منفی و زیانبار این رویکرد از پی آمدهای نامطلوب رویکرد نخست – که مبتنی بر محدود کردن افق فکر انسان به امور حسی و جزئی است – اگر بیشتر نباشد، کمتر نیست.
یکی از مهم‌ترین ویژگی های بینش اسلامی پشت سر گذاشتن چارچوب های تنگ امور حسی و جزئیات است. انسان مسلمان از این محدوده ها فراتر می‌رود و به تعامل با وجود مطلق- که حواس بشری از درک حقیقت آن عاجزند – می‌پردازد و بدین ترتیب انسان با پشت سر گذاشتن احساسات و افق های فکری محدود وارد مرحله جدیدی می‌گردد.
این نوع جهان بینی به حیات و زندگی معنی و روح و هدف می‌دهد؛ زیرا انسان را در مسیری از کمال قرار می‌دهد که درهیچ حد معینی متوقف نمی‌شود و همیشه رو به پیش دارد.
جهان بینی اسلامی یا توحیدی کشش و جاذبه دارد؛ به انسان نشاط و دلگرمی می‌بخشد، هدف‌هایی متعالی و مقدس عرضه می‌دارد و افرادی فداکار می‌سازد.
جهان بینی توحیدی تنها جهان بینی است که در آن تعهد و مسئولیت افراد در برابر یکدیگر مفهوم و معنی پیدا می‌کند؛ همچنان که تنها جهان بینی است که آدمی را از سقوط در دره هولناک پوچ گرایی و هیچ انگاری یا نیست انگاری نجات می‌دهد.
بنابراین می‌توان ویژگی های جهان بینی اسلامی یا جهان بینی توحیدی را در موارد زیر خلاصه کرد:

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

پشت سر گذاشتن چارچوب‌های حسی، جامع نگری، درک اشیا در قالب کلیات، معنادار و هدفمند بودن زندگی، انسجام و هم آهنگی میان موجودات،نگاه مثبت به زندگی، دل نبستن به دنیا، آرامش روحی – روانی و پایبندی به مسائل اخلاقی که ناشی از ارتباط درونی با خداوند است، خدایی که دارای نام های نیکو و صفات زیبا و پسندیده است.

توحید محوری در آموزه های تربیتی دو پیامبر اسوه قرآنی
توحید محوری در آموزه های تربیتی حضرت محمّد مصطفی(صلی الله علیه و آله)
یکی از شاخص های اصلی و مهم در مبانی تربیتی همه یپیامبران الهی شاخص توحید محوری و یگانه پرستی است و از مهم‌ترین مباحث تربیتی آن بزرگواران به شمار می رفت؛ که در روش تربیتی پیامبر گرامی اسلام به صورت برجسته به آن پرداخته شده است .توحید همواره اساس دعوت پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) بوده است. اگر به دعوت ها و تعلیمات ایشان نگاه کنیم، به این نکته خواهیم رسید که آن بزرگوار همواره مردم را به یگانه پرستی می‌خوانده و در قول و عمل، بر آن تأکید داشته است چرا که مهم‌ترین رسالت خویش را تثبیت توحید خالص در ذهن و دل مخاطبان می‌دانست. خداوند در این زمینه می‌فرماید:
وَ إِلَـهُکُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ لاَّ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ
معبود شما معبود یگانه ای است که جز او معبودی نیست؛ معبودی مهربان و بخشنده.
استکمال بشر از طریق پیروی از وظایف الهی و انقیاد و پیروی از مکتب توحید با انجام واجبات و ترک محرمات است که این وسیله حرکت و سیر به سوی مقصد و کمال است یعنی فقط بشر از طریق عبودیت و ایمان اعتقادی و انجام وظایف الهی و دینی تربیت می‌شود و می‌تواند سیر و سلوک به سوی مقصد و سعادت بنماید و چنانچه از وظایف اعتقادی و وظایف عملی و خلاقی کوتاهی و تقصیر نماید از فضیلت و سعادت بهره ای نخواهد داشت و این با فطرت او ناسازگار است.
قرآن این برنامه عمومی انبیا را این گونه بیان می‌کند:
وَ مَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِکَ مِن رَّسُول إِلَّا نُوحِی إِلَیْهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ
(ما پیش از تو هیچ پیامبری را نفرستادیم، مگر اینکه به او وحی کردیم که معبودی جز من نیست. پس تنها مرا پرستش کنید.)
این آیه مبارکه بیانگر آن است که تمامی پیامبران از آدم تا خاتم مأموریت داشتند تا هر کدام به طریقی، کلمه توحید را ترویج و مردم را به یکتاپرستی دعوت نمایند تا جامعه را بر اساس توحید پرورش دهند.
همان گونه که از آیات قرآن برمی‌آید، «توحید» یعنی: عقیده به آفریدگار واحد، برای جهان هستی به عنوان یک باور حقیقی که از ابتدای پیدایش بشر بر روی زمین وجود داشته و به وسیله پیامبران تقویت شده است. این باور از ابتدا در برابر اندیشه شرک قرار داشته که برای جهان، خدایان متعددی معتقد بودند. هیچ پیامبری نبوده است که مردم را به شرک و بت پرستی دعوت کند. اندیشه توحید با ندای فطری انسان کاملا سازگاری دارد و خداوند مردم را به دینی می‌خواند که با آفرینش و سرشت آنان مطابقت کامل دارد. از اینجاست که دین حق در طول تاریخ یکی بوده؛ یعنی اسلام:
إِنَّ الدِّینَ عِندَاللّهِ الإِسْلاَمُ
قطعاً دین نزد خدا اسلام است.
همه انبیا امّت هایشان را به اسلام دعوت می‌کردند به فرموده علّامه طباطبائی:
خداوند بندگان خود را امر نمی‌کند، مگر به پیروی از همان دین و بر انبیای خود، هیچ کتابی نفرستاده، مگر درباره همان دین و هیچ آیت و معجزه‌ای بپا نکرده، مگر برای همان دین که عبارت است از اسلام یعنی تسلیم حق شدن و به عقیده‌های حق پایبند بودن و اعمال درست انجام دادن. بنابراین، جوهره اصلی همه شرایع، که همان تسلیم بودن در برابر حق باشد، یکی است و اختلاف ادیان به کمال و نقص است، نه حقیقت و ماهیت.
خداوند خطاب به پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) می‌فرماید:
مِلَّهَ أَبِیکُمْ إِبْرَاهِیمَ هُوَ سَمَّاکُمُ الْمُسْلِمینَ مِن قَبْلُ
«از آیین پدرتان ابراهیم پیروی کنید. خداوند شما را در کتاب های پیشین و در این کتاب (قرآن) مسلمان نامید.»
حضرت محمّد (صلی الله علیه وآله) بر اساس توحید و یکتا پرستی، تعلیم و تربیت خود را بنا نهاد. از این رو، توحید محوری از معیارهای اصلی در تعلیم و تربیت اسلامی است ونتیجه چنین نظام تربیتی، بندگان مؤمن و خالصی است که جز به اسلام و قرآن به چیزی نمی اندیشند؛ چنان که بسیاری از یاران پیامبر این ویژگی را داشتند و تا آخرین لحظات زندگی، مدافع اسلام و پیامبر بودند.
سیره نبوی نیز این مطلب را نشان می‌دهد که آن حضرت بر همین اساس، مردم را به توحید و خداپرستی دعوت می‌کرد و از آنان می خواست از شرک و بت پرستی فاصله گرفته، به خدای یگانه ایمان آورند و تسلیم محض او باشند. آن حضرت در روزهای نخست دعوتشان می‌فرمودند:
قولوا لا اله الا اللّه تفلحوا
بگویید: هیچ خدایی جز اللّه نیست تا رستگار شوید.
دستور الهی این بوده که اندیشه های باطل شرک و بت پرستی را باید از اذهان خود بیرون بریزید و اندیشه توحید و یکتا پرستی را جایگزین سازید؛ در جای دیگر نیزبه پیامبر گرامی ما دستور صریح داد مردم را از شرک و بت پرستی برحذر دار:
قُلْ أَتَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللّهِ مَا لاَ یَمْلِکُ لَکُمْ ضَرّاً وَ لاَ نَفْعاً
بگو: آیا جز خدا چیزی را می‌پرستید که مالک سود و زیان شما نیست؟

۲-۳-مطالعات داخلی
بت شکن (۱۳۷۹) به بررسی پیش بینی قیمت سهام با بهره گرفتن از شبکه های عصبی- فازی و مقایسه آن با الگوهای خطی پیش بینی پرداخته است. در این مطالعه بحث شده است که امکان پیش بینی قیمت سهام بستگی به فرایند مولد قیمت سهام دارد. در یک تقسیم بندی کلی این فرایند را می‌توان به سه دسته تصادفی، خطی و غیرخطی تقسیم کرد. تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که قیمت سهام در بورس تهران به صورت غیرخطی و آشوب گونه است. لذا برای پیش بینی قیمت نیاز به ابزاری وجود دارد که بتواند این رفتار را تحت مدل آورده و شبیه سازی کند. در این تحقیق یکی از تکنیک‌های هوش مصنوعی به نام شبکه عصبی- فازی برای این منظور بکار گرفته شده است. توانایی این مدل در پیش بینی قیمت سهام در مقایسه با مدل‌های خطی ‏‎میانگین متحرک‎ مورد سنجش قرار گرفته است. نتایج بررسی‌ها نشان دهنده برتری و اولویت شبکه عصبی در پیش بینی قیمت سهام نسبت به مدل‌های‏‎ میانگین متحرک ‎ می‌باشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

عزیزخانی (۱۳۷۹) در مطالعه ای به بررسی روش‌های ترکیبی پیش‌بینی و ارائه مدل بهینه برای پیش‌بینی قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است. در این تحقیق اشاره شده است که تصمیم‌گیری در خصوص خرید سهام جدید و یا فروش سهام موجود، نیازمند دستیابی به اطلاعاتی در خصوص وضعیت آینده قیمت بازار سهام می‌باشد، لذا در صورتی که بتوان، روند آتی قیمت بازار سهام را با بهره گرفتن از روش‌هایی پیش‌بینی نمود، این تصمیم‌گیری اقتصادی بر پایه اطلاعات صورت خواهد گرفت و در نتیجه زیان یا ریسک سرمایه‌گذاری (تصمیم) کاهش خواهد یافت .این تحقیق نتیجه گیری کرده است که با بهره گرفتن از روش‌های ترکیبی آماری می‌توان به پیش بینی شاخص قیمت سهام مناسب‌تری دست یافت.
چاوشی (۱۳۸۰) به بررسی رفتار قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است. در این مطالعه بحث شده که پیش بینی عنصری کلیدی برای تصمیم گیری‌های مدیریتی است. اطلاعاتی که از سیستم و فرایند پیش بینی حاصل می‌شود، برای بهبود فرایند تصمیم گیری به کار می‌رود. این تحقیق به پیش بینی پذیری رفتار قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران توسط مدل چند شاخصی آربیتراژ^[۴۰] و شبکه های عصبی مصنوعی پرداخته است. جهت آزمون این مسئله، قیمت روزانه سهام شرکت توسعه صنایع بهشهر به عنوان نمونه آماری انتخاب شده است. نتایج حاصله حاکی از موفقیت این دو مدل در پیش بینی رفتار قیمت سهام می باشد. البته بر اساس نتایج، برتری عملکرد شبکه های عصبی مصنوعی بر مدل چند شاخصی آربیتراژ مشهود می باشد.
عباس پور (۱۳۸۱) در مطالعه ای به بررسی قیمت سهام شرکت ایران خودرو با بهره گرفتن از تکنیک شبکه عصبی پرداخته است. در این تحقیق ابتدا به وسیله آزمون گردش امکان پیش بینی قیمت سهام شرکت ایران خودرو بررسی گردیده است. سپس از شبکه های عصبی برای پیش بینی قیمت سهام استفاده شده است. همچنین تأثیر انواع توابع تبدیل برای لایه مخفی و خروجی انواع الگوریتم‌های یادگیری انواع ساختار شبکه از لحاظ تعداد گره های ورودی و مخفی و چهار متغیر بنیادی و فنی نرخ ارز، قیمت نفت ‎‏و حجم مبادلات سهام بر عملکرد شبکه مورد بررسی قرار گرفته است. متغیرهایی که در بهبود مدل شبکه موثر بودند در مدل نهایی لحاظ گردیدند. در نهایت بهترین مدل شبکه برای پیش بینی حالات مختلف ارائه گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که پیش بینی به وسیله شبکه عصبی به مراتب بهتر از روش‌های خطی عمل می کند.
خالو زاده و خاکی صدیق(۱۳۸۲) در مطالعه ای به ارزیابی روش‌های پیش بینی پذیری قیمت سهام و تعیین میزان قابلیت پیش بینی در بازار بورس تهران پرداخته‌اند. در این تحقیق با بهره گرفتن از اطلاعات سری زمانی قیمت و بازده سهام چند شرکت در بازار بورس تهران به ارزیابی روش‌های پیش‌بینی پذیری و نیز تعیین میزان قابلیت پیش‌بینی در بازار بورس تهران بر حسب نوع صنعت پرداخته شده است. روش‌های پیش‌ بینی‌ پذیری، پیش پردازش‌هایی محسوب می‌گردند که با بهره گرفتن از آن‌ ها می‌توان به ویژگی های فرایند مولدهای سری زمانی برای پیش بینی پی برد. سه روش عمده به عنوان روش‌های آزمون پیش‌بینی پذیری قیمت‌ها (بازده) معرفی شده است. سهام‌های مورد مطالعه از صنایع مختلفی از جمله صنعت غذایی، خودرو، دارویی، فلزی و سرمایه‌گذاری انتخاب شده‌اند.
در این تحقیق، ابتدا تحلیل تغییرات سری زمانی(r/s)، سپس تحلیل تخمین همبستگی انجام گرفته است. در نهایت تحلیل تخمین بزرگ‌ترین نمای لیاپانوف^[۴۱](روشی برای کنتــرل پایداری معادلات دیفرانسیــل غیرخطی) مربوط به اطلاعات و داده‌های روزانه قیمت و بازده سهام برخی شرکت‌ها و همچنین شاخص قیمت سهام در بورس تهران^[۴۲] صورت گرفته است. طبق نتایج به دست آمده، در مجموع، قابلیت پیش‌بینی برای سری زمانی مولد قیمت سهام توسعه صنایع بهشهر کمترین و این قابلیت برای سری زمانی شاخص قیمت سهام بیشترین مقدار را دارا است. بنابراین وجود اطلاعات و حافظه دراز مدت در سیستم مولد سری زمانی شاخص قیمت سهام از بقیه بیشتر بوده، استفاده از روش‌های مدل سازی و پیش‌بینی برای این شاخص می‌تواند ساده‌تر و با کارایی و دقت بیشتر صورت پذیرد.
کیمیاگری و تیژری (۱۳۸۵) در مطالعه ای به ارائه مدلی جهت آزمون کارایی بازار سهام پرداخته‌اند. این تحقیق برای سنجش کارایی بورس اوراق بهادار تهران به کار گرفته شده است. در این تحقیق از تکنیک شبکه‌های عصبی به ‌منظور آزمون کارایی بازار سهام تهران استفاده شده است. پس از شرح تئوری‌های موجود در این زمینه با بهره گرفتن از شبکه عصبی به شبیه سازی رفتار معاملاتی پرداخته شده است. در این تحقیق ارزش روزانه ۲ شاخص در بازه مهر ۱۳۸۳ تا اسفند ۱۳۸۵به‌کار گرفته شده است. نتایج زیادی با به‌کارگیری سیستم پیش‌بینی و معاملاتی به دست آمده است که در آن از ۴ حد آستانه و ۴ سطح هزینه معاملاتی استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد که در اغلب موارد شبکه عصبی توانسته است بازده بالاتری نسبت به روش خرید و نگهداری به دست آورد. این امر بیانگر آن است که بازار سهام احتمالاً در شکل ضعیف ناکارا است. برای اعتبار سنجی مدل از «آزمون گردش» استفاده شده که نتایج این آزمون نیز یافته های مدل را تأیید کرد.
صمدی و همکاران (۱۳۸۶) در مطالعه ای به بررسی آزمون کارایی و وجود حباب قیمت در بورس اوراق بهادار تهران با بهره گرفتن از الگوی قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای^[۴۳] پرداخته‌اند. آن‌ ها اشاره می‌کنند که بازار بورس اوراق بهادار مهم‌ترین بخش بازار سرمایه‌ی کشور است. نقش اصلی بورس اوراق بهادار، جذب و هدایت پس‌اندازها و نقدینگی سرگردان و پراکنده‌ی جامعه به مسیرهای بهینه است، به طوری که بخش عمده ای از سرمایه‌ها،جذب سودآورترین فعالیت‌ها و پروژه‌ها شود. برای رسیدن به این اهداف بورس اوراق بهادار باید کارا باشد. در این تحقیق با بهره گرفتن از قاعده‌ی فیلتر (یکی از روش‌های موثر در بررسی کارایی در سطح ضعیف)، میزان کارایی اندازه گیری شده است. برای این منظور سهام ۲۵ شرکت بزرگ بورس، زمان و میزان تقسیم سود، افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و سهام جایزه‌ی در دوره‌ی ۱۳۸۶- ۱۳۸۳ آن‌ ها جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
بر اساس نتایج تحقیق، متوسط بازده اوراق بهادار با بهره گرفتن از قاعده‌ی فیلتر^[۴۴](یﮑﯽ از روش ﻫﺎی ﻣﻮﺛﺮ در ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎرایی) از متوسط بازده روش ساده خرید-نگهداری بیشتر بوده است. این تفاوت در آزمون مقایسه‌ی میانگین دو جامعه‌ی آماری در سطح ۹۵ درصد به اثبات رسیده است. بر اساس برخی از نتایج تحقیق، تغییرات قیمت‌ها به صورت مستقل و تصادفی نیستند و روند و الگوی خاصی در رفتار قیمت‌ها وجود دارد. با توجه به نتایج به دست آمده، کارایی بازار بورس در سطح ضعیف به اثبات رسیده است. از سویی دیگر، به علت افزایش اختلاف بازدهی بین روش فیلتر و خرید-نگهداری در دوره‌ی ۱۳۸۶-۱۳۸۵ در مقایسه با دوره‌ی ۱۳۸۴-۱۳۸۳، میزان عدم کارایی افزایش نیز یافته است.
قالیباف اصل و ناطقی(۱۳۸۷) در تحقیقی به بررسی کارایی در سطح ضعیف در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته‌اند. آن‌ ها اشاره می‌کنند که در طی نیم قرن اخیر مبحث کارایی بازار سرمایه موضوع بسیاری از مطالعات تجربی و نظری بوده است. از آنجا که به موازات رشد مدل‌های اقتصاد سنجی کارایی بازار سرمایه مورد آزمون قرار گرفته است، هدف تحقیق آن‌ ها آن است که با به‌کارگیری مدل‌های پیشرفته تر اقتصاد سنجی بر روی کارایی در سطح ضعیف در بورس اوراق بهادار تهران و زیر بخش‌هایی از آن تمرکز کنند. این زیر بخش‌ها شامل شرکت‌های کوچک و بزرگ و صنایع مختلف می‌باشد. کارایی در سطح ضعیف برای شاخص کل و شاخص شرکت‌های کوچک و بزرگ و شش شاخص صنعت با بهره گرفتن از مدل‌های خود رگرسیون جمعی میانگین متحرک و خودهمبسته واریانس ناهمسانی شرطی^[۴۵] برای دوره زمانی ۱۳۸۳- ۱۳۷۹ مورد آزمون قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که کارایی بورس اوراق بهادار تهران در سطح ضعیف رد می‌شود. اگر چه کارایی در سطح ضعیف هم در مورد شرکت‌های کوچک و هم در مورد شرکت‌های بزرگ رد می‌شود اما می‌توان گفت با بهره گرفتن از مدل‌های به کار گرفته شده در این تحقیق شرکت‌های بزرگ از قابلیت پیش‌بینی پذیری کمتری نسبت به شرکت‌های کوچک برخوردارند و در نهایت کارایی در سطح ضعیف در مورد شش شاخص صنعت مورد مطالعه در این تحقیق رد می‌شود.
مشیری و سلامی (۱۳۸۸) در مطالعه ای به شبیه سازی بازار سهام با توجه به ویژگی‌های ساختاری بازار سهام تهران پرداخته‌اند. آن‌ ها بر اساس مطالعاتی که انجام داده‌اند ادعا می‌نمایند که روش شبیه سازی بازیگر مدار امکان ایجاد فضای مصنوعی برای تقابل و تعامل تعداد زیادی از بازیگران در محیط رایانه را فراهم می‌آورد. این تحقیق می کوشد با در نظر گرفتن فروضی همچون وجود تجار تصادفی، معامله گران نمودارگرا، حضور بازیگران آگاه به تشریح محیط بازار و تعیین قیمت در چارچوب مکانیزم تسویه برای بازار سهام تهران اقدام به شبیه سازی کنند. آزمون‌های اولیه نشان می‌دهد که این مدل به خوبی توانسته است مشخصات آماری موجود(مانند ضرایب چولگی، ضرایب کشیدگی و ضرایب همبستگی) در سری زمانی قیمت‌ها و بازدهی‌های بازارهای بین‌المللی و بازار سهام تهران را باز تولید نماید.
نور بخش و همکاران(۱۳۸۹) در مطالعه ای به بررسی کارایی در بازار بورس اوراق بهادار تهران می‌پردازد. در واقع تحقیق فوق به بررسی وجود استقلال در سری‌های بازده (شکل ضعیف کارایی) سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و آزمون تبعیت از الگوی گام تصادفی پرداخته است. فرضیه اول این است که تغییرات متوالی قیمت سهام از مدل گشت تصادفی تبعیت کرده و مستقل از یکدیگر است. فرضیه دوم این که سری‌های قیمتی شرکت‌های سرمایه گذاری، به صورت سری‌های تصادفی می‌باشد. نمونه گیری تحقیق، شامل اطلاعات قیمتی روزانه ۵۰ شرکت برتر بورس و شرکت‌های سرمایه گذاری بورس تهران بین سال‌های ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۷ می‌باشد. نتایج آزمون‌های نا پارامتریک (کولمو گوروف– اسمیرنوف و آزمون گردش) و آزمون‌های پارامتریک (مدل خود همبسته، مدل آریما) با مردود دانستن هر دو فرضیه نشان داد که قیمت‌های اوراق بهادار از مدل گشت تصادفی تبعیت نکرده و سری‌های قیمتی شرکت‌های سرمایه گذاری،سری‌های تصادفی نیستند. در واقع شکل کارایی ضعیف در بورس اوراق بهادار تهران رد می‌شود. به بیان دقیق‌تر سرمایه گذاران با بهره گرفتن از اطلاعات مربوط به قیمت‌ها و بازده های گذشته می‌توانند بازده بیشتری بدست آورند.
پاکیزه (۱۳۹۰) در مطالعه ای به بررسی تلاطم و بازده با توجه به شواهدی از بورس اوراق بهادار تهران و بورس‌های بین‌المللی پرداخته است. در این تحقیق برای برسی بازده بازار و تلاطم پیش بینی شده و غیرمنتظره برای بورس اوراق بهادار تهران و بورس‌های بین‌المللی از مدل‌های شرطی شامل دو مدل متقارن خود همبستگی واریانس ناهمسانی شرطی و خود همبستگی واریانس ناهمسانی شرطی تعمیم یافته و دو مدل نامتقارن خود همبستگی واریانس ناهمسانی شرطی تعمیم یافته بلند مدت^[۴۶]و مدل نمایی خود همبستگی واریانس ناهمسانی شرطی تعمیم یافته^[۴۷] استفاده شده است. نتایج بیانگر تایید نشدن نظریه قیمت گذاری دارایی‌هاست که رابطه‌ی مثبتی بین تلاطم و بازده تبیین می کند. این رابطه در غالب بورس‌های بین‌المللی منفی بوده و ضریب تعیین پایینی را نشان می‌دهد. در این مطالعه همچنین بیان می‌شود که بر خلاف کارا بودن بازارهای بین‌المللی، نظریه‌هایی را که رابطه مثبتی بین ریسک و بازده در بازار سهام متصور است را تایید نمی‌کند.
کشاورز حداد و بابایی (۱۳۹۰) در مطالعه ای به مدل سازی تلاطم بازده نقدی در بورس سهام تهران با بهره گرفتن از داده های تابلویی و مدل گارچ پرداخته‌اند. در پانل‌هایی متشکل از شاخص‌های چندین گروه صنعت به‌صورت نمونه و سری‌های زمانی مربوط به قیمت سهام شرکت‌های داخل این گروه‌های صنعت در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی تیر ماه ۱۳۸۴ تا آبان ماه ۱۳۸۷، به تجزیه و تحلیل نتایج پرداخته اند. این تحقیق با بهره گرفتن از روش شناسی کل به جزء هندری به‌دنبال بررسی تشابه‌ها و تفاوت‌های ساختار تلاطم بازده سهم‌های درون صنایع یکسان و نیز ساختار تلاطم بازده سهم‌های صنایع غیریکسان می باشد. نتایج نشان می‌دهد،‏ نمی‌توان ساختار تلاطمی مشابهی را برای سهم‌های موجود در یک گروه صنعت یا در سطحی بالاتر برای گروه‌های صنعت نمونه انتخاب شده از بورس سهام تهران،‏ چه از لحاظ میانگین بازده سهام و چه از لحاظ یکسانی ساختار تلاطم بازده یا یکسانی میانگین تلاطم بازده در نظر گرفت.
تفاوت تحقیق حاضر با سایر تحقیقات انجام گرفته بر روی بازار سهام ایران در اینست که مطالعه پیش رو سعی می کند از منظر تکنیک های مرسوم در اقتصاد فیزیک به بررسی سوالات تحقیق بپردازد.
بنابراین، بر اساس این چارچوب فکری ابتدا به بررسی رفتار تصادفی شاخص قیمت بازار سهام پرداخته خواهد شد. سپس با بهره گیری از فرم توزیعی کستینگ^[۴۸]، این تابع توزیع و استنتاج نتایج تجربی آن برآورد و تجزیه و تحلیل خواهد شد. در نهایت با بهره گیری از یک الگوی منسجم اقتصادی و استفاده از اطلاعات گذشته در چارچوب الگوی قیمت گذاری بلک، شولز و مرتون^[۴۹]و برآورد شاخص‌هایی همچون انتظارات بازدهی، واریانس بازدهی، ریسک گریزی و میزان تلاطم ناشی از نااطمینانی، اقدام به آزمون باز تولید دینامیک رفتار تصادفی شاخص قیمت بازار سهام ایران خواهد شد.
فصل سوم
۳-مبانی نظری و ساختار الگو
۳-۱-مقدمه
به طور کلی تحلیل گران بازار سرمایه از دو رهیافت فکری تکنیکال و بنیادین برای تجزیه و تحلیل بازار استفاده می کنند. بطوریکه تحلیل گران تکنیکال با بررسی روند حرکت شاخص قیمت، سعی در پیش بینی تغییرات آتی شاخص بازار سهام را دارند. در مقابل تحلیل گران بنیادی با بهره گرفتن از اصول رفتار شناسی اقتصادی می کوشند تحولات آتی شاخص های بازار سهام را مورد تجزیه و تحلیل و ارزیابی قرار دهند. البته اگرچه تا کنون روش کاملا کارایی برای پیش بینی تغییرات قیمت سهام به صورت جامع ارائه نشده است. اما این بدین مفهوم نیست که امکان پیش بینی رفتار متغیر قیمت وجود ندارد. با بهره گرفتن از تغییرات قیمت سهام در گذشته و استخراج متغیرهای سیستماتیک و غیر سیستماتیک اثر گذار بر آن می‌توان تا حدود زیادی در شرایط مشابه با بهره گرفتن از روش‌های مختلف، روند تغییرات را باز تولید و پیش بینی نمود.
علم نوین اقتصاد فیزیک نیز به دنبال تجزیه و تحلیل و پاسخ به سؤالاتی است که بتواند انواع حرکت‌های نوسانی در اقتصاد را توصیف نماید. در واقع اقتصاد فیزیک اساساً به دنبال تشخیص و تبیین چیستی حرکات و چگونگی ایجاد آن‌ ها می‌باشد. در بازار سهام نیز متخصصین اقتصاد فیزیک به دنبال یافتن قوانینی هستند که بتوانند رفتار تغییرات قیمت را مورد بررسی قرار دهند.^[۵۰]
در این چارچوب سو الی که پیش روی محققان اقتصاد فیزیک در چنین محیط اقتصادی می‌باشد اینست که، از لحاظ آماری اگر متغیرهای مورد بررسی دارای ویژگی رفتار تصادفی باشند آیا می‌توان توزیع و همبستگی آن‌ ها را در چنین موقعیتی بدست آورد؟ آیا می‌توان حداقل با وجود اطلاعات مشابه رفتار شاخص قیمت را باز تولید و پیش بینی نمود؟ اگر این امر ممکن است متغیرهای مهم کدامند و چگونه می‌توان آن‌ ها را محاسبه نمود؟^[۵۱]
بنابراین با توجه به شیوه نگرش علم اقتصاد فیزیک به مسائل، گام بعدی در این تحقیق بدین ترتیب خواهد بود که با بهره گیری از مطالعات انجام شده و ابتکار عمل در به‌کارگیری نظریات و کنار هم قرار دادن آن‌ ها، زمینه را برای بررسی رفتار شاخص قیمت سهام در ایران فراهم آید.
مبانی نظری مورد نیاز در این تحقیق با توجه به سؤالات تحقیق به سه بخش تقسیم بندی خواهد شد. در ابتدا مبانی نظری مربوط به بررسی رفتار تصادفی شاخص قیمت بازار سهام ارائه خواهد شد. سپس مباحث مربوط به برآورد تابع توزیع کستینگ و تکنیک‌های مورد نیاز برای برآورد تجربی طرح خواهد شد. در نهایت یک چارچوب نظری منسجم اقتصادی جهت آزمون باز تولید رفتار شاخص قیمت سهام در ایران ارائه می‌گردد.
۳-۲-بررسی رفتار تصادفی بازار سهام
بررسی رفتار پیچیده بازار سهام، یکی از مباحثی است که توجه صاحب‌نظران را در دهه‌ های اخیر به خود جلب نموده است. امروزه بررسی رفتار شاخص قیمت سهام با بهره گرفتن از روش‌های فیزیک آماری و ریاضی مورد علاقه بسیاری از اقتصاددانان و فیزیکدان‌ها قرار گرفته است. در این راستا می‌توان به بازتولید رفتار تصادفی شاخص بازار سهام در چارچوب الگوی سبد دارایی تصادفی اشاره کرد. در ادامه تلاش خواهد شد با ارائه نظریه سبد دارایی تصادفی زمینه را برای ارائه یک کاربرد تجربی در فصل آتی مهیا گردد.
۳-۲-۱-نظریه‌ سبد دارایی
سبد دارایی به مجموعه ای از اوراق بهادار که توسط یک سرمایه گذار نگهداری می‌شود اطلاق می‌گردد که دارای ترکیبی مناسب از سهام‌ یا سایر دارایی‌ها است. هدف از تشکیل سبد سهام، تقسیم کردن ریسک سرمایه‌گذاری بین چند سهم است. در این چارچوب می‌توان مطرح شدن نظریه مارکویتز^[۵۲] (۱۹۵۲) را منشأ پیدایش تئوری سبد دارایی دانست. وی فرض کرد که سرمایه‌گذاران الزاماً در پی به حداکثر رساندن بازده مورد انتظارشان نیستند. زیرا اگر آن‌ ها تنها به دنبال دست‌یابی به حداکثر بازده مورد انتظار بودند، تنها دارایی را انتخاب می‌کردند که از بیشترین بازده مورد انتظار برخوردار باشد. اما در عمل سرمایه‌گذاران دارای مجموعه ای از سهام های مختلف در سبد دارایی خود می باشند. در واقع سرمایه‌گذاران به طور هم‌زمان به دو پدیده ریسک و بازده توجه می‌کنند. این تئوری تلاش دارد تا ارتباط بین بازده انتظاری و سطح ریسک سبد دارایی را تبیین نماید. در این راستا نظریات متعددی در تبیین ابعاد مختلف بحث سبد دارایی مطرح شده است. در این میان می‌توان به نظریه سبد دارایی تصادفی^[۵۳] به عنوان نظریه ای که در سال‌های اخیر مطرح گردیده و مورد توجه ویژه نظریه‌پردازان و تحلیل گران رفتار تصادفی بازار سهام قرار گرفته، اشاره کرد. در ادامه به طور نظریه سبد دارایی تصادفی ارائه خواهد گردید.
۳-۲-۲-نظریه سبد دارایی تصادفی
نظریه سبد دارایی تصادفی ابتدا توسط فرنولز^[۵۴](۱۹۹۹) در مقاله ای معرفی و در سال (۲۰۰۲) نیز گسترش داده شد. این بحث به صورت گسترده تری در مقاله های فرنولز، کاراتزاس و کارداراس^[۵۵](۲۰۰۵) بنر، فرنولز و کاراتزاس^[۵۶](۲۰۰۵)، فرنولز و کاراتزاس^[۵۷](۲۰۰۶) و کارتزاس و کارداراس^[۵۸] (۲۰۰۶) به آن پرداخته شده است. این مطالعات باعث گردید که نظریه سبد دارایی تصادفی به صورت چارچوبی برای تحلیل رفتار سبد دارایی و ساختار بازار سهام که دارای کاربردهای عملی و نظری است، مطرح گردد. وان^[۵۹] در مطالعه ای گسترده سعی می کند مطالعات فوق الذکر را بطور یکجا بررسی و جمع بندی نماید. مطالعه حاضر می کوشد با بهره گرفتن از مطالعه وان مباحث نظری سبد دارایی تصادفی را تا حد لزوم بیان کند. بنابراین در ابتدا تعاریفی دقیق از مفاهیمی همچون حرکت براونی^[۶۰] و شبه مارتینگل^[۶۱] ارائه خواهد شد. سپس سبد دارایی تصادفی را با بهره گرفتن از روابط ریاضی توضیح داده می شود.
–حرکت براونی: حرکت براونی برگرفته از نام گیاه شناسی^[۶۲] به نام روبرت براون^[۶۳] در جهان شناخته شده است. نوربرت واینر^[۶۴] نیز وجود حرکت براونی را اثبات کرد. در ادامه یک تعریف استاندارد از حرکت براونی ارائه خواهد شد:
یک متغیر تصادفی پیوسته در زمان بطوری که برقرار باشد را در نظر بگیرید. آنگاه ( ) را یک حرکت براونی یا فرایند واینر نامند، اگر و تنها اگر:
۱-
۲- دارای ویژگی نموهای^[۶۵] مستقل می باشد. بدین ترتیب که ، ، مستقل از است.
۳- برای ، دارای توزیع نرمال( ) است.
۴- پیوسته در tبا احتمال یک می‌باشد.
–فرایند مارتینگل^[۶۶]: فرآیندهای مارتینگل در بیشتر فرآیندهای تصادفی رخ می‌دهد. فرآیندهای مارتینگل به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای ریاضی در تجزیه و تحلیل پیشرفته بازارهای مالی به شمار می‌رود. یک فرایند تصادفی^[۶۷] را یک فرایند مارتینگل می‌نامند، اگر دارای خواص زیر باشد:
برای تمامی برقرار باشد. بدین مفهوم که دارای میانگین متناهی می‌باشند.
رابطه برقرار می‌باشد.
بر اساس تعریف فوق، قضیه مارتینگل را به صورت زیر می‌توان بیان کرد:
–قضیه مارتینگل: اگر یک مارتینگل باشد، آنگاه برای تمامی برقرار می‌باشد.^[۶۸]
–شبه مارتینگل: فرایند تعریف شده بر روی فضای احتمال^[۶۹] ( )، یک شبه مارتینگل نامیده خواهد شد، اگر به صورت زیر تفکیک گردد:

بطوریکه متغیر تصادفی قابل اندازه گیری( ) است، یک مارتینگل محلی^[۷۰] با مقدار اولیه صفر و فرایندی دارای تغییرات کران دار^[۷۱] با مقدار اولیه صفر می‌باشد.
در اینجا زمینه لازم برای ارائه چارچوبی برای تبیین رفتار سبد دارایی تصادفی فراهم آمده است. با مقایسه مدل‌های قیمت گذاری ریاضی ثابت شده است که نظریه سبد دارایی تصادفی برای فرایند پیوسته زمانی قیمت سهام در تحلیل رخ دادهای بلند مدت یا مجانبی^[۷۲] قدرتمند است.
فرایند قیمت سهام را بر اساس نظریه سبد دارایی تصادفی به صورتی که در ادامه نشان داده خواهد شد، قابل تعریف خواهد بود:
اگر n را یک عدد صحیح مثبت در نظر گرفته، قیمت سهم( ) فرآیندی است که معادله دیفرانسیل تصادفی زیر را برقرار می‌کند:

بطوریکه قیمت سهام را در زمان t نشان می‌دهد.^[۷۳] نشان دهنده حرکت براونی^[۷۴] است. نیز قابل اندازه گیری و برای به طور مجانبی رابطه را برقرار می‌کند. برای، نیز قابل اندازه گیری و به طور مجانبی ، رابطهبرقرار باشد. همچنین وجود داشته، بطوری که برای رابطه برقرار می‌باشد.
اگر از دو طرف رابطه قبل انتگرال گرفته شود، رابطه بعدی بدست خواهد آمد:

بطوری که یک عدد مثبت است که ارزش اولیه سهام را نشان می‌دهد. این رابطه را می‌توان به صورت زیر نیز نشان داد:

ج) قصه های شگفت انگیز یا جن و پری^[۱۹] قصه هایی است که ماجراهای آنها شگفت انگیز است و معممولاً در آنها از عوامل و موجودات و اشیاء فراطبیعی ، بهره گرفته می شود. دو عنصر خیلی مهم در این قصه ها ماجراجویی و عشق است و از نمونه های جهانی آن سیندرلا ، سفیدبرفی را می توان نام برد . در نمونه ایرانی آن ماه پیشونی ، دختر نارنج و ترنج و … در این قصه ها همه چیز ممکن است روی دهد. مهمترین و سازنده ترین عامل در این قصه ها عامل حرکت است و تغییر ، تغییر ناگهانی و شگفت آور ، «در حقیقت بخشی از تعهد قصه های جن و پری اطمینان خاطر است از اینکه هر چه می خواهد روی دهد ، ولی عشق ، محبت و حقیقت پاداش می بیند و نفرت ، برسگالی و شیطان صفتی مجازات می شود» (نورتون ، ۱۹۹۹ ، ص ۲۷۱)
د) قصه های واقعی^[۲۰] گرچه الگوی غالب در قصه های قومی قصه هایی است که در آنها عوامل ، نمادها و حوادث غیرواقعی و فراواقعی نقش دارند ، ولی بخش کوچکی از این قصه ها واقعی هستند نه بدان معنی که حتماً روی داده اند بلکه قابل وقوع هستند. در قصه های انگلیسی «ویک وی تینگ تون» از این دست قصه هاست. (همان ، ص۲۸۱) در نمونه ایرانی قصه های واقعی را می توان «در کوچه های اصفهان پول ریخته» (ساتن ، ۱۳۷۴ ، ص ۳۷۶) دانست که از نظر درونمایه به نمونه انگلیسی آن بسیار نزدیک است.
۳-۲ ادبیات مکتوب و نشر
۳-۲-۱ داستانهای غیرواقعگرا و شگفت انگیز
رسیدن به عصر صنعت چاپ سبب شد که قصه ها و افسانه هایی که قرنها دهان به دهان نقل شده بود در لابلای صفحات کتابها جای بگیرند و ثبت شوند. محبوبیت این قصه ها در میان کودکان که تازه و به برکت تغییر در نگرشهای تربیتی می توانستند از مواهب دوران کودکی لذت ببرند سبب شد نویسندگانی قدم به میدان بگذارند و با الهام از کهن الگوهای این قصه ها ، قصه های جدیدی را خلق کنند که مانند موجوداتی اساطیری نیمی قصه کهن بودند و نیمه دیگر آنها به مسائل زندگی کودکان در همان عصر و زمانه بر می گشت که هانس کریستین اندرسن سلسله جنبان این حرکت تاریخی بود. (قزل ایاغ،۱۳۸۴،ص ۱۵۳)
«داستان یک سلسله وقایع حقیقی یا غیر حقیقی است که به طور زنده و آمیخته با جزئیات بیان شده باشد به نحوی که متخیله خواننده یا مستمع بتواند آنها را آناً مجسم کند». (سی بروکس،۱۳۵۳، ص ۱۲۱). از این تعریف چنین بر می آید که ، داستان ساخته و پرداخته ذهن خلاق فردی به نام نویسنده است. گرچه از واقعیتهای بیرونی برداشتهایی شده است ، ولی همه این واقعیتها از صافی ذهن ، عواطف و احساسات و پیش داشته های نویسنده گذشته و از پایگاه و موقعیت اجتماعی او نشأت گرفته است و با کمک ذهن خلاق خواننده و مشارکت اوست که کامل می شود. داستانهای کودکان و نوجوانان نیز قائل به این تعریف هستند ، خواه داستانهای کاملاً تخیلی و فانتزی گونه باشند یا واقعی. (قزل ایاغ،۱۳۸۴،ص ۱۵۲)
تفاوتهای داستان و قصه باید مشخص شود تا بدانیم آنچه که امروز برای کودکان خلق می شود را با ضوابط قصه های کهن نمی توان سنجید. قصه محصول ذهنیت جمع است و خالق مشخصی ندارد برخلاف داستان که ذهنیت فرد بر آن حاکم است. فضای حام بر هر دو روایی است ولی آنچه داستان را از قصه جدا می کند روابط علّی بین رویدادهای مختلف آن می باشد.ساختمان ادبی قصه معمولاً ساده بوده و تنها در آن چهارچوبها بیان می شود و جزئیات در آن راهی ندارد و توسط گوینده به آن اضافه شده ، حال آنکه داستان اثری مکتوب است و دست نویسنده در آن برای پرداختن به جزئیات باز است.تفاوت بارز قصه و داستان در زبان شفاهی و ادبی آنها می باشد.

۳-۲-۱-۱ قصه های جن و پری نو
با رواج فرهنگ مکتوب هم قصه های قومی قدیمی شفاهی مکتوب شد و هم قصه ها بر اساس الگوهای آنها یا با بهره گرفتن از عواملی که در این قصه ها نقش داشتند خلق شد که اینها در قالبهای نوشتاری ظاهر شدند و از بار ادبی ممتازی برخوردار بودند. از باب مثال می توان از داستان «پری دریایی» اثر هانس کریستین اندرسن^[۲۱] نام برد. در این داستان اندرسن با بهره گرفتن از الگوهای کهن قصه های سنتی اثر ادبی جدیدی آفرید که زبان ادبی و زیبای آن اثر وجه تمایز مهم آن با قصه های قومی شفاهی است.( قزل ایاغ،۱۳۸۴،ص ۱۵۲-۱۵۴)(تصویر ۳-۱)
(تصویر ۳-۱)
۳-۲-۱-۲ فانتزی^[۲۲](فانتزی – خیالی)
فانتزی در لغت به معنی وهم و خیال است و در ساختار ادبی به ادبیات وهم و خیال (میرصادقی،۱۳۷۷،ص ۱۰) آثاری که ازدنیای واقعی آگاهانه دور می شوند تا واقعیتها را در جهان غیر واقعی بازسازی نمایند. در این گونه آثار گرچه خوانندگان با عوامل غیر واقعی در رویدادهای شگفت آور رو به رو هستند که با منطق جهان واقعی همخوانی اندکی دارد ، ولی با «بازتاب حقیقت والاتری رو به رو می شوند که آن معنویت و انسان دوستی است» (لین،۱۳۷۹،ص ۹)
بدون هیج اغراقی می توان گفت قالب فانتزی مهمترین قالب ادبیات کودکان امروز جهان است و بیش از ۸۰ درصد از آثاری که بخصوص برای کودکان خلق می شود فانتزی است ، عالم فانتزی عالمی است که هر غیر ممکنی در آن ممکن می شود. بسیاری از اتفاقات این فانتزیها غیر قابل توضیح هستند ، ولی با همه اینها کودکان آنها را باور دارند و خود را به این آثار می سپارند.
یکی از عوامل مهم در ساختار فانتزی رابطه واقعیت و خیال است. گویی دو دنیا یا به تناوب یا به طور موازی جولانگاه قهرمانها و رویدادها می شوند.
پاره ای تصور می کنند که این پناه بردن به فانتزی عامل دورشدن از واقعیتها در کودکان می شود غافل از آنکه این دنیای موازی خیالی است که به انسان نیرو می دهد تا بتواند معقول و منطقی در دنیای واقعی زندگی کند و با ناملایمات آن کنار بیاید.«گاه یک داستان واقعی ممکن است مطالبش شامل مرور زمان شود و اما یک فانتزی خوب پابرجا بماند. اندرسن در قصه «بلبل» مستقیماً از مشکل عصر ما صحبت می کند که ستایشگر فناوری هستیم و هر آنچه ساده و واقعی است مورد بی توجهی قرار می دهیم» (هاک ، ۱۹۹۷ ، ص ۳۴۱) (تصویر ۳-۲)
(تصویر ۳-۲)
یکی از عوامل مهم در ساختار فانتزی رابطه واقعیت و خیال است. گویی دو دنیا یا به تناوب یا به طور موازی جولانگاه قهرمانها و رویدادها می شوند.
جهان فانتزی یا جهان واقعی است که در آن عناصر غیر واقعی نفوذ کرده اند و یا اصلاً جهانی فرا واقعی است که در آن شخصیتها یا عوامل واقعی حضور دارند و تمام ماجراها و شخصیتها در آن حضور دارند. گاه شخصیت محوری این فانتزیها انسانها هستند ، گاه حیوانات و گاه موجودات فرا واقعی ، ولی آنچه شخصیتهای فانتزیها را از قصه های کهن متمایز می کند تک بعدی نبودن آنهاست.
فانتزیها فقط به قصد سرگرم کردن خلق نمی شوند بلکه در عین داشتن جاذبه های شگفت انگیزی که می تواند عامل سرگرمی باشد از جنبه های تربیتی ، اخلاقی ، روانشناختی و شناخت شناسی و زیبایی شناختی هم می توانند مورد تجزیه و تحلیل قرار بگیرند.
۳-۲-۱-۳ داستانهای تخیلی – علمی
«داستانهایی هستند که بر اساس نوآوریهای علمی و فنی یا شبه علمی و فنی فرضیه خود را بنا می نهند» (لاکنز ، ۱۹۹۹ ، ص ۲۳) . بعضی از متخصصان ادبیات کودکان این داستانها را زیر مجموعه فانتزیها به شمار می آورند ، منتهی فانتزیهایی آینده نگر که با بهره گرفتن از یافته های علمی ماجراهایشان شکل می گیرد. داستانهای علمی–تخیلی ژول ورن شاهدهایی هستند بر این مدعا؛زیرا در زمان نوشته شده اند ، انسان تصوری از رفتن به زیر اقیانوسها یا سفر به کرات دیگر نداشت ، ولی پس از کشفیات علمی در کمتر از صد سال همه آنها را واقعیت بخشید ، به طوری که امروز نوجوانان با خواندن آنها بر ذهن خلاق شازنده آنها آفرین می گویند ، زیرا دیگر نه به اعماق دریا رفتن غیر ممکن است نه سفر به فضا.
از نمونه های داستانهای کلاسیک علمی – تخیلی می توان آثار «ماشین زمان» و «جنگ دنیاها» اثر ژول ورن و دی اچ ولز را نام برد. داستانهای علمی – تخیلی سبب دامن زدن به تخیل کودکان و نوجوانان می شود و چشم انداز جدیدی را پیش روی آنها می گشاید و این باور را به آنها می بخشد که تا چه حد رفتارهای آنها بر همه ارکان حیات ، از محیط زیست گرفته تا عرصه های سیاست و آینده اجتماعی بشر تأثیرگذار است. (قزل ایاغ،۱۳۸۴،ص ۱۶۳)(تصویر ۳-۳)
(تصویر ۳-۳)
۳-۲-۲ داستانهای واقعگرا
گرچه بخش مهمی از آثاری که در دوران کودکی توسط کودکان مطالعه می شود ساختاری شگفت انگیز و فانتزی گونه دارد ، ولی بخصوص در پایان دوره دبستان توجه کودکان به عرصه ادبیات واقعگرا جلب می شود و خواهان داستانهایی هستند که به اصطلاح ماجراهای آنها در حیاط خلوت خانه های خودشان بگذرد و مثل انگشتان دستهایشان واقعی باشند.
در معنای کلی ، به آثار ادبی و هنری که متعهد به واقعیت باشندآثار واقعگرا می گویند و این تعریف را می توان حتی به آثاری هم که در گذشته های دور به رشته تحریر در آمده تسری داد.
شاید این یادآوری ضروری باشد که داستان ساخته و پرداخته تخیل یک هنرمند است. هنرمندی که از چنان قدرتی برخوردار است که می تواند شخصیتهایی بیافریند و آنها را در رویدادهایی درگیر کند که برآیند آن خواننده را قانه نماید که همه آنها قبلاً به وقوع پیوسته است.
داستانهای واقعگرا حتی در سنتی ترین شکل خود نیز هرگز بازتاب یا برگردان واقعیتها نبوده است ، بلکه نفوذ واقعیتهای بیرونی در ذهن نویسنده و فعل و انفعالاتی که خلاقیتهای او بر روی این پاره های واقعیت انجام داده است آن را به صورت پدیده ای هنری به خواننده تقدیم می کند ؛ به عبارت دیگر برای «تبدیل واقعیت به داستان ، نویسنده باید واقعیت را با خیال درهم آمیزد» (لاکنز،۱۹۹۹،ص۱۷) .
قالب متداولی که معمولاً داستانهای واقعی در آن عرض می شود رمان و داستان کوتاه است که گرچه هر دو جنب روای دارد ، اما تفاوتهایی نیز با یکدیگر دارند . رمان «نثر روایی خلاقه ای که معمولاً طولانی و پیچیده است و آمیزه ای است از تجربیات انسانی همراه با تخیل که با توالی حوادث بیان شده اشت و در آن گروهی از شخصیتها در زمینه مشخصی دت دارند» (ساچکوف،۱۳۶۲،ص ۱۷۸)
رمان مهمترین قالب ادبی مانه ماست و بسیاری از شاهکارهای ابیات جهان معاصر در این قالب به خوانندگان عرضه شده است . رمان از نظر محتوایی انواع گوناگون دارد که از میان آنها می توان حادثه ای ، خیالی ، پلیسی ، جنایی ، عشقی ، تمثیلی و سمبلیک را نام برد.
داستان کوتاه اثری است منثور که به شکل امروزی آن با آثار ادگار الن ^[۲۳]پو نویسنده آمریکایی در قرن نوزدهم پا به عرصه وجود گذاشت. در واقع داستان کوتاه «اثری است کوتاه که در آن نویسنده به یاری یک طرح منظم شخصیتی اصلی را در یک واقعه اصلی نشان می دهد و این اثر من حیث المجموع تأثیر واحدی را القا می کند».
در رمان نویسنده می تواند ، طول عمر یک انسان با زندگی چند نسل را دنبال کند ، حال آنکه در داستان کوتاه تنها به لحظه ای از حیات انسان می پردازد . در رمان شخصیتها متنوع هستند و در موقعیتهای اجتماعی مختلف در یک طرح پیچیده به هم اتصال می یابند. در داستان کوتاه هم شخصیتها محدود هستند و هم ماجراهایی که درگیر آن می شوند. به گفته جمال میرصادقی «داستان کوتاه ساز تنهایی است و رمان یک سمفونی» (همان ، ص ۹۶)
کارشناسان مختلف داستانهای واقعی را از نظر درونمایه به شکلهای گوناگون طبقه بندی کرده اند.
۳-۲-۲-۱ داستانهای حیوانات
حیوانات همیشه در دایره توجه کودکان و نوجوانان قرار دارند ، چه به شکلی تمثیلی آن گونه که در قصه های قومی کهن نمود پیدا می کنند ، چه در قالب فانتزیهای نو و چه در داستانهای واقعی . آنچه در داستانهای واقعی جیوانی باید مورد توجه قرار بگیرد این است که حیوانات با تمام ظرفیتهای حیوانی خود در این داستانها ظاهر می شوند ؛ بنابراین نه با انسان سخن می گویند و نه رفتارهایشان نماد رفتارهای انسانی است. رابطه کاملاً طبیعی انسان با حیوان و یا زندگی خود حیوان در طبیعت مورد نظر است. «سپید دندان» و «آوای خوش» دو اثر کلاسیک جک لندن نمود کامل این نوع داستانهاست.(تصویر ۳-۴)
(تصویر ۳-۴)
در نوشتن چنین داستانهایی نویسنده باید شناخت کافی از اطلاعات علمی مربوط به آن حیوان ، محیط زیست و رفتارهای او داشته باشد ، زیرا جذابیتهای چنین داستانهایی به همین جزئیات بستگی دارد. در این داستانها گاه حیوان شخصیت محوری را تشکیل می دهد و گاه همراه انسان است و زمانی در برابر او . این گونه داستانها هرگز از زاویه دید حیوانات نمی تواند نقل شود. اگر این نکات رعایت نشود مرز بین داستان واقعی حیوانی با فانتزی مخلوط می شود ؛ زیرا حیوانات در فانتزیها هم حضور دارند و تمام ویژگی حیوانی خود را دارا هستند و چیزی اضافه دارند و آن نیروی تفکر و عقل انسانی است.
۳-۲-۲-۲ داستانهای تاریخی
یکی دیگر از زمینه هاست که می تواند در خواننده کشش به وجود آورد ، زیرا پس زمینه این داستانها گذشته است.خواه این گذشته مربوط به صد سال پیش باشد یا هزار سال و دو هزار سال پیش.
«داستانهای مربوط به گذشته به کودکان کمک می کند تا ببینند که زمان در حال تغییر است ، ملتها به اوج می رسند و سقوط می کنند ، ولی آنچه بدون تغییر باقی می ماند نیازهای جهانی است ؛ مانند آزادی ، حس تعلق داشتن ، برخورداری از احترام ، عشق و …» (هاک ، ۱۹۹۷ ، ص ۵۱۶) در ادبیات کودکان ایران علی رغم پشتوانه تاریخی عظیم ، هیچ تلاش ارزنده ای برای استفاده از این زمینه های تاریخی صورت نگرفته است.
بعضی ها تصور می کنند داستان تاریخی واقعیت است ؛ در حالی که این نوع از داستان در چهارچوب تعریف داستان واقعی به مسائل تاریخی می پردازد ، لذا ابتدا باید داستان خوبی باشد و در آن کشش و جذابیت داستانی وجود داشته باشد. نکته دیگر اینکه نویسنده باید به تاریخ دوره ای که آن را برای زمان و مکان داستان خوب انتخاب کرده احاطه داشته باشد. شاید در هیچ یک از داستانهای واقع گرا ، جغرافیای زمان و مکان به اندازه داستان تاریخی تعیین کننده نباشد.دو رمان «چنگیزخان» نوشته واسیلی یان و «حماسه بیداری» از محمدرضا یونسی از نمونه های رمانهای تاریخی به حساب می آیند.(تصویر ۳-۵)
(تصویر ۳-۵)
۳-۲-۲-۳ داستانهایی در مورد نیازها و مشکلات کودکان
مهمترین گونه داستانهای واقعگرا را تشکیل می دهد ، زیرا کودکان و نوجوانان بیشترین استقبال را از این نوع داستانها دارند. دیدن بعدی از چهره خود به عنوان کودک و درگیریای او با اطرافیان ، محیط ، همسالان ، خانواده و سایر برزرگسالان ، دست و پنجه نرم کردن با مسائل و مشکلاتی نظیر معلولیت ، محرومیتهای مالی ، جدایی والدین ، عدم موفقیت تحصیلی ، تنهایی و انزوا و … موضوع بسیاری از داستانهای واقعگرای امروز است.
نکته ای که باید در اینجا متذکر شد این است که نباید تصور کرد که داستان واقعگرا الزاماً ، یعنی نشان دادن چهره خشن و بد زندگی ؛ در حالی که زندگی چهره های گوناگونی دارد و مخلوطی است از شادی و غو ، شکست و پیروزی ، امید و ناامیدی که داستانهای واقعی هم باید به آنها بپردازد. داستانهای «احمد و نی نی کوچلو» نوشته فرشته طائرپور و «قصه های من و مامان» نوشته ویولت رزاق پناه ، از نمونه های این گونه از ادبیات می باشند.(تصویر ۳-۶)
(تصویر ۳-۶)
۳-۲-۳ شعر
شعر یکی از مهمترین گونه های ادبی به شمار می آید که کودکان و نوجوانان نیز از آن استقبال می کنند. ایجاز و تصویرهای خیالی ناب در زبانی شاعرانه عاطفی و موزون از جمله ویژگیهای شعر خوب است. کودکان گرچه در آغاز بیشتر به ساختمان ظاهری شعر یعنی وزن و قافیه و جنبه های موسیقایی شعر توجه دارند ، ولی بتدریج به ارزش تصویرهای خیالی و ظرافتهای زبانی شعر پی می برند و در ردیف خوانندگان آن قرار می گیرند.هر شعری به صرف آنکه کودکان آن را می فهمند شعر کودک نیست.
کودکان از آنگاه که در گهواره به سر می برند با لالایی که خود ابتدایی ترین شعر است آشنا می شوند و بعدها انواع اشعار عامیانه نظیر : بازی – ترانه ، مهملات ، قصه های کوتاه منظوم ، چیستانها و معماها را تجربه می کنند. آنها در سنین نخستین تنها شیفته ضرب آهنگ و موسیقی کلام هستند و شعر را نوعی بازی کودکانه کلامی تلقی می کنند ، بنابراین اشعار عامیانه به دلایلی که قبلاً ذکر شد با ویژگیها و توانایی های کودک این سنین هماهنگ است و در او زمینه لازم را برای ایجاد رابطه با شعر فراهم می آورد. حتی شاعران امروز نیز وقتی نه الزاماً برای کودکان بلکه برای مخاطبان بزرگسال نیز شعر می سرایند از این جاذبه موسیقایی شعر استفاده می کنند و آثاری می آفرینند که کودکان را هم به عرصه موسیقی کلام فرا می خواند بی آنکه الزلماً معنا و مفهوم درونمایه آن را درک کرده باشند. «پریا ، دختران ننه دریا و بارون» از احمد شاملو از این دسته اشعار به حساب می آیند.(تصویر ۳-۷)
(تصویر ۳-۷)
تفاوت شعر کودکان و بزرگسالان در این است که هر دو به دنیایی متفاوت تعلق دارند و جهان بینی آنان متفاوت است و از پشتوانه تجربی متفاوتی نیز برخوردارند ؛ ولی این تفاوتها سبب تفاوت در بکارگیری عوامل ادبی شعر نیست ، بلکه استفاده از ابعادی از زندگی است که برای کودک معنادار است. در واقع شعر کودک مثل همه انواع آثار خاص کودکان باید از زندگی کودک گرفته شده باشد؛یعنی «جاذبه احساسی شعر کودک باید بازتابی باشد از احساسات واقعی کودکان. اشعاری که زیبا و فریبنده و یا حسرت آور و کنایی هستند ممکن است درباره کودکان باشند ، ولی مسلماً شعر کودک نیستند» (هاک ، ۱۹۹۷ ، ص ۳۹۲)
۳-۲-۴ آثار مستند

مهرآرا و همکاران (۱۳۸۸)، در پژوهش خود، با الگوسازی و پیشبینی شاخص قیمت و بازده نقدی بورس اوراق بهادار تهران مبتنی بر ساختار تلفیقی الگوریتم ژنتیک با رویکرد شبکه عصبی GMDH،^[۱۵۳] سعی در شناخت متغیرهای مؤثر بر شاخص بورس اوراق بهادار تهران، داشتهاند. آنها با بهره گرفتن از داده های ماهانه دوره زمانی (بهمن ۱۳۷۴ تا اسفند ۱۳۸۵)، یازده متغیر کلان اقتصادی مرتبط با بازار سرمایه به همراه وقفه‌های یک و دو ماهه هر کدام از آنها و وقفه‌های متغیر وابسته، الگویی با ۳۵ متغیر ورودی را ایجاد کردهاند. نتایج به دست آمده نشان‌دهنده تأثیر قوی و معنیدار شاخص قیمت زمین، هزینه مسکن، شاخص قیمت مصرف کننده، پایه پولی، کرایه مسکن اجاره‌ای و قیمت جهانی نفت خام بر شاخص قیمت و بازده نقدی بورس اوراق بهادار است. در مقابل، بازار ارز خارجی و طلا، ارتباط کمتری با بازار سهام داشته است.
صمدی و همکاران (۱۳۸۸)، پیشبینی پذیری شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران را با بهره گرفتن از داده های روزانه ۶/۷/۱۳۷۶ تا ۸/۱/۱۳۸۸، بررسی کردهاند. آنها در این تحقیق از مدلهای مختلفی شامل مدل گام تصادفی، مدل خودتوضیحی و سه مدل از خانواده مدلهای خودتوضیحی واریانس ناهمسان شرطی (شامل GARCH، EGARCH و TARCH)، برای حذف توابع خطی موجود در سری زمانی و نیز از پنج آزمون تشخیص وجود توابع غیرخطی در جملات پسماند مدلهای ذکر شده، شامل آزمونهای مکلئود- لی^[۱۵۴] (Mcleod-Li)، آزمون ضریب لاگرانژ انگل (Engle-LM)، آزمون بروک- دکرت و شینکمن^[۱۵۵] (BDS)، آزمون دوکواریانس ( Bicovariance) و آزمون تسای^[۱۵۶] (Tsay)، استفاده کردند. طبق نتایج به دست آمده از مدلهای مورد مطالعه، فرض وجود گام تصادفی در سری مورد مطالعه رد میشود. این امر شاهدی بر وجود قابلیت پیشبینی در سری مورد مطالعه است. همچنین فرض عدم وجود توابع غیرخطی در جملات پسماند مدلهای مذکور با بهره گرفتن از آزمونهای مربوطه رد میشود، لذا میتوان امکان وجود توابع غیرخطی در جملات پسماند را پذیرفت که این دلیل دیگری بر قابلیت پیشبینی در شاخص کل بورس تهران است. با توجه به این شواهد، محققان ادعا میکنند که نتیجه کلی تحقیق بر قابلیت پیشبینی شاخص کل با بهره گرفتن از داده های تاریخی آن دلالت دارد.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

امامی و امام وردی (۱۳۸۸) عنوان میکنند که سریهای زمانی بسیار پیچیده مانند قیمتهای بازار سهام، معمولاً تصادفی بوده، در نتیجه، تغییرات آنها غیرقابل پیشبینی فرض میشود. در بیشتر موارد در بررسی مشاهدات آماری مربوط به متغیرهای اقتصادی از جمله قیمت بازار سهام، از آزمونهایی استفاده شده است که در مواجهه با داده های آشوبی به اشتباه افتاده و آنها را داده های تصادفی تشخیص دادهاند، در حالی که این داده ها در واقع، از مقامهای معینی به وجود میآیند که با اختلالاتی جزئی همراه میباشند. به همین دلیل آزمونهای پیشبینی پذیری و غیرخطی برای بررسی وجود روند آشوبی معین و فرآیندهای غیرخطی در سری زمانی بوجود آمدهاند. بر این اساس آنها در این مطالعه، از آزمونهای پیش بینی پذیری و غیرخطی مختلفی نظیر BDS، تسلسل و بعد همبستگی برای بررسی وجود روند آشوبی معین و فرآیندهای غیرخطی در سری زمانی شاخص روزانه سهام بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی ۰۱/۰۸/۱۳۷۹ تا ۰۲/۰۷/۱۳۸۶ بهره بردهاند. نتایج به دست آمده نشان دهنده پیشبینی پذیری و وجود روند غیرخطی در داده های مورد بررسی بوده است. پژوهشگران، پس از حصول اطمینان از پیشبینی پذیری و وجود روند غیرخطی در داده های شاخص روزانه سهام، جهت ارائه مدل مناسب برای پیشبینی شاخص قیمت سهام، مدلهای سری زمانی خطی (AR)، غیرخطی (GARCH) و شبکه عصبی مصنوعی (ANN) را برآورد کردهاند. در نهایت، نتایج به دست آمده از مقایسه توان پیشبینی این مدلها بیانگر توان بالای پیشبینی در مدلهای شبکه عصبی مصنوعی نسبت به مدلهای دیگر است.
پیرائی و شهسوار (۱۳۸۸) تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر بازار سرمایه ایران را بررسی کردهاند. بدین منظور داده های فصلی متغیرهای مختلف اقتصادی شامل تولید ناخالص داخلی، حجم پول، تورم و نرخ ارز دوره زمانی ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۵ را مورد توجه قرار دادهاند. بر اساس نظریه قیمت گذاری آربیتراژ و انجام آزمونهای ریشه واحد و همجمعی، مدل خود همبسته با وقفه توزیعی^[۱۵۷] و مدل تصحیح خطا برآورد شده و تأثیرات متغیرهای فوق بر شاخص قیمت سهام بورس اوراق بهادار تهران بررسی شده است. نتایج این تحلیل حاکی از آن بود که تولید ناخالص داخلی و سطح عمومی قیمتها تأثیر مستقیم روی شاخص قیمت سهام داشته اما حجم پول و نرخ ارز دارای اثرات منفی روی شاخص قیمت سهام هستند.
موسایی و همکاران (۱۳۸۹) در پژوهشی به بررسی هم انباشتگی و علیت میان متغیرهای کلان اقتصادی و شاخص کل قیمت سهام پرداختهاند. آنها، برای این بررسی از داده های فصلی دوره زمانی ۱۳۸۵-۱۳۷۰ شاخص کل قیمت سهام و مجموعهای از متغیرهای کلان اقتصادی شامل عرضه پول، تولید ناخالص داخلی و نرخ ارز استفاده کردهاند. برای توضیح رابطه کوتاه مدت و بلند مدت میان متغیرهای مورد بررسی از رویکردهای علیت گرنجر، ARDL، همجمعی جوهانسون و مدل تصحیح خطا استفاده شده است. نتایج نشان میدهد که در تمام الگوهای برآورد شده یک رابطه بلندمدت میان متغیرهای کلان و شاخص کل قیمت سهام وجود دارد. مطابق نتایج حاصل شده، درحالی که سیاستهای پولی بانک مرکزی بیشترین تأثیر را بر تغییرات قیمت سهام دارد، آثار نرخ ارز و تولید ناخالص داخلی بر بازار با بی اطمینانی زیادی همراه است. بر اساس نتایج بدست آمده از آزمون علیت گرنجر، شاخص کل قیمت سهام اثر معنیداری بر تولید ناخالص داخلی ندارد در حالی که متغیرهای کلان بر رونق یا رکود بورس تأثیر میگذارند. بر اساس نظر این پژوهشگران، این نتیجه نشان دهنده این است که از شاخص کل قیمت سهام نمیتوان برای پیشبینی تولید ناخالص داخلی استفاده کرد. همچنین قیمت سهام از یک فرایند گام تصادفی آن طور که فرضیه بازار کارا پیشبینی کرده است پیروی نمیکند. بر این اساس، فرضیه تحقیق مبنی بر عدم کارایی بازار سهام پذیرفته میشود.
حسینی نسب و همکاران (۱۳۹۰) با بهره گرفتن از داده های ماهانه فروردین ماه سال ۱۳۷۶ تا مرداد ماه سال ۱۳۸۹ اثر شوکهای بازار نفت روی بازده سهام بورس اوراق بهادار تهران را بررسی کردهاند. به منظور انجام این بررسی از روش آنالیز موجک^[۱۵۸] (جهت نویز زدایی سری زمانی) و روش خود رگرسیون برداری راه گزینی مارکف (MS-VAR)^[159] استفاده شده است. بر اساس نتایج مطالعه، در فاز رکود و رونق بازده بازار سهام همراه با نوسانات شدید و فاز رونق بازده بازار سهام با نوسانات ملایم، اثر نوسانات قیمت نفت بر بازده بازار سهام مثبت است. به علاوه در فاز رکود بازده بازار سهام با نوسانات ملایم، اثر نوسانات قیمت نفت روی بازده بازار سهام منفی است به طوریکه افزایش قیمت نفت به عنوان عامل تداوم در رکود بورس اوراق بهادار، عمل کرده است. بنابراین پیشنهاد شده است که در دوره های رکود همراه با تداوم بلند مدت در بازار سهام، در صورتی که مقارن با افزایش مداوم قیمت جهانی نفت باشد، با تغییر سیاست های کلان اقتصادی، از ورود اثرات انبساطی حاصل از افزایش فوق به اقتصاد جلوگیری شود تا افزایش قیمت نفت، به عنوان عامل تداوم رکود بازده بازار سهام، حذف و بازار سهام از حالت رکود خارج شود. در این ارتباط، افزایش درآمدهای نفتی واریزی به صندق ذخیره ارزی به عنوان گزینه پیشنهادی برای غلبه بر رکود مطرح شده است.
پورزمانی و همکاران (۱۳۹۰) با اشاره به این مطلب که سرمایهگذاران در تصمیمگیری های خود درباره سرمایهگذاریهایشان درصدد کاهش ریسک سرمایهگذاری به منظور کسب بازده مورد انتظارشان هستند به بررسی تاثیر متغیرهای کلان اقتصادی ( شامل نرخ رشد اشتغال و تولید ناخالص داخلی، تورم و رشد شاخص قیمت سهام) بر بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۵، با بهره گرفتن از مدل رگرسیونی، پرداختهاند. نتایج تحقیق نشان میدهد که نرخ رشد اشتغال بر بازده سهام تاثیری ندارد، تولید ناخالص داخلی (با تاثیر محدود)، تورم (با تاثیر محدود منفی) و رشد شاخص قیمت سهام (با تاثیر قابل ملاحظه) بر بازده سهام موثر هستند. این پژوهشگران، در خاتمه عنوان میکنند از آنجا که اقتصاد ایران یک اقتصاد دولتی است، به دلیل وجود فضای بوروکراتیک و کندی مراحل تصمیم گیری تا اجرا، واکنش صورت گرفته در متغیرهای اقتصادی با تاخیر زمانی صورت میگیرد. در کلامی سادهتر، تغییر در برخی متغیرها از قبیل تورم و رشد اشتغال بلافاصله بر هزینه ها و درآمدهای شرکت اثر نمیگذارد و تاثیرات آن در طول زمان ظاهر میشود و عکس العمل بازار نیز با تاخیر رویت میشود. از این رو پیشنهاد میکنند که بررسی تاثیر شاخصهای مذکور بر بازده سهام با وقفه بیش از دو سال انجام شود.
نبوی چاشمی و حسن زاده (۱۳۹۰) در پژوهشی به بررسی این پرسش میپردازند که کدامیک از شاخص های پیشبینی مورد استفاده از خانواده شاخص میانگین متحرک، بهترین روش برای پیشبینی قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران به شمار میآید. بدین منظور با بهره گرفتن از آمار ماهانه ۵۰ شرکت برتر بورس، قیمتهای سهام با بهره گرفتن از سه شاخص میانگین متحرک^[۱۶۰] (MA)، میانگین متحرک وزنی^[۱۶۱] (WMA) و میانگین متحرک نمایی^[۱۶۲] (EMA)، برای دوره های ۳۰، ۶۰ و ۹۰ روزه پیشبینی گردیده است. سپس نتایج پیشبینی با قیمت واقعی سهام مقایسه شدهاند. نتیجه این بررسی نشان میدهد که در مقایسه بین سه روش، روش میانگین متحرک نمایی بر اساس شاخصهای اعتبار سنجی از قبیل میانگین قدرمطلق خطاها (MAD)^[163] و نشانگر ردیاب (TS)^[164] از اعتبار بالاتر و قابلیت اطمینان بیشتری برای پیش بینی قیمت سهام برخوردار است.
ابونوری و عبداللهی (۱۳۹۰) با بهره گرفتن از یک مدل خودرگرسیون ناهمسان واریانس شرطی چندمتغیره^[۱۶۵] (MGARCH) و داده های هفتگی بازار سهام از اکتبر ۱۹۹۷ (مهر ۱۳۷۶ ) تا مارس ۲۰۱۰ (اسفند ۱۳۸۸ )، ماهیت تعاملات بین بازده ها و نوسانات بازارهای سهام چهار کشور ایران، آمریکا، ترکیه و مالزی را ارزیابی کردند. در این مطالعه از شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران، شاخص بازار سهام مالزی^[۱۶۶] (KLSE)، شاخص بازار سهام ترکیه^[۱۶۷] (XU100) و شاخصS&P500^[168] (به نمایندگی از بازار سهام آمریکا ) استفاده شده است. نتایج این مطالعه نشان میدهد که اثرات مثبت و معنیداری از بازده های بازار سهام ایالات متحده بر این بازارها به استثنای ایران تحمیل شده است. همچنین شواهدی قوی مبنی بر وجود اثرات ARCH و GARCH در چهار کشور مشاهده شد که نشان دهنده اثرپذیری نوسانات این بازارها از شوکها و نوسانات باوقفه خود است. پژوهشگران این مطالعه، به دلیل وجود درجه پایینی از نوسانات همزمان در میان این کشورها، پیشنهاد میکنند که تشکیل سبد سهامی از سهام بازارهای مذکور میتواند با ریسک کمتر به سود و بازده بالا برسد.
خانی و ابراهیم زاده (۱۳۹۰) مدل قیمت گذاری داراییهای سرمایهای را با رویکرد چند عاملی در شرایطی شرطی، وابسته به مثبت یا منفی بودن بازده مازاد بر شاخص بازار، مورد آزمون قرار دادهاند. جامعه آماری این پژوهش پس از اعمال محدودیتهای لازم و حذف سیستماتیک تعدادی از شرکتها به ۷۰ شرکت پذیرش شده در بورس اوراق بهادار تهران محدود شده است. متغیر وابسته پژوهش، مازاد بازدهی سهام بوده است که از تفاوت بین بازدهی سهام و نرخ بازده بدون ریسک حاصل شده است. پژوهشگران در این مطالعه با بکارگیری مدل رگرسیون، توانایی توضیح دهندگی بازده سهام، توسط متغیرهای بتا، اندازه شرکت، نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار و متغیرهای اهرمی، شامل اهرم دفتری و اهرم بازار در سه شرایط بازار شامل شرایط غیر نزولی و غیر صعودی (متقارن)، شرایط صعودی، و شرایط نزولی، را بررسی کردهاند. نتایج تحقیق، نشان داد که بازده سهام، در شرایط غیر نزولی و غیر صعودی، با بتا و اندازه شرکت و در شرایط نزولی، با متغیرهای بتا، نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار، اندازه شرکت و در شرایط صعودی، با بتا، نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار، اندازه شرکت و اهرم بازار رابطه معنیداری دارد اما در هیچ کدام از شرایط بازار، رابطه معنیداری بین بازده سهام و اهرم دفتری مشاهده نشده است.
کشاورز حداد و بابایی (۱۳۹۰) به اهمیت مدلسازی تلاطم (نوسانات) بازده در بازارهای سهام، از منظر پژوهشگران دانشگاهی و نیز کارپردازان علم مالی و موارد استفاده آن در پیشبینی بازده سهام اشاره میکنند. بر این اساس، در تحقیق خود با استفاده همزمان از مدل GARCH با توجه به ویژگی واریانس ناهمسانی، در کنار استفاده از مزایای داده های پانل از جمله درجات آزادی بالاتر، انعطاف پذیری بیشتر و کنترل آثار متغیرهای حذف شده یا مشاهده نشده و در نتیجه افزایش دقت تخمین، در پانلهایی متشکل از شاخصهای چندین گروه صنعت به صورت نمونه و سریهای زمانی مربوط به قیمت سهام شرکتهای داخل این گروه های صنعت در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی تیر ماه ۱۳۸۴ تا آبان ماه ۱۳۸۷، با بهره گرفتن از روششناسی کل به جزء هندری به دنبال بررسی تشابهها و تفاوتهای ساختار تلاطم بازده سهمهای درون صنایع یکسان و نیز ساختار تلاطم بازده سهمهای صنایع غیر یکسان بودهاند. نتایج تحقیق آنها نشان میدهد که نمیتوان ساختار تلاطمی مشابهی را برای سهمهای موجود در یک گروه صنعت یا در سطحی بالاتر برای گروه های صنعت نمونه انتخاب شده از بورس سهام تهران، چه از لحاظ میانگین بازده سهام و چه از لحاظ یکسانی ساختار تلاطم بازده یا یکسانی میانگین تلاطم بازده، در نظر گرفت.
عارفی و دادرس (۱۳۹۰)، در پژوهشی تحت عنوان «پیشبینی بازده سهام با بهره گرفتن از استراتژی تحلیل بنیادی^[۱۶۹]» به بررسی اهمیت متغیرهای اساسی صورتهای مالی در پیشبینی بازده سهام به وسیله استراتژی تحلیل بنیادی پرداختهاند. یازده علامت بنیادی بر اساس تواناییشان در پیشبینی بازده، شامل موجودی کالا، حسابهای دریافتی، سرمایهگذاریها، حاشیه سود ناخالص، بازده داراییها، تغییرات بازده داراییها، جریان وجوه نقد، اقلام تعهدی، تغییرات اهرم مالی، تغییرات نقدینگی و تغییرات گردش داراییها در محاسبه نمره بنیادی شرکتها منظور شده است و شرکتها با توجه به نمره بنیادی به دو سبد دارائی با نمره بالا و پایین تقسیم میشوند و بازده آنها از ابتدای ماه پنجم سال بعد تا ۱۵ ماه بعد از آن محاسبه شده است. جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش، شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران (به استثناء شرکتهای مالی و سرمایهگذاری) طی سالهای (۱۳۸۹-۱۳۷۸)، هستند. نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن نشان داد نمره بنیادی رابطه مثبت و معنیداری در سطح یک درصد با بازده سهام دارد. متغیرهای موجودی کالا و تغییرات گردش داراییها رابطه مثبت و معنیدار و سرمایهگذاریها دارای رابطه منفی و معنی دار در سطح یک درصد با بازده بودند. آماره t، نیز نشان داد که میانگین بازده سبد دارائی با نمره بنیادی بالا (۴۹٫۲۶ درصد)، بزرگتر از سبد دارائی با نمره بنیادی پائین (۲۵٫۵۷ درصد)، است و بر این اساس پژوهشگران، عنوان میکنند که با بهره گرفتن از استراتژی تحلیل بنیادی، میتوان در بورس اوراق بهادار تهران بازده مثبتی به دست آورد.
صالح آبادی و مهران راد (۱۳۹۱) جهت بررسی کارایی روشها و استراتژیهای نوین سرمایهگذاری نسبت به عملکرد شاخص بازار، با بهره گرفتن از آمار ماهانه، عملکرد سبد دارائی بهینه مدل تک عاملی شارپ را به عنوان یکی از روش های انتخاب سبد سرمایهگذاری موسوم به نظریههای نوین مالی، طی دوره مهر ۱۳۸۲ الی شهریور ۱۳۸۷ ارزیابی کردهاند. آنها، همچنین فرضیه سودمندی استفاده از متغیر پیشبینی کننده نوسانات کاهشی قیمت برای دوره میان مدت را مورد آزمون قرار دادهاند. نتایج آزمون فرضیات تحقیق، ادعای عدم وجود اختلاف معنیدار بین میانگین بازده سبد دارائی بازار و سبد دارائی تک عاملی را مورد تأیید قرار داده است. اما اثربخشی استفاده از متغیر پیشبینی کننده نوسانات کاهشی قیمت در افزایش بازده سبد دارائی بهینه مدل تک عاملی مورد تأیید قرار نگرفت. نتایج تحقیق، تأییدی بر کارایی اطلاعاتی سطح ضعیف در بازار بوده و به توجه بیشتر بر ریسک و بازده برای دوره های میان مدت اشاره دارد.
عباسیان و حسینی دوست (۱۳۹۱) جهت بررسی رفتاری مشابه با مدل گام تصادفی و همچنین وجود فرم ضعیف کارایی بازار، با بهره گرفتن از داده های روزانه دوره زمانی ۰۶/۰۷/۰۱۳۷۶ تا ۱۰/۰۳/۱۳۹۰، به پیشبینی دینامیک بازده شاخص بورس اوراق بهادار تهران (TEPIX) پرداختند. بدین منظور، از یازده مدل مشتمل بر دو مدل از خانواده ARMA به عنوان مدلهای خطی و تعداد نه مدل از خانواده ARCH به عنوان مدلهای نوسانی و غیرخطی استفاده شده است. همچنین، با توجه به اثر پدیده آشوب بر نوع مدلسازیها و انتخاب مدل بهینه، در پژوهش مذکور آزمون وجود یا عدم وجود این پدیده نیز بررسی شده است و با بهره گرفتن از آزمون نسبت واریانس همپوش، در مورد نوع الگوی گام تصادفی در سری زمانی مربوطه، شواهدی ارائه شده است. پیشبینیها در دو فرم درون نمونهای و برون نمونهای صورت گرفتهاند که برای پیشبینی برون نمونهای افق زمانی پنج روزه در نظر گرفته شده است. نتایج این پژوهش، بیانگر کارایی بالاتر مدلهای غیرخطی در مقایسه با مدلهای خطی بوده و در میان مدلهای غیرخطی نیز، مدل هایی که قابلیت انعکاس رفتار نامتقارن بازده را در مدلسازیها دارند، کارایی مطلوب تری را از خود نشان دادهاند. همچنین، پژوهش مذکور شواهدی مبنی بر عدم کارایی اطلاعاتی سطح ضعیف در بورس اوراق بهادار تهران، ارائه کرده است.
در خاتمه، میتوان گفت که با توجه به مرور انجام شده بر اساس هر دو دسته مطالعات مرتبط با بورسهای اوراق بهادار خارجی و بورس اوراق بهادار تهران، بازده سهام دارای اجزای قابل پیشبینی می است. بر این اساس با بکارگیری استراتژیهای مناسب پیشبینی، میتوان تا اندازهای بازده سهام را پیش بینی کرد. نکته مهم در این میان اینست که پیشبینیهای حاصل از استراتژیهای سنتی برای پیشبینی برون نمونهای از اعتبار لازم برخوردار نیستند. بنابراین لزوم بکارگیری استراتژیهای نوین جهت پیشبینی بازده سهام بورس اوراق بهادار تهران نکته مهمی است که باید در مطالعات تجربی بخوبی و با دقت فراوان مورد توجه قرار گیرد. نکته مهمتر آنکه، علیرغم اهمیت و حساسیت نقش شرایط بازار و جریان اطلاعات در پیشبینی پذیری بازده سهام، این مسئله برای بورس اوراق بهادار تهران تحلیل و بررسی نشده است بنابراین تحلیل تجربی این رابطه برای بورس اوراق بهادار تهران از اهمیت ویژهای برخوردار است.
خلاصه فصل
در آغاز این فصل ادبیات نظری موجود در زمینه پیشبینی و پیشبینی پذیری بازده سهام را در قالب بررسی مدلهای مختلف قیمت گذاری دارائی مرور کردیم. در این زمینه فرضیه بازار کارا، مدل قیمت گذاری دارائیهای سرمایهای و تعدادی از مدلهای توسعه یافته آن را و همچنین نظریه قیمت گذاری آربیتراژ را به صورت اجمالی معرفی کردیم. پس از مرور ادبیات نظری، با انتخاب تعدادی از مهمترین مطالعات تجربی صورت گرفته و تفکیک آنها به دو طبقه اصلی ( شامل ۱- مطالعات تجربی صورت گرفته روی بورسهای اوراق بهادار بازارهای خارجی و ۲- مطالعات تجربی انجام شده برای بورس اوراق بهادار تهران)، این مطالعات را به تفصیل بررسی کردیم.
با توجه به مرور مطالعات مختلفی که انجام گرفت، به نظر میرسد که مطالعات مختلفی پیشبینی پذیری بازده سهام بورسهای اوراق بهادار خارجی بویژه کشورهای توسعه یافته را تحلیل و بررسی کردهاند. در همین راستا مطالعات محدود و اندکی روی بررسی پیوند و ارتباط جریان اطلاعات و پیشبینی پذیری بازده سهام متمرکز بودهاند. نکته مهم آنست که اگر چه تمامی مطالعات داخلی انجام یافته، روی پیشبینی بازده سهام بورس اوراق بهادار تهران و تعیین متغیرهای مؤثر بر بازده سهام تمرکز داشتهاند اما هیچ کدام از مطالعات به بررسی نقش جریان اطلاعات و پیوند میان مدلهای مختلف قیمت گذاری بر اساس جریان اطلاعات موجود در بازار، نپرداختهاند. از این رو، بررسی ارتباط مذکور و تحلیل پیوند مدلهای مختلف قیمت گذاری بر اساس سطح جریان اطلاعات بورس اوراق بهادار تهران، لازم و ضروری به نظر میرسد.
فصل سوم:
مدل تجربی، داده ها و روش شناسی پژوهش
مقدمه
اهمیت قیمت گذاری دارائیهای مالی باعث پیدایش نظریات و مدلهای گوناگون در نیم قرن اخیر شده است. مدلهای قیمت گذاری مارکویتز^[۱۷۰] (۱۹۵۹)، شارپ (۱۹۶۳)، لینتر^[۱۷۱] (۱۹۶۵)، موسین^[۱۷۲] (۱۹۶۶)، راس^[۱۷۳] (۱۹۷۶) و بلک- شولز^[۱۷۴] (۱۹۷۳) از مهمترین مدلهای قیمت گذاری هستند. طراحی مدلهای پیشرفته و به کارگیری فن آوری اطلاعات، باعث تخمینهای متعدد از ریسک و بازده دارائیهای مالی شده است.
امروزه قابلیت پیشبینی بازده سهام به عنوان یک فرضیه مورد پذیرش قرار گرفته است. بخشی از متغیرهای تأثیر گذار بر بازده سهام شرکتها در بازار سهام ناشی از شرایط و تغییرات شرایط بازار و به تبع آن جریان اطلاعات ناشی از آن است. میزان تأثیر این اطلاعات بسیار پیچیده و تا حدی ناشناخته است. در این فصل، با بهرهگیری از نظریات مختلف قیمت گذاری دارائی و بررسی مطالعات تجربی صورت گرفته روی پیشبینی پذیری بازده، و با توجه به شرایط ویژه اقتصاد نفتی ایران، مدلی تجربی را جهت بررسی پیشبینی پذیری بازده سهام و نقش جریان اطلاعات در پیشبینی بازده سهام بورس اوراق بهادار تهران، تصریح و معرفی خواهیم کرد.
تصریح مدل تجربی
مدل اقتصادی و عاملهای قیمت گذاری
مطالعات قیمت گذاری دارائی اغلب مدل چندعاملی شرطی را برای کل بازار به صورت زیر بررسی میکنند:

که در آن معرف قیمت ریسک بازار^[۱۷۵]، و به ترتیب نمایانگر بازده اضافی انتظاری و واریانس سبد دارائی بازار هستند. معرف تعداد فاکتورهای ریسک اضافی وارده در مدل است. جملات و به ترتیب نشان دهنده کواریانس شرطی بین فاکتور ریسک kام و بازده بازار و پاداش ریسک^[۱۷۶] فاکتور kام است. در رابطه ‏(۳-۱) تمامی مقادیر انتظاری مشروط به مجموعه اطلاعات کامل موجود در زمان ماست به خاطر وجود دو ترم «معاوضه شرطی ریسک-بازده^[۱۷۷]» و جزء ریسک کواریانس^[۱۷۸] بازده اضافی انتظاری روی سبد دارائی بازار می تواند نسبت به زمان، متغیر و پیشبینی پذیر باشد. به عبارت دیگر، بازده اضافی انتظاری به علت جبران مورد نیاز برای مواجه با عوامل ریسک شرطی میتواند پیشبینی پذیر باشد.
در مدل CAPM بین دوره ای مرتون (۱۹۷۳)، تعداد K متغیر اضافی، متغیرهای حالتی هستند که فرصتهای سرمایه گذاری متغیر با زمان^[۱۷۹] را در اقتصاد توصیف میکند. اگر مجموعه فرصتهای سرمایه گذاری ایستا باشد یا سرمایهگذاران دارای تابع مطلوبیت لگاریتمی باشند در اینصورت جزء ریسک کواریانس را میتوان نادیده گرفت و از آن صرفنظر کرد. در آنصورت رابطه ‏(۳-۱) به یک مدل تک عاملی تقلیل مییابد. با این وجود، مطالعاتی نظیر کینونن (۲۰۱۲ ) عنوان میکنند که رابطه ‏(۳-۱) با نظریه ICAPM در ارتباط نیست. این مطالعات اظهار میکنند که پویایی اقتصادی، مشخصه رایج تمامی اقتصادهای نوظهور است. این مسئله دلالت بر آن دارد که همچنانکه توسط مطالعه گوریاو و زابوتکین^[۱۸۰] (۲۰۰۶) تاکید شده است احتمالاً مدلهای چندعاملی توصیف واقع گرایانهتری از بازده انتظاری در بازارهای نوظهور ارائه میدهد.
کوکران^[۱۸۱] (۲۰۰۵) عنوان میکند که مدلهای عاملی حالت خاصی از مدل عمومی مصرف-محور^[۱۸۲] هستند. از آنجا که کشور ایران یک تولید کننده عمده نفت به شمار میرود بنابراین وضعیت اقتصادی کشور به شدت به عرضه و تقاضای جهانی نفت خام وابسته است. بنابراین از این نظر، تغییر در قیمت نفت خام میتواند به عنوان جایگزینی برای رشد مطلوبیت نهایی^[۱۸۳] قلمداد شود. باشر و سادورسکی (۲۰۰۶)، دریافتند که ریسک قیمت نفت روی بازده سهام اقتصادهای نوظهور موثر است. همچنین الدر و سرلتیس (۲۰۱۰) گزارش دادهاند که نااطمینانی در مورد قیمت نفت تأثیر منفی روی ستاده واقعی کشور آمریکا میگذارد. در همین راستا مطالعات متعددی همانند مهر آرا و همکاران (۱۳۸۸) و راعی و چاوشی (۱۳۸۲)، نشان دادهاند که نوسانات قیمت نفت میتواند روی قیمت سهام بورس اوراق بهادار تهران مؤثر باشد. بنابراین با توجه به تأکید مطالعات مرور شده روی اهمیت اثر گذاری قیمت نفت روی بازار سهام، در این مطالعه قیمت نفت را به عنوان یکی از فاکتورهای کلان بالقوه ریسک در اقتصاد ایران، لحاظ خواهیم کرد.
پوکتوناتونگ و رول^[۱۸۴] (۲۰۰۹)، دریافتند که در طول دهه های گذشته درجه یکپارچگی بازار در بسیاری از کشورها افزایش یافته است. از طرف دیگر چامبت و گیبسون (۲۰۰۸) و بکائرت و همکاران (۲۰۱۱)، گزارش میدهند که علیرغم افزایش یکپارچگی در بسیاری از بازارها، اما هنوز هم بازارهای نوظهور حداقل به صورت جزئی مجزا و قطعه قطعه محسوب میشوند. از این رو بدرستی معلوم نیست که آیا ریسک بازار محلی بایستی تحت عنوان ریسک تنوع ناپذیر یا تنوع پذیر^[۱۸۵] بررسی شود. همچنانکه این موضوع در مطالعات هاروی (۱۹۹۱) و دسانتیس و جرارد (۱۹۹۷) که بازارهای توسعه یافته را تحلیل و بررسی کردهاند مورد تاکید قرار گرفته است.
در سطح بین المللی دلایلی برای عدم تنوع پذیری وجود دارد که شامل محدودیتهای دسترسی، مالیاتها و هزینه های معاملاتی^[۱۸۶] است. در بین مطالعات معتبر مطالعه کاریری و همکاران (۲۰۰۷)، گزارش میدهد که ریسک بازار محلی و ریسک بازار جهانی هر دو جزو فاکتورهای قیمت گذاری مرتبط و تأثیرگذار در بازارهای مختلف نوظهور بشمار میروند. بنابراین در فرایند مدل سازی، دو عامل ریسک بازار سهام محلی و ریسک بازار سهام جهانی را به عنوان فاکتورهای قیمت گذاری بالقوه وارد خواهیم کرد.
مطالعات مرتبط با نظریات قیمت گذاری بین المللی دارائی همانند آدلر و دوماس^[۱۸۷] (۱۹۸۳)، نشان داده اند که تحت شرایطی معین، ریسک نرخ ارز دارای قیمت مخصوص به خود است. دسانتیس و جرارد (۱۹۹۸) و دسانتیس و همکاران (۲۰۰۳) شواهدی مبنی بر حمایت از قیمت گذاری ریسک نقدینگی در بازارهای توسعه یافته، ارائه کردهاند. در همین راستا، در اقتصاد داخلی ایران نیز مطالعاتی نظیر مهرآرا و همکاران (۱۳۸۸) و پیرائی و شهسوار (۱۳۸۸) اثرگذاری نرخ ارز را روی بازده بورس اوراق بهادار تهران تأیید کردهاند. از این رو، متغیر نرخ ارز نیز به عنوان یکی دیگر از عوامل قیمت گذاری بالقوه در مدل سازی وارد خواهد شد.
مدل اقتصادی و همبستگی سریالی
مطالعات تجربی مختلف از قبیل کاریری و همکاران (۲۰۰۷) و چامبت و گیبسون (۲۰۰۸) گونه های مختلفی از رابطه ‏(۳-۱) را برای شاخص کل بازارهای نوظهور با بکارگیری ریسک بازار محلی و بازار جهانی به عنوان فاکتورهای قیمت گذاری، برآورد کردهاند. در کنار سایر دستاوردهای سودمند این مطالعات یکی از دستاوردهای کلیدی آنها اینست که در بازارهای نوظهور به وجود فرصتهای مفید متنوع سازی برای سرمایهگذاران بین المللی پی بردند. اگر این مسئله که ریسک بازار محلی فاکتور با اهمیتی در موضوع قیمت گذاری است تأیید شود در این صورت بازار مورد نظر به طور کامل یا به صورت جزئی مجزا و جدا از بازار جهانی قلمداد میشود. این چنین بازاری فرصتهای متنوع سازی^[۱۸۸] مطلوبی را به سرمایهگذاران بین المللی ارائه میکند چرا که در این بازارهای مجزا و مستقل (غیر یکپارچه) از بازار جهانی عوامل مختلف و متفاوتی با عوامل موجود در بازار جهانی، روی بازده بازار محلی تاثیر گذارند.
از سوی دیگر، دست اندرکاران بازار مالی به خاطر عملکرد مطلوب و مناسب^[۱۸۹] بازارهای نوظهور، سرمایهگذاری در این بازارها را پیشنهاد میدهند. با این وجود، نتایج و پیشنهادات مذکور در رابطه با بازار های نوظهور سهام (شامل فرصتهای مطلوب متنوع سازی و عملکرد مناسب این بازارها) در صورتی که فرایند صحیح تولید بازده بازار دارای یک جمله خود همبسته مرتبه اول^[۱۹۰] باشد صحیح نبوده و موضوعیت ندارند، به عبارت دیگر در صورتی که فرایند تولید بازده بصورت زیر باشد:

در این صورت، اگر ضریب جمله خود همبسته مرتبه اول ( ) صفر فرض شود، ممکن است منجر به تورشدار بودن برآوردهای عرض از مبدا و ضرایب پاداش ریسک شود. علیرغم چشم پوشی از مشکلات بالقوه برآورد مدلها و این واقعیت که دلایل متعددی جهت وجود خود همبستگی در بازده سهام بازارهای مختلف (به ویژه در بازارهای نوظهور) وجود دارد اما اغلب مطالعات صورت گرفته روی تحلیل بازارهای نوظهور قدرت توضیحی بالقوه متغیر با وقفه بازده را در تحلیل نادیده میگیرند. آنچه این مسئله را تعجب آورتر میسازد وجود شواهد تجربی بسیاری است که روی وجود خود همبستگی در بازده بازار سهام تاکید دارند. به عنوان نمونه هاروی (۱۹۹۵b) عنوان میکند که همبستگی سریالی مشاهده شده در بازده بازارهای نوظهور به طور قابل توجهی بزرگتر از مقدار مورد مشاهده در کشورهای توسعه یافته است. دسانتیس و ایمروهروغلو (۱۹۹۷)، بر موضوعیت و ارتباط مبادله ریسک- بازده و خود همبستگی برای بازارهای نوظهور منتخب تاکید دارند. پژوهشگران این مطالعه بعد از برآورد اشکال مختلفی از رابطه ‏(۳-۲) در غیاب جزء ریسک کواریانس شواهد مبنی بر تأیید مبادله ریسک- بازده را ضعیف، اما در عین حال، وجود خود همبستگی مرتبه اول معنیداری را در بازده بازار سهام بازارهای نوظهور گزارش دادهاند.
در رابطه ‏(۳-۲) هر دو بخش رابطه، یعنی بخش چندعاملی شرطی و بخش خود توضیحی مرتبه اولدارای وزن یکسانی هستند. در صورتیکه دلایل متعددی بر این مطلب تأکید دارند که وزن این دو بخش طی زمان متغیر و متفاوت است. علاوه بر این فرض مجموعه اطلاعات کامل میتواند با زیر مجموعهای از اطلاعات در دسترس اقتصاددانان ( ) جایگزین شود. به پیروی از مطالعه کینیونن (۲۰۱۲) میتوان مدل ‏(۳-۲) را براساس دیدگاه اقتصادسنجیدانان به صورت مدل تجربی زیر بازنویسی کرد:

که در آن نشان دهنده وزن متغیر با زمان بخش چندعاملی شرطی مدل است. اگر انتظار متخصصین اقتصادسنجی بر آن باشد که بازده انتظاری بازار منحصراً توسط جزء ریسک محور مدل قابل توضیح است در این صورت رابطه ‏(۳-۳) به رابطه ‏(۳-۱) تقلیل مییابد. مدل رابطه ‏(۳-۳) اجازه تغییر پذیری زمانی وزن جمله ریسک – بازده و جزء خود توضیحی مرتبه اول را میدهد. به عبارت دیگر بر اساس این مدل، منابع پیشبینی پذیری بازده میتوانند در طی زمان متغیر و متفاوت باشند. علاوه بر آن، مدل اجازه همپوشانی اطلاعاتی^[۱۹۱] را در مورد منابع پیشبینی پذیری وارده در مدل نمیدهد.
توضیحات نظری جهت متغیر بودن و درجه تغییر پذیری خود همبستگی در مطالعاتی از قبیل سنتانا و وازوانی (۱۹۹۲) که مدل معاملاتی-بازخورد^[۱۹۲] را آزمون کردهاند، موجود است. در حضور معامله گران بازخورد، خود همبستگی میتواند بسته به واریانس انتظاری متفاوت باشد. از طرف دیگر کمبل و همکاران (۱۹۹۳) مدلی را با حضور بازارسازان و معامله گران بی اطلاع^[۱۹۳] ارائه کردهاند. در مدل آنها میزان بالای دور از انتظار حجم معاملاتی، سیگنالی از فشار فروش از طرف معامله گران بی اطلاع است و در این ارتباط، خود همبستگی میتواند بسته به حجم معاملاتی، متغیر و متفاوت باشد.
توضیح و در واقع دلیل سوم برای وجود خود همبستگی پویا در فرضیه بازار تطبیقی^[۱۹۴] (AMH) مطالعه لو (۲۰۰۴) ارائه شده است. فرضیه بازار تطبیقی بر اساس اصولی تکاملی و مفهوم عقلانیت محدود^[۱۹۵] فرض میکند که بازیگران بازار به طور مداوم خود را با کسب خشنودی بجای دنبال کردن رفتار بهینه با تغییرات محیط سرمایهگذاری سازگار کرده و وفق میدهند. از این رو AMH، دلالت بر این دارد که به علت تغییر شرایط بازار، بازده بازار دارای خاصیت و پیشبینی پذیری متغیر با زمان است. در بازارهای نوظهور تغییر سریع شرایط بازار به گونهای است که به نظر میرسد بازیگران بازار مجبورند حداقل به طور مقطعی در فرایند تصمیمگیریشان روی شیوه های ابتکاری و ذهنی^[۱۹۶] تکیه کنند. بر اساس AMH، این مورد دلالت بر این دارد که درجه خود همبستگی میتواند بسته به تغیر شرایط بازار گوناگون و متفاوت باشد.
رابطه ‏(۳-۳) میتواند تحت عنوان یک تلاش تجربی جهت ترکیب نظریات قیمت گذاری دارائی و فرضیه بازار تطبیقی بشمار آید. در این مورد ، به تغییر شرایط بازار واکنش نشان میدهد. به طور مشخص، تغییر در نوسان و حجم هر دو تغییرات شرایط بازار را منعکس میسازند از آنجا که توضیحات بسیاری در ادبیات پژوهشی بر این مورد دلالت دارند که حجم و نوسان بازار ممکن است القاء کننده خود همبستگی باشند بنابراین به پیروی از مطالعه کینونن (۲۰۱۲) از نوسان بازده بازار به عنوان معیاری جهت سطح جریان اطلاعات استفاده خواهیم کرد. همچنین مطالعات سنتانا و وازوانی (۱۹۹۲) و کمبل و همکاران (۱۹۹۳) و فرضیه بازار تطبیقی همگی بر این مسئله تأکید دارند که هر دو مورد تغییر حجم معاملات و تغییر نوسان بازده، حاوی اطلاعات قیمت گذاری مفیدی هستند.
مدل تجربی
مدل رابطه ‏(۳-۳) تحت عنوان یک مدل تجربی قابل آزمون به صورت زیر قابل بازنویسی است: