ظهور پدیده ی بی کاری تحصیل کرده ها در اکثر کشورهای در حال توسعه، گسترش کمی و وسیع نظام آموزشی را زیر سوال می‌برد. به طوری که مشکل می توان، چه از نظر اقتصادی و چه از نظر اجتماعی آن را بر حسب تخصیص بهینه منابع توجیه کرد. با فزونی عرضه بر تقاضای آموزش دیدگان، آن ها مجبورند مشاغلی را بپذیرند که سطوح تحصیلی پایین تری را طلب می‌کنند. ‌به این ترتیب مدرک شرط به دست آوردن شغل می شود و نه مهارت و آموزشی که فرد کسب ‌کرده‌است. ایران نیز ایز این موضوع مستثنا نبوده و به همین دلیل بی کاری دانش آموختگان در ایران در چارچوب بی کاری ساختاری تحلیل می‌گردد.

در همین زمینه آموزش های فنی و حرفه ای به سبب انعطاف پذیری نشأت گرفته از خصیصه های بازار کار و اوضاع اقتصادی- اجتماعی حاکم بر کشور و نیز به دلیل آموزش و ایجاد مهارت های لازم در افراد برای توانایی در احراز مشاغل، نقش به سزایی در اشتغال دارد. بسیاری از افراد فاقد مهارت های مورد نیاز بازار کار هستند. تحصیلات زمانی منجر به افزایش کارایی افراد می شود که ضمن توجه به مباحث نظری، جنبه‌های کاربردی آموزش نیز مراعات گردد. رعایت این جنبه، زمانی تحقق می‌یابد که بین سطوح مختلف تحصیلی هماهنگی و تناسب لازم وجود داشته باشد. عدم این ارتباط باعث می شود تا دانش آموختگان به دلیل فقدان مهارت نتوانند در محیط کار کارایی مناسبی داشته باشند

آموزش های فنی و حرفه ای هم مهارت های خاص مورد نیاز صنعت و هم مهارت های عمومی بازار کار را فراهم می‌سازد. این نوع آموزش ها هم چنین برای شاغلینی که به دلیل تغییرات تکنولوژی دچار کاهش کارایی می‌شوند امکان به روز شدن و تکمیل مهارت را فراهم می‌کند. لذا ‌به این نوع آموزش ها به عنوان ابزاری برای مقابله با بی کاری بالاخص بی کاری ساختاری که ناشی از تغییرات در اقتصاد جهانی می‌باشد،‌ نگریسته می شود. بین بازار کار و آموزش های فنی و حرفه ای پیوند آشکار و پیچیده ای وجود دارد. تغییرات حادث در بازار کار یکی از مهم ترین عواملی است که بر پویایی آموزش های فنی و حرفه ای تأثیر می‌گذارند. در واقع عوامل مؤثر بر سیاست گذاری آموزش های فنی و حرفه ای عبارتند از:

الف) رفع نیازهای مهارتی در یک محیط رقابتی

ب) کاهش سطوح بی کاری

این دو عامل به شدت با تغییرات بازار کار در ارتباط هستند. به عبارت دیگر نظام آموزش فنی و حرفه ای به شدت هم تحت تأثیر ساختار بازار کار است و هم تحت تأثیر رفتار بازار کار. بازار کار نیز در کشورهای مختلف اشکال متفاوتی دارد و در کشورهای در حال توسعه از پیچیدگی خاصی برخوردار است. بازار کار غیر رسمی از ویژگی های اقتصادی این کشورها می‌باشد. لذا نوع برخورد کشورها با مهارت آموزی و اشتغال متفاوت است . (ابراهیم صالحی, ۱۳۸۴: ۷۶-۷۹)

۲-۱-۹٫ آثار تحولات جدید اقتصادی و اجتماعی بر آموزش های فنی و حرفه ای

در شرایطی که فرایند جهانی شدن (Globalisation) همه ی عرصه ها را دربرگرفته،‌ بعضی از تحولات بین‌المللی و فراگیر همه ی ابعاد روزمره ی زندگی را از خود متأثر ساخته است. این تحولات در شرایط ملی و فرهنگی مختلف، اشکال و فرم های متفاوتی به خود می گیرند که در متون علمی مربوطه تحت عنوان «گرایش های کلان» (Megatrends) مورد بحث واقع می‌شوند. دامنه ی تأثیر این گرایش ها به دنیای کار و نظام آموزش و پرورش به طور عام و آموزش های فنی و حرفه ای به طور خاص نیز رسیده است،‌ به طوری که بر ماهیت و کارکرد نظام آموزشی از حیث ترتیب جوآنان و آماده کردن آن ها برای دنیای بسیار متغیر کار مستقیماً اثر گذاشته است. نتیجه چنین پیامدهایی در قالب افزایش اهمیت یادگیری های مادام العمر، شیوه های جدید آموزشی،‌ کارکردهای نوین آموزشی و کار و راهبردهای کارآمد سازمانی و تربیتی انعکاس یافته است. از جمله چنین گرایش هایی می توان به کاهش تغییرات جمعیتی،‌ تغییر الگوهای ارزشی، جهانی شدن و بین‌المللی سازی،‌ فناوری اطلاعات و ارتباطات، جامعه ی خدماتی پست- مدرن و محیط های بین فرهنگی اشاره کرد. چگونگی تأثیر و تأثر چنین گرایش ها و پیامدهای بعدی آن ها را بر آموزش های فنی و حرفه ای می توان در نمودار زیر مشاهده کرد.

گرایش های کلان

• • کاهش تغییرات جمعیتی

• • تغییر الگوهای ارزشی

• • جهانی شدن و بین‌المللی سازی

• • فناوری اطلاعات و ارتباطات

• • جامعه خدماتی پست- مدرن

• محیط های بین فرهنگی

تأثیرات بر آموزش فنی و حرفه ای

• • اهمیت یادگیری مادام العمر و روش های جدید یادگیری

• • کارکردهای نوین یادگیری و کار

• اهداف جدید نیازمند راهبردهای سازمانی و تربیتی جدید هستند.

تقاضاهای جدید مهارتی

• • ارتباطات و همکاری

• • یادگیری فراگرفتن مهارت ها

• • مهارت فراشناختی

• مدیریت تغییر

تغییرات در سازمان کار

• • اشکال و فرم های جدید سازماندهی (اصلاحات افقی و عمودی)

• • فرآیندهای دانش- محور و فناوری- محور کار

• • ساختارهای جدید سلسله مراتب

• ارتباطات داخلی و خارجی متغیر

نمودار ۲-۱- آثار تحولات جدید اقتصادی و اجتماعی بر آموزش های فنی و حرفه ای

به علاوه امروزه یافتم راه هایی برای پایدار کردن زندگی و اشتغال یک چالش عمده است،‌ به طوری که نیازها و خواسته های منطقی افراد از جوانب مختلف زندگی بدون اینکه تهدیدی متوجه منابع طبیعی شود،‌ تأمین گردد. منابعی که وجودشان برای تأمین نیازهای نسل های آینده نیز حیاتی است. در واقع نیل به اهداف توسعه ی پایدار که ناظر به مدیریت صحیح و حسن استفاده انسان از منابع طبیعی و ارتباط حساب شده و منطقی بشر با شریان های حیاتی محیط زیست است، مستلزم ایجاد تغییرات اساسی در نگرش ها و رفتار ما انسان ها در زندگی شخصی، فعالیت های اجتماعی و در محیط های کاری مان است. انجام موفقیت آمیز چنین تغییراتی اساساً به کارآمدی و اثر بخشی نظام های آموزش و پرورش و کارآموزی جوامع بستگی دارد (UNESCO, 2004, p. 4). اهمیت چنین مغولاتی سبب شد تا بحث ها راجع به اندیشه و تم اصلی کنفرانس سؤل (۱۹۹۹) , یادگیری و کارآموزی مدام العمر برای همه، پلی به آینده, به جهتی هدایت شد که ضرورت یک پارادایم جدید را هم برای توسعه و هم برای آموزش های فنی و حرفه ای و کارآموزی مورد تأکید قرار داد. همان گونه که در تبیین ضرورت پرداختن به چنین الگویی از توسعه، در بخش پیشنهادها گزارش نهایی کنفرانس مذکور بیان شده است, ما به شکل گیری چالش هایی درقرن بیست و یکم توجه کرده ایم، قرنی که عصر دانش، ‌اطلاعات و ارتباطات خواهد بود. جهانی شدن و انقلاب در فناوری های اطلاعات و ارتباطات نیاز به یک پارادایم نو از توسعه انسان – محور (New human- centred development paradigm) را آشکار ساخته اند. ما دریافته ایم که در این برهه ی نوین آموزش فنی و حرفه ای به عنوان یک بخش تفکیک ناپذیر از یادگیری مادام العمر و به عنوان ابزار مؤثری جهت درک اهداف یک فرهنگ صلح،‌ توسعه ی سالم و پایدار از نظر محیطی،‌ هماهنگی اجتماعی و شهروندی بین‌المللی نقش بسیار مهمی را باید ایفا نماید (دکتر ابراهیم صالحی ,۱۳۸۴ : ۲۴۶-۲۴۹)

۲-۱-۹-۱٫ نقش آموزش های فنی و حرفه ای در سیاست