• – دارویی ، همان منبع، ص ۵۱ ↑
• – عبدالرزاق احمد سنهوری، همان منبع، ش۱۱، دکتر ناصر کاتوزیان، نظریه عمومی تعهدات، انتشارات مؤسسه‌ نشر یلدا، چاپ اول، سال۷۴ وش۱۷۳ ↑



• – دکترمحمد جعفر جعفری لنگرودی، دایره المعارف حقوق مدنی و تجارت، ج اول، ص۳۲۰ ↑
• – دکتر محمد جعفر جعفری لنگرودی، محمد جعفر، دایره المعارف حقوق تجارت و مدنی، جلد اول، صص۳۲۵- ۳۲۴ ↑
• ۷ – همان منبع ، ص ۳۲۴ ↑
• ۸ – همان منبع ، همان صفحه ↑
• ۱ – دکتر عباسعلی دارویی، همان منبع ، ص ۵۶ ↑
• ۲ – همان منبع ، ص ۵۷ ↑
• – ‌در مورد مبنای این حکم ر.ک.همان منبع، ش۱۷۸ ↑
• – دکتر عباسعلی دارویی، همان منبع، ش۴۳، ص۵۸ ↑
• – سید محمد جواد حسینی عاملی ، مفتاح الکرامه، جلد ۹ ، چاپ مصر ،۱۳۲۶ ، ص ۱۵۳ ↑
• – دکتر محمد جعفر جعفری لنگرودی ، دایره المعارف حقوقی مدنی وتجارت ، جلد اول ، ص ۳۸۵ ↑
• – دکترمحمد جعفر جعفری لنگرودی، محمد جعفر، دایره المعارف حقوق مدنی وتجارت، ج۱، ص۳۸۵ ش۵ ↑
• – منبع اخیرالذکر، همان صفحه ↑
• – دکترمحمدجعفر جعفری لنگرودی، فلسفه حقوق مدنی، جلد دوم، ص۲۶۹، ش۴۲۴ ↑
• – منبع اخیرالذکر، ص۲۷۰، ش۴۲۶ ↑
• – دکترمحمدجعفر جعفری لنگرودی ، دایره المعارف حقوق مدنی و تجارت، ج۱، ص۹۷ ↑
• – دکتر ناصر کاتوزیان، الزام های خارج از قرارداد مسئولیت مدنی، جلد دوم ص۳۷۵، ش۶۰۵ ↑
• – دکتر ناصرکاتوزیان، الزام های خارج از قرارداد مسئولیت مدنی، جلد دوم، ص۳۷۶، ش۶۰۵ ↑
• – دکترناصر کاتوزیان، الزام های خارج از قرارداد مسئولیت مدنی، جلد دوم، ص۳۷۵، ش۶۰۵ ↑
• – دکتر ناصرکاتوزیان، الزام های خارج از قرارداد مسئولیت مدنی، جلد دوم،مسئولیت‌های خاص و مختلط ص۳۷۵، ش۶۰۵ ↑
• – عبدالرحمن بن رجب حنبلی در کتاب «قواعد در فقه اسلامی» درشرح مصداق های موردی که شخص می‌تواند مخارجی را که بدون اذن مالک درباره مال او پرداخته بگیرد می نویسد:« کسی که واجبی را از سوی دیگری ادا کند: مانند اینکه دین واجب او را بدون اذن بپردازد و از قاضی نقل می‌کند که او رجوع به مدیون را مشروط بر این ‌کرده‌است که پرداخت کننده قصد رجوع را به مدیون داشته باشد و هنگام اداء‌بر آن شاهد بگیرد، همچنین مدیون از اداء دین خودداری کند. مثال دیگر، پرداخت نفقه زوجه و اقارب و حیوانات کسی که از اداء‌امتناع می‌کند و دیگری به نیت رجوع به مدیون اصلی می پردازد؛ هزینه هایی که شخص درباره مال مشترک در غیاب شریک دیگر یا امتناع او می‌کند، و تعمیر خانه مورد رهن از طرف مرتهن برای نگاهداری آن.ر.ک.حافظ ابو الفرج عبداالرحم بن رجب حنبلی ، قواعد فی فقه الاسلامی ، مصر ، ۱۳۹۱ ،ه.ق.صص ۱۴۳- ۱۴۴ ↑

• – دکترناصر کاتوزیان، الزام های خارج از قرارداد مسئولیت مدنی، جلد دوم، ص۳۷۷، ش۶۰۵ ↑
• ۱ – دکتر ناصر کاتوزیان ، قانون مدنی در نظم کنونی ، نشر میزان ، چاپ سوم ، تهران ۱۳۷۸ ، حاشیه ماده ۲۶۷ ↑
• ۲ – دکتر مهدی شهیدی ، سقوط تعهدات ، صص ۳۵ و ۳۶ ↑
• ۳ – دکتر محمد جعفر جعفری لنگرودی ، ترمینولوژی حقوق ، ص ۱۳۸ ، واژه شماره ۱۱۲۱ ↑
• ۴ – همان منبع ، همان صفحه ، واژه شماره ۱۱۲۲ ↑
• ۵ – همان منبع ، همان صفحه ، وازه ۱۱۲۳ ↑
• ۶ – دکتر مهدی شهیدی ، همان منبع ، صص ۳۵ و ۳۶ ↑
• – دکتر ناصر کاتوزیان ، حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها، جلد چهارم، ص۲۲ ↑
• – هل جزاء الاحسان الا الاحسان؟ ↑
• – دکتر ناصرکاتوزیان،همان منبع، همان صفحه ↑
• – دکتر ناصرکاتوزیان، حقوق مدنی: الزامهای خارج از قرارداد، ضمان قهری، جلد اول، ش ۴۸۱ ↑
• – دکترناصرکاتوزیان، حقوق مدنی: الزامهای خارج از قرارداد، ضمان قهری، صص۵۴۷ و ۵۴۹ ↑
• – برخی از حقوق ‌دانان حکم مواد فوق الذکر را استثناء بر ماده ۲۶۷ قانون مدنی دانسته و مبنای حق رجوع به محکوم علیه را اذن قانون دانسته اند. ر.ک. دکترعلی مهاجری، شرح جامع قانون اجرای احکام مدنی، ج ۱، انتشارات فکر سازان ، چاپ چهارم ، سال ۱۳۸۸، ص ۳۰۰ ↑
• ۳- در انتقال طلب،انتقال دهنده فقط ضامن وجود طلب است نه ضامن ملائت و پرداخت مدیون. ر.ک.دکتر ناصر کاتوزیان، حقوق مدنی: نظریه عمومی تعهدات ، ص ۲۷۱ ↑
• – دکتر ناصر کاتوزیان،حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها، جلد چهارم، ش ۶۹۵، ص ۲۰ ↑
• – غلامرضا شهری ، حقوق ثبت(اسناد و املاک) ص ۲۲۹٫ البته با مصوبه قوه قضائیه در سال ۱۳۸۷ در هر حال وثیقه باید به قیمت کارشناسی فروخته شود و در صورت نبودن خریدار بستانکار صرفا حق دارد به قیمت کارشناسی وثیقه را تملک نماید، لکن نباید انکار کرد که حکم مقرر در تبصره ۱ ماده ۳۴ در زمان تصویب بر منطق فوق الذکر استوار شده است. ↑
• – دکتر ناصرکاتوزیان، همان منبع، همان صفحه ↑
• – قسمت اخیر ماده ۳۴ مکرر اصلاحی ۱۳۵۱: «… هر بستانکاری که حق درخواست بازداشت اموال بدهکار را دارد نیز می ­تواند تمامی بدهی موضوع سند به بستانکار دیگر و حقوق دولت را پرداخت و یا در صندوق ثبت و یا هر مرجع دیگری که اداره ثبت تعیین می­ نماید تودیع و تقاضای استیفای حقوق خود را از اداره ثبت بنماید. هر گاه مدت سند باقی باشد باید حق بستانکار تا آخر مدت رعایت شود.»تبصره۱- «انتقال قهری حق استرداد به وراث بدهکار موجب تجزیه مورد معامله نخواهد بود.هر گاه قبل از صدور اجرائیه یا قبل از خاتمه عملیات اجرایی تمام بدهی و خسارت قانونی و حق اجرا در صورت صدور اجرائیه از ناحیه او از وراث مدیون در صندوق ثبت یا مرجع دیگری که اداره ثبت تعیین نماید تودیع شود مال مورد معامله در وثیقه وراث مذبور قرار ‌می‌گیرد در این مورد هرگاه هر یک از وراث به نسبت سهم الارث بدهی خود را به وراث مذبور بپردازد به همان نسبت از مورد وثیقه به نفع او آزاد خواهد شد.ترتیب و نحوه وصول طلب وارث پرداخت کننده دین از سایر وراث به موجب آئین نامه وزارت دادگستری خواهد بود.» ↑

1. 1. – دکتر ناصرکاتوزیان، قواعد عمومی قراردادها، ج۴، صص۲۴ الی۲۶، ش۶۹۶ ↑
   2. – دکتر محمدجعفر جعفری لنگرودی، ، دایره المعارف حقوق مدنی و تجارت ، جلد اول ، ش۱، ص۳۷۸ ودکتر محمدجعفر جعفری لنگرودی، مبسوط در ترمینولوژی حقوق ، ج اول، ص۷۵۶ ، ش۲۸۷۰ ↑
   3. – دکتر ناصر کاتوزیان، الزام های خارج از قرارداد مسئولیت مدنی، جلد دوم مسئولیت های خاص و مختلط، ص۴۴۰، ش۶۵۵ ↑
   4. ۱ – دکتر سید مرتضی قاسم زاده ، الزامها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد ، ص ۲۱۲ ↑
   5. ۲ – دکتر حسن امامی ، حقوق مدنی ، ج ۱، ص ۳۵۷ ↑
   6. ۳- برای مطالعه ‌بیشتر در این باره ر. ک. دکترحسن ره پیک، حقوق مسئولیت مدنی وجبرانها، انتشارات خرسندی، چاپ­سوم، تهران ۱۳۸۸ ، ص ۱۹۱ به بعد ↑
   7. ۱- دکتر ناصر کاتوزیان ، قواعد عمومی قرارداد ها ، ج ۲۴ ، ش ۷۱۹ ، ص ۶۸ ↑
   8. – دکتر ربیعا اسکینی ،حقوق تجارت ( برات ، سفته ، قبض انبار ، اسناد در وجه حامل و چک )، انتشارات سمت ، چاپ اول ، تهران ۱۳۷۳ ، ص ۱۲۵ به بعد ↑
   9. – دکتر ناصرکاتوزیان، مقدمه علم حقوق، شرکت سهامی انتشار، چاپ شانزدهم، تهران ۱۳۷۲ ، ش۲۸۳ و ضمان قهری، مسئولیت مدنی، ش۳۴۳ ↑
   10. – دکتر ناصر کاتوزیان، قواعد عمومی قراردادها، جلد چهارم، ش۷۲۱، ص۷۳ و۷۴۴ ↑
   11. – دکتر ناصر کاتوزیان ، حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، جلد چهارم، ص۲۲ ↑
   12. – هل جزاء الاحسان الا الاحسان؟ ↑
   13. – دکتر عباسعلی دارویی، همان منبع، ش۱۰۴ ↑

در نهایت آنچه نتیجه می‌شود این است که، در صورت مخالفت برخی از شرکا تنها راه انحلال شرکت می‌باشد. سهام‌داران می‌توانند پس ازانحلال شرکت و تصفیه آن و نهایتاً خارج نمودن سهم سهام‌داران مخالف از سرمایه شرکت، تصمیم به ادغام بگیرند. البته این نتیجه چندان مطلوب بنظر نمی‌رسد.

معمولا در شرکت‌ها مسئولان امور شرکت‌ها و مجامع عمومی صاحبان سهام وقتی تصمیم به ادغام شرکت‌ها می‌گیرند، یکسری شرایط و اصولی در جهت رعایت حقوق شرکای و صاحبان سهام و همچنین در ارتباط با شرایط و تشریفات ادغام شرکت‌ها معین نموده و در ارتباط با آن موافقت ­نامه‌ای ( توافقنامه ) تنظیم می‌نمایند، که تمام شرکت‌ها باید طبق آن عمل نمایند. مهم اینکه این موافقت­نامه نباید مخالف با مقررات عمومی و اختصاصی ادغام شرکت‌ها در قانون باشد.

بند اول- شرایط حقوقی ادغام شرکت ها

برای ادغام شرکت‌های تجاری، میزان مسئولیت شرکا یا سهام داران نقش مهمی را ایفا می‌کند. مثلا در شرکت‌های سهامی، میزان مسئولیت هر یک از سهام‌داران تا مبلغ اسمی سهام متعلق به آن ها می‌باشد و در خصوص شرکت با مسئولیت محدود نیز میزان مسئولیت شرکا تا مبلغ آورده ی نقدی و غیر نقدی می‌باشد. لذا ادغام شرکت‌های سهامی با هم نوع خود یا شرکت با مسئولیت محدود دیگر قاعدتا از لحاظ محدودیت سهام‌داران و شرکا به علت تطابق ماهیت صحیح به نظر می‌رسد.

در خصوص ادغام شرکت با مسئولیت محدود با شرکت سهامی هر چند نوع و ماهیت در شرکت متفاوت می‌باشد اما به دلیل نزدیک بودن میزان مسئولیت شرکای و سهام‌داران ادغام این دو شرکت به لحاظ سایر شرایط بلا اشکال است، اما عکس این مورد ادغام شرکت سهامی، در شرکت با مسئولیت محدود با محدودیت‌های خاصی مواجه می‌باشد که به نظر می‌رسد ادغام شرکت‌های سهامی در شرکت‌های با مسئولیت محدود با توجه به حذف برخی از ارکان شرکت و همچنین عدم هماهنگی موضوع فعالیت ( تجاری – غیر تجاری )امکان پذیر نباشد.

در خصوص ادغام یک شرکت تضامنی با یک شرکت سهامی با توجه ‌به این که نوع دو شرکت تفاوت‌های اساسی در میزان مسئولیت شرکا و ارکان تصمیم گیرنده دارند و اهداف دو شرکت تضامنی و سهامی غیر هم جنس می‌باشد، لذا ادغام این دو نوع شرکت بعید و بسیار دور از ذهن به نظر می‌رسد. زیرا ممکن است بر اثر ادغام شرکت تضامنی در سایر شرکت‌های تجاری به نحوی مسئولیت تضامنی شرکا به شرکت ادغام پذیر منتقل گردد و ساختار و سیستم متفاوت شرکت تضامنی، مسئولیت ودیون شرکت را به نحو غیر متعارفی به شرکت جدید منتقل نماید.

با جمیع موارد فوق، ادغام شرکت‌های تجاری از یک نوع با توجه به تطابق ساختارهای شرکت‌های ادغام شونده و میزان هماهنگ مسئولیت شرکای یا سهام داران و همچنین یکسان بودن ارکان تصمیم گیری منع و محدودیتی ندارد .

همچنین ادغام شرکت سهامی خاص در شرکت سهامی عام با عنایت ‌به این که مقررات شرکت سهامی عام به نحوی کامل‌تر از نوع سهامی خاص می‌باشد و مباحث حقوقی شرکت سهامی عام، تمامی موارد مربوط به شرکت سهامی خاص را پوشش می‌دهد لذا ادغام این نوع شرکت سهامی در شرکت سهامی عام بلامانع تلقی می‌گردد. اما عکس این موضوع یعنی ادغام شرکت سهامی عام در شرکت سهامی خاص، با توجه به اینکه تشریفات شرکت سهامی عام از نوع دیگر شرکت‌های سهامی پیچیده تر و نهاد‌های نظارتی مانند بورس اوراق بهادار به شرکت‌های سهامی عام نظارت خاصی دارند، لذا ادغام آن موجه به نظر نمی رسد.

در لایحه پیشنهادی قانون تجارت نیز برای ادغام شرکت‌های تجاری از یک نوع محدودیتی قائل نشده است و ادغام شرکت سهامی خاص در شرکت سهامی عام و ادغام شرکت با مسئولیت محدود در شرکت سهامی را امکان پذیر دانسته است، لیکن عکس آن ممکن نمی باشد و شرکت‌های تضامنی فقط در شرکت‌های نوع خود می‌توانند ادغام شوند.

لذا اگر ادغام یک‌جانبه مطمع نظر باشد، طبق ماده ۸۰۷ لایحه پیشنهادی قانون تجارت ممنوعیت زیر وجود دارد :

1. 1. ادغام شرکت‌های سهامی عام در شرکت سهامی خاص

1. 1. ادغام شرکت سهامی عام در شرکت با مسئولیت محدود

1. 1. ادغام شرکت سهامی عام پذیرفته شده دربورس در شرکت سهامی عام پذیرفته نشده در بورس

1. 1. ادغام شرکت سهامی عام پذیرفته نشده دربورس در شرکت سهامی عام پذیرفته شده در بورس بدون رعایت مقررات بورس

1. 1. ادغام شرکت‌های تضامنی در سایر انواع شرکت‌های تجارتی

1. ادغام شرکت تضامنی در شرکت تضامنی دیگر با موافقت اکثریت شرکای^[۳۴]

بند دوم – شرایط مالی و مالیاتی ادغام شرکت‌ها

از جمله شرایط دیگر ادغام شرکت‌های تجاری، ارزیابی و تقویم دیون و دارایی‌های شرکت‌های تجاری و انتقال آن به شرکت ادغام پذیر است. بر اساس آیین نامه اجرایی ماده ۱۱۱ قانون مالیات‌های مستقیم، صورت کامل دارایی‌ها و بدهی‌ها به همراه گزارش ارزیابی توسط یکی از اعضا جامعه حسابداران رسمی می‌بایست به تأیید ارکان تصمیم گیرنده شرکت‌های ادغام شونده برسد.

یکی از شرایط خاص جهت ادغام شرکت‌های تجاری، در خصوص ادغام شرکت‌های سهامی عام می‌باشد که در این خصوص علاوه بر شرایط بیان شده، شرکت سهامی عام می‌بایستی، مجوز از سازمان بورس اوراق بهادار کسب نماید. بر طبق رویه موجود در سازمان بورس ادغام شرکت‌های سهامی عام پذیرفته نشده در بازار بورس اوراق بهادار در شرکت‌های سهامی عامی که در بازار بورس پذیرفته شده اند، مجاز است، لیکن عکس آن مقدور نمی باشد. همچنین تشکیل شرکت‌های سهامی عام از ادغام شرکتهایی از نوع دیگر مجاز نیست. و در ادامه، ادغام شرکت سهامی عام در شرکت‌های سهامی خاص نیز امکان پذیر نمی باشد.

بر طبق ماده ۱۱۱ قانون مالیات‌های مستقیم مقرر گردیده است :

ماده ۱۱۱- شرکت‌هایی که با تأسيس شرکت جدید یا با حفظ شخصیت حقوقی یک شرکت، در هم ادغام یا ترکیب می‌شوند از لحاظ مالیاتی مشمول مقررات زیر می‌باشند:

الف- تأسيس شرکت جدید یا افزایش سرمایه شرکت موجود تا سقف مجموع سرمایه های ثبت شده شرکت‌های ادغام یا ترکیب شده از پرداخت دو در هزار حق تمبر موضوع ماده (۴۸) این قانون معاف است.

ب- انتقال دارایی‌های شرکت‌های ادغام یا ترکیب شده به شرکت جدید یا شرکت موجود حسب مورد به ارزش دفتری مشمول مالیات مقرر در این قانون نخواهد بود.

ج- عملیات شرکت‌های ادغام یا ترکیب شده در شرکت جدید یا شرکت موجود مشمول مالیات دوره انحلال موضوع بخش مالیات بر درآمد این قانون نخواهد بود.

د- استهلاک دارایی‌های منتقل شده به شرکت جدید یا شرکت موجود باید بر اساس روال قبل از ادغام یا ترکیب ادامه یابد.

ه – هر گاه در نتیجه ادغام یا ترکیب، درآمدی به هر یک از سهام‌داران در شرکت‌های ادغام یا ترکیب شده تعلق گیرد طبق مقررات مربوط مشمول مالیات خواهد بود.

و- کلیه تعهدات و تکالیف مالیاتی شرکت‌‌های ادغام یا ترکیب شده به عهده شرکت جدید یا موجود حسب مورد می‌باشد^[۳۵].

بند سوم – شرایط ثبت ادغام شرکت‌ها

مراجع ثبت شرکت‌ها و مؤسسات غیر تجاری جهت ثبت ادغام شرکت‌های تجاری بر اساس و قواعد حقوقی موارد و مدارک ذیل را مد نظر قرار می‌دهند :

۲-۲-۱۶ قدرت نام ‏های تجاری تخصصی^[۵۷]

وقتی به مطالعه تاریخچه جنگ‏های بازاریابی می‏پردازید، در می‏یابید که در این جنگ‏ها نام های تجاری تخصصی برنده شده‏اند. در اینجا ملاحظاتی ‌در مورد اینکه چرا نام های تجاری تخصصی روی‏ افکار مصرف کنندگان تأثیر می‏ گذارند ارائه می شود. اول اینکه یک‏ نام تجاری تخصصی روی یک فرآورده، یک فایده و یا یک پیام‏ متمرکز می شود. این تمرکز، بازاریاب‏ها را ‌قادر می سازد، تا یک نکته‏ واضح و مشخص را در قالب پیام خاصی تنظیم کرده و آن را سریعاً در افکار مشتریان خود رسوخ دهند. اسلحه دیگری که در اختیار نام های‏ تجاری تخصصی قرار دارد، توانایی آن ها در ایجاد ذهنیت ‌در مورد تخصصی بودن و بهتر بودن است. اگر آن ها فقط همین یک کار را انجام می ‏دهند، پس باید کیفیت آن خیلی خوب باشد و سرانجام‏ اینکه نام های تجاری تخصصی می ‏توانند به اسم فرآورده‏ مربوط به خود تبدیل شوند. «زیراکس»تبدیل به واژه معادل فتوکپی‏ کردن شده است(سلطانی، ۱۳۸۸، ۳۹).

۲-۲-۱۷ تبدیل نام های تجاری به نمادها^[۵۸]

نام های تجاری نظیر حروف هستند. آن‏ها می ‏توانند تبدیل به‏ شیوه های مختصر شده ارتباطی شوند. می‏توان آن ها را به نحوی‏ ساخت که موجب فراخوانی و یا تداعی‏ها شوند. آن‏ها می ‏توانند برانگیزاننده تداعی‏های مختلف ذهنی شوند. نام های تجاری می ‏توانند به منزله اشارتگرهایی، ما را وادار به فکر کردن درباره افراد و یا اشکالی کنند که کاملاً تداعی کننده آن ها می‏ باشند. درست همان گونه‏ که برخی رفتارها برای یک نوجوان به منزله علامتی است به دیگران‏ که او دیگر بچه نیست، مصرف یا پوشیدن محصولات دیگر نیز می‏تواند مطالب کاملاً گویایی از ما به دیگران عرضه کند. اهمیت‏ ارتباط، برای استفاده کننده از یک نام تجاری یا محصول و دنیای‏ خارج به یک اندازه است. یک نام تجاری می‏تواند از راه های مختلف‏ شناسایی شود:

۱-با نماد یک گروه شدن

۲-با مشاهده اینکه از طرف اعضای گروه،ارزش‏گذاری شده‏ است(برای مثال کوکاکولا توسط ستارگان عرضه موسیقی پاپ‏ ارزش‏گذاری شده است).

۳-با مشاهده اینکه فرد یا گروه یا مؤسسه‏ای پشتیبانی کننده‏ گروه است.

۴-با مشاهده اینکه به طور ویژه توسط اعضای گروه استفاده و یا به نمایش گذاشته شود (صبوری، ۱۳۹۲، ۳۹).

ما نسبت به نمادها واکنش نشان می‏دهیم. واکنش ما جدا از اینکه‏ درونی و یا بیرونی باشد، یک واکنش آموخته شده است. این واکنش‏ از طریق تداعی نماد با دیگر چیزها آموخته می شود. از این طریق، یک‏ نماد می‏تواند بر حسب مورد، با برانگیختن واکنش‏های معین بر ما تأثیر گذارد. نمادها می ‏توانند نماینده چیزهای دیگری در ذهن ما باشند و عمل مصرف یک نام تجاری می‏تواند برای ما شیوه‏ای‏ نمادین برای باز همانندسازی‏هایمان با موجودیت‏های دیگری‏ باشد که با آن‏ها پیوند خورده‏اند(تقسیمی، ۱۳۸۹، ۳۹).

۲-۲-۱۸ توسعه از طریق نام های تجاری‏ متعدد^[۵۹]

فکر نکنید که ما با بزرگتر شدن و پولدار شدن مخالفیم. بزرگتر شدن و پولدارتر شدن، روش آمریکایی‏هاست. آنچه که ما با آن مخالفت می‏ کنیم راهی‏ است که مردم برای رسیدن به هدف فوق‏ انتخاب می‏ کنند. راه بهتری هم وجود دارد. اگر چه تمرکز نمودن روی یک نام‏ تجاری می‏تواند موجب صرفه‏جویی در هزینه‏ های بازاریابی شما شود، لیکن تجربه‏ نشان داده است که استفاده از چند نام‏ تجاری هم می‏تواند موجب افزایش مجموع سهم بازار شما شود. کوکاکولا ونایک، که در زمره شرکت های بزرگی هستند که فقط از یک نام تجاری استفاده می‏ کنند، هر کدام در حدود۳۰% از سهم بازار کسب و کار خود را در اختیار دارند. از طرف دیگر شرکت ژیلت‏ صاحب پنج نام تجاری و ۶۵% بازار کسب و کارش را در اختیار دارد. ما این روش را«رهیافت مکمل»می‏نامیم، زیرا نام های تجاری‏ متعدد در عوض رقابت با هم، مکمل هم هستند. این رهیافت‏ مستلزم داشتن نام های تجاری متفاوت، موقعیت‏ یابی متفاوت و بازار هدف متفاوت است(حاجی میر رحیمی، ۱۳۹۳، ۶۰).

۲-۲-۱۹ وفاداری به مارک^[۶۰]

آنچه بسیار مرتبط با رضایت مصرف کننده و رفتار تردید آمیز اوست، حوزه وفاداری به مارک است. وفاداری به مارک را می‏توان به‏ عنوان میزانی که مشتری نسبت به یک مارک نگرش مثبت دارد، میزان‏ پایبندی او به مارک مذبور و قصد ادامه خرید آن در آینده تعریف شود. وفاداری به مارک مستقیماً متأثر از رضایت یا نارضایتی از مارک که در طول زمان جمع‏ آوری شده و نیز متأثر از کیفیت محصول است. از آنجا که نگهداشتن مشتریان‏ قدیم چهار تا شش برابر کم‏هزینه‏تر از ایجاد مشتریان جدید است، مدیران بهتر است اولویت نخست را به ایجاد راهبردهایی که وفاداری‏ به مارک را توسعه و حفظ می‌کند،بدهند (حسینی، ۱۳۹۲، ۲۹).

الف-رویکردهای رفتاری^[۶۱] نسبت به وفاداری به مارک

رویکردهای رفتاری نسبت به وفاداری به مارک، رفتار واقعی‏ خرید مصرف کننده راجع به محصول را اندازه ‏گیری می‌کند. روش‏ تناسب خریدها پرکاربرد‏ترین سنجه وفاداری به مارک است. در این رویکرد تمامی مارک های خریداری شده یک مقوله کالای خاص‏ برای هر مصرف کننده تعیین شده و نسبت خریدهای مربوط به هر مارک شناسایی می‏ گردد. آنگاه وفاداری به مارک بر حسب نوعی‏ نسبت دلبخواه از خریدهای مربوط به یک مارک خاص اندازه ‏گیری‏ می شود.برای مثال چنانچه بیش از ۵۰%خریدها در طی یک دوره‏ زمانی صرف یک مارک خاص شود، آن مشتری را وفادار به آن مارک‏ می‏خوانند. رویکردهای رفتاری روشن می‏ کنند که وفاداری به‏ مارک،پدیده‏ای به شکل همه یا هیچ نیست. در عوض،وفاداری باید پیوسته در نظر گرفته شود که از وفاداری کامل تا بی‏تفاوتی کامل به مارک گسترده است.چندین نوع‏ وفاداری به غیر از وفاداری تقسیم نشده وجود دارد.در برخی موارد مصرف کننده دارای وفاداری تقسیم شده بین دو مارک است.در موارد دیگر مصرف کنندگان عمدتاًً به یک مارک وفادارند اما در عین‏ حال گاهی به مارک های دیگر هم رجوع می‏ کنند.شاید این کار را به خاطر تنوع و بالا بردن سطح انگیختگی خود انجام می ‏دهند.با این‏ وجود در سایر موارد،مشتریان نسبت به تمایز بین مارک‏ها کاملاً بی‏تفاوتند. از دیدگاه‏ بازاریاب،مشکل سنجه‏های رفتاری وفاداری به مارک این است که‏ سنجه‏های مذبور دلایل خرید یک مارک از سوی یک مصرف کننده‏ را مشخص نمی‏کنند.مارک خاصی ممکن است به دلیل راحتی، در دسترس بودن یا قیمت خریداری شود مصرف کنندگان ممکن است‏ به سرعت به مارکی دیگر رجوع کنند (حسینی، ۱۳۹۳، ۵۲).

ب-رویکردهای نگرشی وفاداری به مارک^[۶۲]

جدول ۲-۴ استراتژی‌های مرحله افول

ریسک تجاری

پایین

ریسک مالی

بالا

منابع تأمین مالی

وام

سیاست تقسیم سود

نسبت کامل

چشم انداز آتی رشد

منفی

ضریب P/E

پایین

سودآوری فعلی، EPS

پایین و در حال کاهش

قیمت سهام

روبه کاهش و افزایش نوسانات آن

در این تحقیق به علت غیر فعال بودن معامله (خرید و فروش) سهام یا غیر بورسی بودن شرکت‌های نوظهور، مراحل چرخه عمر به ۳ شکل، رشد، بلوغ و افول تعریف شده و از مرحله تولد یا ظهور چشم پوشی شده است.

۲-۱۲ نحوه طبقه بندی شرکت‌ها به مراحل چرخه عمر

آنتونی و رامش در پژوهش خود به منظور تفکیک شرکت‌ها به مراحل چرخه‌ی عمر از چهار متغیر: رشد فروش، مخارج سرمایه‌ای، نسبت سود تقسیمی و سن شرکت استفاده نمودند (آنتونی و رامش^[۲۷]، ۱۹۹۲).

در این پژوهش تفکیک شرکت‌ها به مراحل رشد، بلوغ و افول با بهره گرفتن از چهار متغیر به صورت زیر است:

۱٫ نخست مقدار هر یک از متغیرهای رشد فروش، مخارج سرمایه‌ای، نسبت سود تقسیمی و سن (عمر) شرکت برای هر سال شرکت محاسبه می‌شود.

۲٫ سال شرکت‌ها بر اساس هر یک از چهار متغیر مذکور و با بهره گرفتن از پنجک های آماری به پنج طبقه تقسیم می‌شوند که با توجه به قرار گرفتن در پنجک (طبقه) مورد نظر، طبق جدول (۲-۶) نمره‌های بین ۱ تا ۵ می‌گیرند.

۳٫ سپس برای هر سال شرکت، نمره‌های مرکب به دست می‌آید که با توجه به شرایط زیر در یکی از مراحل رشد، بلوغ و افول طبقه بندی می‌شود:

الف. در صورتی که مجموع نمرات بین ۱۶ و ۲۰ باشد، در مرحله رشد قرار دارد.

ب. در صورتی که مجموع نمرات بین ۹ و ۱۵ باشد، در مرحله بلوغ قرار دارد.

ج. در صورتی که مجموع نمرات بین ۴ و ۸ باشد، در مرحله افول قرار دارد (شاهعلی زاده، ۱۳۹۱، ۵۳).

جدول ۲-۵ طبقه بندی شرکت‌ها به مراحل چرخه عمر

سود تقسیمی (DPR)
مخارج سرمایه‌ای (CE)
رشد فروش(SG)
سن شرکت(AGE)
پنجک ها

۵

۱

۱

۵

پنجک اول

۴

۲

۲

۴

پنجک دوم

۳

۳

۳

۳

پنجک سوم

۳

۴

۴

۲

پنجک چهارم

۳

۵

۵

۱

پنجک پنجم

نحوه محاسبه متغیرها:

رابطه شماره (۲-۱)

رابطه شماره (۲-۲)

رابطه شماره (۲-۳)

در این پژوهش به دلیل غیر فعال بودن معامله (خرید و فروش) یا غیر بورسی بودن شرکت‌های نوظهور در بورس اوراق بهادار تهران، چرخه‌ی عمر به صورت سه مرحله رشد، بلوغ و افول تعریف شده و از مرحله ظهور صرف نظر شده است (شاهعلی زاده، ۱۳۹۱، ۵۵).

۲-۱۳ پیشینه تحقیق

۲-۱۳-۱ پژوهش‌های داخلی

تأثیر هموارسازی سود بر بازده شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران (توجکی، ۱۳۸۲).

سرمایه گذاران، اعتبار دهندگان و تحلیل گران مالی علاقمندند اطلاعات بیشتری راجع به هموارسازی سود در شرکت‌های سرمایه پذیر داشته باشند. به خصوص اینکه اگر این عمل بر ریسک و بازده شرکت مؤثر باشد. نتایج حاصل از آزمون فرضیات این تحقیق نشان می‌دهد که هموارسازی اثری بر بازده های غیر عادی شرکت‌ها ندارد ولیکن عامل صنعت توأم با هموارسازی بر بازده های غیر عادی شرکت‌ها مؤثر است. هموارسازی و اندازه تواما بر بازده های غیر عادی بی اثر بوده ولی هموارسازی و افزایش سرمایه را تواما می‌توان عاملی مؤثر بر بازده های غیر عادی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران دانست؛ و نهایتاًً اینکه تأثیر هموار سازی سود بر بازده های غیر عادی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ضعیف است.

آن‌ ها ‌به این نتیجه می‌رسیدند که هموار سازی سود اثری بر بازده غیر عادی شرکت‌ها نداشته ولی وجود هموارسازی سود را در بورس اوراق بهادار تهران تأیید می‌کند.

بررسی کارایی نسبت دوپونت تعدیل شده و اجزای آن برای پیش‌بینی سودآوری شرکت‌ها در هر یک از مراحل چرخه عمر (شاهعلی زاده، ۱۳۹۱).

برای بررسی این موضوع در مراحل چرخه عمر، نخست نمونه آماری با استفاده متغیرهای رشد فروش، نسبت سود تقسیمی و نسبت مخارج سرمایه‌ای و عمر شرکت به شرکت‌های در مرحله رشد، بلوغ و افول تفکیک شده و سپس متغیر مستقل نسبت دوپونت تعدیل شده و اجزای آن مورد استفاده قرارگرفته است. در این تحقیق متغیر وابسته تغییرات سودآوری یک سال بعد است که تحت عنوان تغییرات بازده خالص دارایی‌های عملیاتی سال بعد نام گذاری می‌شود، متغیر مستقل تحقیق شامل نسبت دوپونت تعدیل شده و اجزای آن می‌باشد که نسبت دوپونت تعدیل شده از مجموعه نسبت‌های سودآوری به حساب می‌آید؛ و از متغیرهای اندازه، رشد و بدهی به عنوان متغیرهای تعدیل گر استفاده می‌گردد. از این رو تعداد ۱۱۱ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، در طی دوره زمانی ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۰٫ در این پژوهش جهت دست‌یابی به اهداف مورد نظر تحقیق، ۶ فرضیه اصلی به شرح زیر تدوین گردیده است:

1. 1. نسبت دوپونت تعدیل شده، توانایی پیش‌بینی تغییرات سودآوری آینده را در مرحله رشد دارد.

1. 1. نسبت دوپونت تعدیل شده، توانایی پیش‌بینی تغییرات سودآوری آینده را در مرحله بلوغ دارد.

1. 1. نسبت دوپونت تعدیل شده، توانایی پیش‌بینی تغییرات سودآوری آینده را در مرحله افول دارد.

1. 1. اجزای نسبت دوپونت تعدیل شده، توانایی پیش‌بینی تغییرات سودآوری آینده را در مرحله رشد دارد.

1. 1. اجزای نسبت دوپونت تعدیل شده، توانایی پیش‌بینی تغییرات سودآوری آینده را در مرحله بلوغ دارد.

1. اجزای نسبت دوپونت تعدیل شده، توانایی پیش‌بینی تغییرات سودآوری آینده را در مرحله افول دارد.

نتایج به دست آمده حاکی از رابطه مثبت و معنی دار بین نسبت دوپونت تعدیل شده و اجزای آن با پیش‌بینی سودآوری شرکت‌ها در دوره بلوغ و افول، و گردش خالص دارایی‌های عملیاتی در دوره رشد می‌باشد. همچنین مشخص شد که بین نسبت دوپونت تعدیل شده و حاشیه سود عملیاتی با پیش‌بینی سودآوری آتی شرکت‌ها در دوره رشد رابطه‌ای وجود ندارد.

بررسی تأثیر چرخه عمر شرکت و محافظه کاری بر ارزش شرکت (کرمی و عمرانی، ۱۳۸۹).

فرض صفر و فرض مقابل در این آزمون به صورت زیر نوشته می‌شود.

داده ها برای متغیر وابسته از توزیع نرمال پیروی می‌کند

داده ها برای متغیر وابسته از توزیع نرمال پیروی نمی‌کند

فرض نرمال بودن متغیرهای وابسته تحقیق با بهره گرفتن از آزمون کولموگورف- اسمیرنف به شرح زیر آزمون شده است.نتایج حاصل از آزمون KS در خصوص بررسی نرمال بودن توزیع متغیر بازده اضافی سهام (CAR) به عنوان متغیر وابسته تحقیق به شرح جدول زیر است:

جدول ۴-۲- بررسی نرمال بودن توزیع متغیر بازده اضافی سهام

سطح معنی داری

آماره Z

منفی

مثبت

قدر مطلق

پارامتر های نرمال

حجم جامعه

سال

انحراف معیار

میانگین

۸۳۱/۰

۵۰۴/۰

۹۲۵/۰

۸۵۸/۰

۹۶۷/۰

۸۲۱/۰

۶۲۴/۰

۸۲۵/۰

۵۴۷/۰

۶۰۴/۰

۴۹۵/۰

۶۳۱/۰

۱۱۳/۰-

۲۳۶/۰-

۲۰۵/۰-

۱۹۳/۰-

۱۲۵/۰-

۱۵۵/۰-

۱۷۵/۰

۱۷۴/۰

۳۱۳/۰

۲۹۴/۰

۱۹۰/۰

۲۳۴/۰

۱۷۵/۰

۲۳۶/۰

۳۱۳/۰

۲۹۴/۰

۱۹۰/۰

۲۳۴/۰

۱۵۰۹۳/۱۵

۴۸۸۲۴/۱۹

۱۶۸۵۳/۳۲

۳۳۸۶۱/۴۰

۸۵۰۲۲/۱۸

۴۴۳۹۲/۱۲

۱۲۵۲۴/۲

۳۸۹۵۰/۲-

۰۷۹۱۳/۳-

۹۵۶۱۹/۰

۱۰۰۱۲/۰

۴۱۸۸۷/۱

۶۳

۱۶۱

۴۶

۱۱۳

۸۰

۶۲

۱۳۸۴

۱۳۸۵ CAR

۱۳۸۶

۱۳۸۷

۱۳۸۸

۱۳۸۹

همان­طور که درجدول فوق ‌می‌توان مشاهده کرد سطح معناداری آماره KS در آزمون کولموگورف-اسمیرنف درتمام سال­های تحقیق بیشتر از ۵% است.‌بنابرین‏ در تمام سال­هایی که مقدار سطح معناداری آماره KS بیشتر از ۵% ‌می‌باشد، فرض صفر فوق مبنی بر داشتن توزیع نرمال در سطح اطمینان ۹۵% تأیید می­ شود و توزیع متغیر نرمال ‌می‌باشد. مطابق نتایج به دست آمده از آزمون کولموگورف-اسمیرنف متغیر بازده اضافی سهام (CAR)، مقدار سطح معناداری آماره KS در تمام سال­های تحقیق بیشتر از ۵% ‌می‌باشد و این بدان معنا است که فرض صفر این آزمون (مبتنی بر نرمال بودن توزیع متغیر وابسته) در سطح اطمینان ۹۵% تأیید می­ شود از این رو ‌می‌توان نتیجه گرفت که مقادیر باقیمانده در خط رگرسیون نیز دارای توزیع نرمالی هستند و احتمالاً ناهمسانی واریانس ندارند(ترکیب داده ­های نرمال نیز نرمال است). ‌بنابرین‏ توزیع متغیربازده اضافی سهام به عنوان متغیر وابسته تحقیق در تمام سال­ها نرمال ‌می‌باشد.

۴-۳-۲- آزمون نرمال بودن خطاها

یکی از مفروضات در نظر گرفته شده در رگرسیون، داشتن توزیع نرمال خطاها، با میانگین صفر ‌می‌باشد. بدیهی است در صورت عدم برقراری این پیش فرض، نمی­ توان از رگرسیون استفاده کرد. بدین منظور باید مقادیر استاندارد خطاها محاسبه شود و نمودار توزیع داده ­ها و نمودار توزیع نرمال آن ها رسم شود و سپس مقایسه­ ای بین دو نمودار صورت گیرد. در صورتی که خطاها دارای توزیع نرمال نباشند، ‌می‌توان از لگاریتم متغیرها به جای خود متغیرها استفاده کرد.

نمودار توزیع خطاها و مقایسه آن با توزیع خطاهای متغیر وابسته تحقیق در مدل­های مختلف تحقیق در نمودارهای زیر به تصویر کشیده شده است. همان‌ طور که در نمودار زیر ‌می‌توان مشاهده کرد توزیع خطاها بسیار نزدیک به توزیع نرمال بوده است. همچنین میانگین و انحراف معیار این متغیرها به میانگین و انحراف معیار توزیع نرمال (به ترتیب ۰ و ۱) بسیار نزدیک هستند. ‌بنابرین‏ این پیش فرض رگرسیون نیز تأیید می­ شود و در ادامه تحقیق ‌می‌توان برای انجام تحلیل­های خود از رگرسیون خطی استفاده نماییم.

الف) نمودار توزیع خطا مدل اول تحقیق

ب) نمودار توزیع خطاها در مدل دوم تحقیق

پ) نمودار توزیع خطاها در مدل سوم تحقیق

۴-۳-۳- آزمون هم خطی

هم خطی وضعیتی است که نشان می­دهد یک متغیر مستقل تابعی خطی از سایر متغیرهای مستقل است. اگر هم خطی در یک معادله رگرسیون بالا باشد ، بدین معنی است که بین متغیرهای مستقل همبستگی بالایی وجود دارد و با وجود بالا بودن R² ، مدل دارای اعتبار بالایی نیست. به عبارت دیگر با وجود آن­که مدل خوب به نظر می­رسد ولی دارای متغیرهای مستقل معنی داری نمی ­باشد.

برای انجام آزمون هم­خطی متغیرها از آماره­ای به نام عامل تورم واریانس (VIF) و تولرانس (Tolerance) استفاده می­گردد. هرچه مقدار تولرانس کم باشد اطلاعات مربوط به متغیرها کم بوده و مشکلاتی در استفاده از رگرسیون ایجاد می شود. عامل تورم واریانس نیز معکوس تولرانس بوده و هر چقدر افزایش یابد باعث می­ شود واریانس ضریب رگرسیون افزایش یافته و رگرسیون را برای پیش‌بینی نامناسب سازد، به عبارتی هر چه مقدارآماره عامل تورم واریانس (VIF) نزدیک به یک باشد، احتمال وجود هم­خطی بین متغیرهای مستقل تحقیق، کاهش می­یابد و چنانچه مقدار آن بزرگتر از ۱۰ باشد نشان دهنده وجود هم­خطی است و در استفاده از رگرسیون مشکل جدی وجود دارد (مومنی، ۱۳۹۱). نتایج حاصل از آزمون هم­خطی در ادامه ذکر خواهد شد.

۴-۳-۴- نمودارهای پراکنش

در نمودارهای پراکنش (scatter)، متغیر وابسته در مقابل متغیرهای مستقل ترسیم می­ شود. به دو دلیل از این نمودارها قبل از برآورد مدل استفاده می­ شود:

الف- تشخیص نقاط پرت در داده ­ها.

ب) بررسی اینکه آیا رابطه خطی برای داده ها مناسب­تر است یا اینکه مدل غیر خطی (از جمله درجه دوم و سوم و …) باید برای بیان ارتباط استفاده گردد.

همان­گونه که در نمودارهای زیر دیده می­ شود در اکثر نمودارها رابطه بین دو متغیر مستقل و وابسته به صورت منحنی نیست و رابطه خطی برای بیان رابطه بین این دو متغیر مناسب­تر است. همچنین در برخی موارد رابطه معناداری بین دو متغیر وجود ندارد. علاوه بر این نقطه پرت زیادی در داده ­ها دیده نمی­ شود.

همان­طور که در نمودار­های فوق ‌می‌توان مشاهده کرد رابطه بین کیفیت سود بر اساس الگوی اسلوان (EQ) و الگوی دی­چو (DDEQ) و بازده اضافی سهام شرکت (CAR) به صورت منفی به نظر می­رسد.

در نمودارهای بالا رابطه بین تفاوت سود قبل از تعدیل و سود تعدیل شده (MAT) با بازده اضافی سهام (CAR) به صورت مثبت و معنادار مشاهده شده است اما رابطه بین اندازه شرکت و بازده اضافی سهام (CAR)، به صورت معنادار مشاهده نشده است.

مطابق نمودار فوق، رابطه بین متغیرهای نسبت بدهی (Lev) و بازده خرید و فروش سهام در ۱۲۰ روز گذشته (Prior_Ret) با بازده اضافی سهام (CAR) به صورت مثبت و معنادار مشاهده شده است.

1. 1. Sloan ↑

1. 1. Dechow, P. M., and I. D. Dichev. ↑

1. 1. Palmrose, Z.-V., V. J. Richardson, and S. Scholz ↑

1. 1. Xiong Y. ↑

1. 1. Financial Accounting Standards Board (FASB) ↑

1. 1. Schipper, K, and L. Vincent ↑

1. 1. ۳۳٫ Rotenstein, A ↑

1. 1. Richardson, S. et. al ↑

1. 1. Penman & Zhang ↑

1. 1. Mikhail, B et al ↑

1. 1. White ↑