۲-۲-۱) مبانی نظری و سیر تاریخی سرمایه فکری

سرمایه فکری اولین بار در سال ۱۹۶۲ توسط فریتز مچلاپ مطرح شد پس از آن در سال ۱۹۶۹ جان کنت گالبرایت اصطلاح سرمایه فکری را به کار برد در اوایل دهه ۱۹۸۰ ایده عمومی ارزش ناملموس (که اغلب ”سرقفلی“ نامیده می­شد) را ایتامی مطرح کرد. در اواسط دهه ۱۹۸۰ انقلاب اطلاعات شکل گرفت و شکاف بین ارزش دفتری و ارزش بازار به طور چشمگیری برای بسیاری از شرکت‌ها افزایش یافت. درهمین حین، کتابی پیرامون استخراج ارزش از نوآوری توسط آقای تیس انتشاریافت.

در سال ۱۹۷۹، حسابداری سوئدی به نام کارال اریک اسویبی^[۳۹]۵ که بعدها به عنوان یکی از بنیانگذاران علم مدیریت دانش معرفی شد، با پرسشی بزرگ روبرو گردید. دفاتر حسابداری (ارزش دفتری) یکی از شعبه­های معروف سازمانی که او در آنجا کار می­کرد تنها، یک کرون ارزش را نشان می­داد، در حالی که ارزش واقعی سازمان به مراتب بیش از این ها بود. در این هنگام وی متوجه شد که ترازنامه مالی شرکت او، تنها ارزش دارایی فیزیکی آن را که شامل چند میز و ماشین تحریر بود نمایش می­دهد و ارزش واقعی سازمان به شایستگی کارکنان سازمان و چیزی را که جمع کارمندان سازمان به عنوان یک دفتر و مغز جمعی تشکیل می‌دادند، وابسته است. اسویبی و دیگران، این یافته را با نام دارایی فکری و دارایی ناملموس معرفی کردند و آن را در کنار دارایی­ های ملموس قرار دادند. ‌به این ترتیب تعداد نوشته ­ها، سمینارها و … در این زمینه رشد کرد و موضوع به طور جدی در دستور کار دانشمندان علم مدیریت و مدیران سازمان­ های بزرگ قرار گرفت.

در اقتصاد جدید، تبادل دانش و اطلاعات، بیش از محصولات و خدمات موجب اعتلای سازمان­ها شده است به گونه ­ای که با بررسی شرکت­های با رشد سریع در می­یابیم که ۵۰% آن ها به تجارت دانش کارکنان خود پرداخته­اند. ‌بنابرین‏ با چنین روندی تعیین معیار و اصولی برای ارزش گذاری دانش به عنوان یک دارایی مهم و کلیدی، از اهمیت ویژه­ای برخوردار شده است.

در اواخر دهه ۱۹۸۰ آغاز نخستین تلاش‌ها برای نوشتن و تدوین صورت حساب هایی که سرمایه های فکری را اندازه گیری می‌کنند (اسویبی، ۱۹۸۸ ) شکل گرفت و در این رابطه کتاب «ارتباط گم شده و سقوط مدیریت حسابدار ی» توسط آ قایان جانسون و کاپلان انتشار یافت. همچنین کتاب «مدیریت دارایی‌های دانشی» (قرن ۲۱) توسط آقای آمیدن منتشر شد.

در سال ۱۹۹۰ شرکت اسکاندیا آقای لیف ادوینسون را به عنوان «مدیر سرمایه های فکری» خود منصوب کرد. اولین باری است که نقش مدیریت سرمایه های فکری با تخصیص یک پست رسمی، در سازمان مشروعیت می‌یابد. کاپلان و نورتن ( ۱۹۹۲) مفهوم و رویکرد کارت امتیازی متوازن را معرفی کردند . این رویکرد مبتنی بر این فرض است که آنچه را که شما اندازه گیری می کنید همان چیزی است که شما به دست می آورید. همچنین کتاب «سازمان هوشمند» نیز توسط آقای کوئین انتشار یافت.

ونوکا و تاکیشی در سال ۱۹۹۵ کار بسیار با ارزششان را درباره ”سازمان دانش آفرین“ معرفی کردند . اگر چه تمرکز این کتاب بر دانش است ، با وجود این، تمایز بین دانش و سرما یه فکری در آن بسیار ظریف عنوان شده است

در سال ۱۹۹۴ ابزار شبیه سازی سلمی به نام تانگو روانه بازار شد. تانگو اولین محصول پرفروش است که در آموزش مدیران درباره اهمیت عوامل نامشهود، به کار می‌آید. همچنین در سال ( ۱۹۹۴ ) ضمیمه ای برای گزارش سالانه شرکت اسکاندیا تهیه شد که موجودی سرمایه های فکری آن ر ا نشان می‌داد. گزارش سرمایه های فکری، علاقه زیادی ایجاد کرد و در شرکتهایی که به دنبال پیروی از پیشگامی اسکاندیا هستند. برای «ممیزی دانش» رویداد قابل توجه دیگری که در سال (۱۹۹۵) اتفاق افتاد، زمانی است که سلمی از ارزیابی جامع از وضعیت سرمایه های فکری شرکت استفاده کرد. صاحب نظران نهضت سرمایه فکری، کتاب‌های پرفروشی را درباره موضوع منتشر کردند (کاپلان و نورتون، ۱۹۹۶ ادوینسون و مالون،۱۹۹۷ ؛ اسویبی، ۱۹۹۷). با این حا ل، کار ادوینسون و مالون بویژه درباره فرایند و چگونگی اندازه گیری سرمایه های فکری به مراتب بیشتر استفاده شد. سرمایه های فکری، موضوع مورد پسند بسیاری از محققان و کنفرانس های علمی، مقاله ها و نشریه های مختلف قرار می‌گیرد. تعداد زیادی پروژه از جمله پروژ ههای مرتیوم، دانمارک و استکهلم، در سطح وسیع انجام گرفت.

اوایل دهه ۲۰۰۰ اولین مجله معتبر علمی با عنوان «سرمایه های فکری» انتشار یافت. اولین استانداردهای حسابداری «سرمایه های فکری» را دولت دانمارک منتشر کرد. چشم انداز سرمایه های فکری به همراه کمیته سرمایه های فکری در شرکت اسکاندیا تعیین و تشکیل شد.

اتحادیه اروپا، اولین گزارش سرمایه های فکری خود را منتشر کرد و کتاب «ثروت نامشهود» را مؤسسه‌ بروکینگ به چاپ رسانید در آن سالها گزارش سرمایه های فکری مراکز اتریش منتشر می شود و کتاب «مدیریت، اندازه گیری و گزارش دهی دارایی‌های نامشهود» به همراه حجم گسترده ای کتب و مقاله ها، پیرامون مدیریت سرمایه های فکری به چاپ می‌رسد. تعداد بسیاری پروژه در راستای مدیریت و اندازه گیری سرمایه های فکری در سازمان‌های مختلف، تعریف و انجام شده و درحال حاضر نیز درحال پیگیری است. جدول زمانی زیر مهمترین رویدادها و وقایع حساس در بحث سرمایه فکری را نشان می‌دهد :

جدول شماره ۲-۱- جدول زمانی مهمترین رویدادها و وقایع حساس سرمایه فکری

دوره
پیشرفت زمانی و وقایع حساس سرمایه فکری

اوایل دهه ۱۹۸۰

مفهوم کلی و عمومی ارزش نامشهود که اغلب تحت عنوان سرقفلی شناخته می­ شود مطرح گردید. (۱۹۸۰)

تأسیس کمپانی تحقیقات تجاری بر ارزش های فکری توسط .Hall(1981)

اواسط دهه ۱۹۸۰

ارائه ترازنامه نامشهود توسط Sveiby. (1986)

اواخر دهه ۱۹۸۰

اولین کوشش‌ها و تلاش‌ها به وسیله مشاوران سازمانی برای ساختن حساب‌ها و صورت‌های سرمایه فکری آغاز شد (Sveiby, 1988).

تلاش‌هایی در زمینه اندازه‌گیری سرمایه فکری شروع شد. (۱۹۸۸)

اواخر دهه ۱۹۸۰

اولین کوشش‌ها و تلاش‌ها به وسیله مشاوران سازمانی برای ساختن حساب‌ها و صورت‌های سرمایه فکری آغاز شد (Sveiby, 1988).

تلاش‌هایی در زمینه اندازه‌گیری سرمایه فکری شروع شد. (۱۹۸۸)

اوایل دهه ۱۹۹۰

برای اولین بار نقش مدیریت سرمایه فکری ظهور کرد و اولین شرکت با عملکرد سنجش سرمایه فکری توسط Edvinsson تحت نام مؤسسه‌ Skandia AFS تأسیس شد. (۱۹۹۱)

Kaplan & Norton مفهوم کارت امتیازی متوازن(BSC)^[40]1 را برای سنجش سرمایه فکری مطرح کردند. (۱۹۹۲)

اواسط دهه ۱۹۹۰

مقاله ” سرمایه فکری ” توسط Stewart در مجله فورچون تألیف شد. (۱۹۹۴)

تشکیل انجمن سرمایه فکری توسطSullivan, Petrash, Edvinsson . (1994)

گزارش سالانه Skandia با تمرکز بر ارزیابی ذخیره سرمایه فکری شرکت Skandia توسط Edvinsson ارائه گردید. (۱۹۹۵)

تألیف کتاب ” سرمایه فکری ” توسط Edvinsson & Malone. (1997)

تألیف کتاب ” سرمایه فکری ” توسط Stewart. (1997)

اواخر دهه ۱۹۹۰

تألیف کتاب ” سودآوری از سرمایه فکری ” توسط Sullivan. (1998)

۳-۱ تعزیر در بیان فقهای عامه

تعریف فقهای مذاهب مختلف عامه از تعزیر شبیه تعریف فقهای شیعه است که جمعی از نویسندگان در کتاب خود بدین صورت جمع‌ آوری نموده اند.^[۸۵]

یک: ابن قدامه از فقهای حنبلی می‌گوید: «تعزیر همان تادیب است و برای ارتکاب گناهانی که حد و کفاره ای برای آن تعیین نشده است، واجد می‌گردد». ریشه تعزیر منع است، و تعزیر به معنای نصرت و یاری رساندن از همین ریشه است، زیرا تعزیر دشمن تعزیر شونده را از اذیت و آزار وی بازمی دارد.

دو: ماوردی می نویسد: «تعزیر تنبیه است برای گناهانی که در شرع، حدی برای آن ها تعیین نشده است و اختلاف مقدار آن بستگی به نوع گناه و ویژگی های مرتکب دارد».

سه: بعضی دیگر گفته اند: «تعزیر عقوبتی شرعی است برای گناهانی که در آن ها حد وجود ندارد».

به نظر می‌رسد تعاریفی که بسیاری از فقها برای تعزیر ذکر نموده اند کامل نیست، و لذا برای رهایی از یکسری ایرادها بهتر است در تعریف تعزیر بگوییم:

تعزیر عقوبت و تادیبی^[۸۶] است برای انجام گناهان و تخلف هایی که از طرف شارع برای آن ها، در اغلب موارد، اندازه ای تعیین نشده است و مقدار آن به حاکم واگذار گردیده است تا طبق مصلحت عمل نماید. در نهایت اینکه تعزیر در «لغت» و طبق «شریعت اسلام» اعم از تنبیه و مجازات بدنی است و شامل هر گونه گفتار یا کرداری که مرتکب را از جرمش بازدارد می شود.^[۸۷]

۴-۱ تعزیر در قانون مجازات اسلامی

تعزیر مجازاتی است که مشمول عنوان حد، قصاص یا دیه نیست و به موجب قانون در موارد ارتکاب محرمات شرعی یا نقص مقررات حکومتی تعیین و اعمال می‌گردد، نوع، مقدار، کیفیت اجرا و مقررات مربوط به تخفیف، تعلیق، سقوط و سایر احکام تعزیر به موجب قانون تعیین می شود. دادگاه در صدور حکم تعزیری، با رعایت مقررات قانونی موارد زیر را مورد توجه قرار می‌دهد.

الف- انگیزه مرتکب و وضعیت ذهنی و روانی در حین ارتکاب جرم.

ب- شیوه ارتکاب جرم، گستره نقض وظیفه، و نتایج زیانبار.

پ- اقدامات مرتکب پس از ارتکاب جرم.

ث- سوابق و وضعیت فردی، خانوادگی اجتماعی مرتکب و تاثیر تعزیر بر وی.^[۸۸]

برخی نظام تعزیرات را با نظام مجازات های نامعین مقایسه نموده و آن را سیاست جنایی اسلام در تقریر مجازات ها قلمداد نموده اند.^[۸۹] و اعمال طیف گسترده ای از واکنش ها از وعظ توبیخ و تهدید و درجه های تعزیر را شامل منطقه حکومت قاضی قلمداد نموده اند. البته با وجود اینکه رگه هایی از این اندیشه در مواردی مانند ماده ۱۲۷ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ هم مشهود است ولی قانون مجازات ما با مقید بودن به اصل قانونی بودن مجازات ها نظام تعزیرات مدون و معین و قطعی را مقرر نموده و قاضی را ملزم به تبعیت از آن ‌کرده‌است و حوزه های اقتدار قاضی را هم اعم از تخفیف، تبدیل، تعلیق، آزادی مشروط و تشدید یا جمع مجازات ها را مشخص نموده است. پس تعزیر به معنی واقعی کلمه در قانون مجازات اسلامی نمود ندارد.^[۹۰]

بهتر است در ذیل همین ماده و با توجه به تعاریف و ماده قانونی سابق (۱۳۷۰) مطالبی را بیان نمود شاید بتوانیم پاسخی قانع کننده برای رهایی از مشکلات بیابیم.

وقتی به موجب قانون سابق مصوب ۱۳۷۰ می گوییم عقوبتی که نوع و مقدار آن در شرع تعیین نشده، و به نظر حاکم واگذار شده است و در قانون جدید هم می گوییم نوع، مقدار،کیفیت اجرا و مقررات مربوط به تخفیف، تعلیق و سایر احکام تعزیر به موجب قانون تعیین می شود، پس نمی توانیم دیگر بگوییم در تعزیر به شخصیت فرد توجه می شود.

هنگامی که در قوانین ما و رویه قضایی، منظور از حاکم و دادگاه، قوه مقننه می‌باشد، پس شناسایی شخصیت معنا و مفهومی ندارد.

قواعد مشهور فقهی وجود دارد اعم از اینکه: «التعزیر بما یراه الحاکم، التعزیر الی الحاکم» اجرای تعزیر و اصل تعزیر در اختیار حاکم است. بدان معنا که اگر حاکم صلاح دانست تعزیر می‌کند و اگر صلاح دانست تعزیر نمی کند. پس چنین قواعدی در تعزیر ما جایگاهی ندارد. البته برخی از افراد با تفسیر قاعده «التعزیر بما یراه الحاکم» از حاکم معنای به دست داده‌اند که شامل قوه قانونگذاری و نه قاضی کیفری می‌گردد.^[۹۱]

وقتی همه قوانین را قوه مقننه تعیین می‌کند پس تعزیر چه فرقی با سایر مجازات ها دارد و ‌به این سمت می رویم که همان گونه که در حدود به شخصیت توجه نمی شود، در تعزیرات هم به شخصیت توجه نمی کنیم.

به عنوان مثال در دو شعبه دادگاه که به جرم سرقت رسیدگی می‌کنند، مجازات هر دو مرتکب یکسان و ‌بر اساس قانونی که از پیش تعیین و نوشته شده است صادر می‌گردد. و در اینجا شخصیت مرتکب تنها چیزی که به آن رسیدگی نشده است در این راستاست که نه تنها هیچ گونه اصلاحی شکل نمی گیرد بلکه روز به روز افزایش می‌یابد.

پس در راستای ماده ۱۸ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ که تعزیرات و بازدارنده را با هم ادغام نموده به هیچ یک از اهداف این دو نخواهیم رسید. نه جلوگیری می نماییم از عمل حرام که هدف تعزیرات می‌باشد و نه رعایت مصلحت اجتماع که هدف مجازات بازدارنده است. چه بسیار افراد بی گناهی که به دلیل نقص قوانین زندگیشان به جاده ای خموش و تاریک راه می‌یابد. در صورتی که دکتر احمد حاجی ده آبادی در مصاحبه ای در مور ۱۳/۳/۹۲ که در روزنامه اعتماد انجام داده‌اند در این خصوص اعلام داشتند که ادغام تعزیرات و مجازات بازدارنده در قانون مجازات اسلامی کاری مثبت است زیرا وقتی این دو مجازات در آثار با هم برابرند دلیلی برای تفکیک آن ها وجود ندارد. البته وی معتقد نیستند که در همه احکام و آثار با هم برابرند ‌کما اینکه گفته شد تفاوت هم وجود دارد. اما در جاهایی که این ها احکام مخصوص به خود را دارند، نیازمند قانونگذاری ویژه خود است.^[۹۲]

در مباحث جلوتر ‌به این موضوع می پردازم که چرا وی به عنوان محقق مخالف ادغام این دو مجازات با هم می باشم.

چگونه می‌توانیم با معایبی که در روح قوانین دمیده شده مرتکبان جامعه را اصلاح و تعداد بزهکاران و قانون شکنان را کاهش دهیم. هنگامی که خود با یک حکم از پیش تعیین شده و به ظاهر صحیح بدون شناخت شخصیت فرد، خاکسترهای دیگری را تبدیل به آتش می‌کنیم که نه تنها فرد بلکه جامعه را به آتش بزه می کشاند. پس وقتی نوع، مقدار، اجرا و کیفیت، تعلیق، تخفیف و… هم به موجب قانون می‌باشند، انسان را به تأمل وا می‌دارد. و به صراحت می توان گفت قوانین فقط در راستای مجرم نمودن فرد بدون توجه به اصل برائت وضع شده وقضات محاکم با تکیه کامل به قانون بدون هیچگونه اختیار و شناختی حکم صادر می نمایند.

در قوانین مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۰ می توان گفت دست قاضی را برای شناخت شخصیت مرتکب باز گذاشته زیرا میزان مجازات را به طور دقیق بیان نکرده و اعلام داشته از قبیل حبس، جزای نقدی و شلاق. در صورتی که در قانون مصوب ۱۳۹۲، نوع، مقدار، کیفیت اجرا و مقررات مربوط به تخفیف، تعلیق، سقوط و سایر احکام تعزیر به موجب قانون ‌بر اساس درجه بندی هشتگانه تعیین می شود و در نهایت هنگام صدور حکم که با رعایت مقررات قانونی انجام می پذیرد به انگیزه مرتکب، وضعیت ذهنی، روانی وی، سوابق فردی، خانوادگی و اجتماعی مرتکب و تاثیر تعزیر بر وی توجه می‌گردد.

۲-۵-۲- مدل شش عاملی ریف در تبیین بهزیستی روان‌شناختی

از مهمترین مدل‌های فضیلت‌گرا، مدل شش‌عاملی ریف است که شش عامل پذیرش خود^[۱۹۳]، هدفمندی در زندگی^[۱۹۴]، رشد شخصی^[۱۹۵]، داشتن ارتباط مثبت با دیگران^[۱۹۶]، تسلط بر محیط^[۱۹۷] و خود مختاری را در بر می‌گیرد که از طریق آن‌ ها می‌توان خوب‌بودن یا نبودن را تعیین کرد. مراد از پذیرش خود، توانایی دیدن و پذیرفتن قوت‌ها وضعف‌های خود است(میکائیلی‌منیع، ۱۳۹۲).

۲-۵-۳- مدل بهزیستی ذهنی داینر

مدل بهزیستی ذهنی داینر و همکاران مهمترین نظریه لذت‌گرایانه حوزه بهزیستی روانشناختی است. هسته اصلی بهزیستی‌ذهنی در چگونگی ارزشیابی افراد از زندگی خود می‌باشد(داینر ولوکاس ۲۰۰۰). عبارت بهزیستی ذهنی به معنی قضاوت‌های فرد درباره حالت‌های خود می‌باشد که دربرگیرنده حالت خلقی مسلط فرد(مانند شادمانی) ارزشیابی فرد از خود(مانند رضایت فرد از سلامتی، کارکرد جسمی و ذهنی خود) و ارتباط آن با محیط روانی- اجتماعی مادی هستند(لان، ۲۰۰۰ به نقل از شیخ الاسلامی،۱۳۹۰). داوری درباره خلق که ادراک و ارزشیابی از حالت عاطفی فردیست و رضایت از شرایط زندگی که ماهیتی شناختی دارد بر بنیاد مقایسه با استانداردهای شخصی یا اجتماعی پایه‌ریزی می‌گردد. این قضاوت‌های شناختی به فاصله و تفاوت میان انتظارات و تجربه واقعی مربوط می‌شود(زیگریست، ۲۰۰۴). از سوی دیگر، رضایتمندی روانی یک جنبه مهم از کیفیت‌زندگی افراد است(ریف،۱۹۸۹؛ به نقل از میکائیلی‌منیع، ۱۳۹۲)

۲-۵-۴- مفهوم رضایتمندی

از نظر رود^[۱۹۸] (۲۰۰۵) مفهوم رضایت، تجربه درونی است که حضور مثبت هیجان‌ها و نبود احساسات منفی را در برمی‌گیرد(عسکری، کهریزی و کهریزی، ۱۳۹۲) و در دیدگاه فانک^[۱۹۹] و همکاران(۲۰۰۶) رضایت درونی انسان‌ها، از رشد فردی، اجتماعی و منابع سازشی نشأت می‌گیرد(ابوالقاسمی، ۱۳۹۰).

۲-۵-۵- مدل سه بعدی احساس خوشبختی(بهزیستی) ذهنی

در بررسی‌های انجام شده پیرامون سازه روانشناختی احساس خوشبختی ذهنی در دو دهه گذشته، مدل سه‌بعدی احساس خوشبختی ذهنی که عبارت از احساس(عاطفه) مثبت^[۲۰۰]، احساس(عاطفه) منفی و رضایت از زندگی^[۲۰۱] است، مورد توجه بوده است. تصور ذهنی رضایت از زندگی از دو بعد دیگر متفاوت است. رضایت از زندگی بیشتر مقوله‌ای شناختی است در حالی که احساس منفی و مثبت مقوله‌ای احساسی و عاطفی به‌‌شمار می‌روند(گرینسپون و ساکلوفسکی^[۲۰۲]، ۱۹۹۸). احساس خرسندی و رضایت از جنبه‌های زندگی، از مؤلفه‌های نگرش مثبت افراد نسبت به جهانی است که در آن زندگی می‌کنند. رضایت از زندگی با ارزش‌ها ارتباط نزدیک اما پیچیده‌ای دارد و معیارهایی که افراد بر پایه آن درک ذهنی خود را از خوشبختی ارزیابی می‌کنند، متفاوت است(زکی، ۱۳۸۶).

۲-۵-۶- رضایت تحصیلی و رضایت از زندگی

رضایت از زندگی یکی از عواملی است که تحت تأثیر موفقیت و شکست تحصیلی دانش‌آموزان قرارمی‌گیرد و ‌به این مسأله در میان دانش‌آموزان، در مقایسه با متغیرهای دیگر، به مراتب کمتر توجه شده‌است(ابوالقاسمی، ۱۳۹۰).

علی‌رغم اهمیت فوق‌العاده سازه رضایت از تحصیل^[۲۰۳] در تعلیم و تربیت، پژوهش‌های بسیار محدود، از موانع اصلی برای تکامل این سازه به شمار می‌آید، به‌طوری که چگونگی شکل‌گیری رضایت از تحصیل از نکات مبهم در این سازه است. به دلیل چنین کمبودها و کاستی‌هایی، ناگزیر برای شناخت نسبت به رضایت از تحصیل به سازه رضایت از زندگی^[۲۰۴] به عنوان یک سازه‌ی‌ کلی که در برگیرنده رضایت از تحصیل نیز می‌باشد، روی آورده می‌شود. رضایت از زندگی مفهوم فراگیر و در عین‌حال پایداری است که منعکس کننده احساس و نظر کلی مردم یک جامعه نسبت به جهانی است که در آن زندگی می‌کنند. به بیان واضح‌تر مقصود از رضایت از زندگی، نگرش و ارزیابی عمومی فرد نسبت به کلیت زندگی خود و یا برخی از جنبه‌های زندگی چون زندگی خانوادگی یا تجارب آموزشی است. پژوهش‌های انجام شده در زمینه رضایت از زندگی در بین نوجوانان نشانگر آن است که رضایت و تلقی مثبت از زندگی در گروه سنی نوجوانان یا دانش‌آموزان کاملاً متفاوت از بزرگسالان است و رضایت از زندگی در نوجوانان مستلزم مؤلفه‌های ویژه این گروه سنی است. ‌بر ایناساس پارک و همکارانش، ابعاد رضایت از زندگی را در دانش‌آموزان متعلق به دو فرهنگ متفاوت کره‌ای و آمریکایی مورد پژوهش قرار دادند و به پنج بُعد رضایت از زندگی شامل خانواده، دوستان، مدرسه، محیط زندگی و رضایت کلی از زندگی دست یافتند. در ایران نیز مطالعه رضایت از زندگی دانش‌آموزان نوجوان و دانشجویان گویای آن است که رضایت از زندگی شامل پنج بُعد رضایت از مدرسه، رضایت از دوستان، رضایت از خانواده، رضایت از خود و رضایت از محیط زندگی می‌باشد(شیخ‌الاسلامی و احمدی، ۱۳۹۰).

۲-۵-۷- تعاریف رضایت از زندگی

رضایت از زندگی یک مفهوم ذهنی و منحصر به فرد برای هر انسان است که جزء اساسی بهزیستی ذهنی^[۲۰۵] را تشکیل می‌دهد و عموماً به ارزیابی‌های شناختی یک شخص از زندگی خود اشاره دارد. این مفهوم، شامل یک ارزیابی کلی از زندگی بوده و فرآیندی مبتنی بر قضاوت فردی است. در این روند، مقایسه‌ای بین ملاک‌های فرضی شخص با زندگی واقعی‌اش صورت گرفته و هر چه واقعیت زندگی با این ملاک های فرضی نزدیک به هم باشد، شخص احساس رضایت بیشتری از زندگی می‌کند(دلاهایج ، گیلارد و وان دام^[۲۰۶]، ۲۰۱۰؛ به نقل از حمید، ۱۳۸۹) رضایت از زندگی یکی از واکنش‌های انسانی در زندگی فردی و اجتماعی و به عنوان ارزیابی کلی فرد از زندگی است. دینر^[۲۰۷] و همکاران، (۱۹۸۵) رضایت از زندگی را به عنوان قضاوت شخصی از سعادت و بهروزی و کیفیت زندگی مبتنی بر معیارهای انتخابی هر فرد تعریف کرده‌اند(ابوالقاسمی،۱۳۹۰).

ماگ^[۸] (۱۹۸۸) در تحقیقی ‌به این نتیجه رسید که هرچقدر میزان مالکیت نهادی بیشتر باشد، نظارت بر مدیریت بیشتر خواهد شد و موجب افزایش ارزش شرکت می شود. اشلایفر و ویشنی^[۹] (۱۹۸۶) بر این اعتقادند که وجود سهام‌داران عمده در شرکت ها سبب می شود که مشکلات نمایندگی کاهش یابد و بر رفتار مدیران کنترل بیشتری اعمال شود. بوشی (۱۹۹۸) در تحقیق خود اثبات کرد که، حضور مالکان نهادی در شرکت ها موجب کاهش انگیزه ی مدیریت سود خواهد شد. تسای و گو^[۱۰] (۲۰۰۷) در پژوهشی ارتباط بین مالکیت نهادی و عملکرد شرکت در صنعت کازینو برای سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۳ را بررسی نمودند. نتایج این پژوهش نشان داد که احتمال بالایی وجود دارد که سرمایه ­گذاری نهادی در شرکت­های مورد بررسی به سهام‌داران این صنعت کمک کند تا مسائل نمایندگی ناشی از جدایی مدیریت و مالکیت را کاهش دهند. پوند (۱۹۸۸) تأثیر سرمایه گذاران نهادی را بر عملکرد شرکت بر اساس سه فرضیه نظارت کارا، تضاد منافع و هم راستایی راهبردی توضیح می‌دهد. فرضیه نظارت کارا معتقد است که سرمایه گذاران نهادی به علت خبره بودن به راحتی و با هزینه کمتر نسبت به سایر سرمایه گذاران، می‌توانند بر مدیریت نظارت کنند. فرضیه تضاد منافع بیان می‌کند که با توجه به سایر روابط تجاری سودآور با شرکت، سرمایه گذاران نهادی ناچارند بر اساس میزان سهام خود به مدیریت رأی‌ دهند. بر اساس فرضیه هم راستایی راهبردی، همکاری مالکان نهادی و شرکت مزایایی دوجانبه ای برای هر دو طرف به دنبال دارد (عرب مازار یزدی و علیزاده، ۱۳۹۰، ص۴۷).

با توجه ‌به این توضیحات درمی یابیم که وجود مالکان یا سهام‌داران نهادی نقش مهمی در سیستم حاکمیت شرکتی ایفا می‌کنند. البته تحقیقاتی اندکی نیز صورت گرفته است که نتایجی مغایر با نتایج محققان مذبور به دست آوردند. یعنی تعدادی از محققان بر این باورند که رابطه ی میان مالکیت نهادی و بهبود ارزش و عملکرد شرکت همیشه رابطه ای مثبت نیست. از جمله رویدادهایی که منجر به تقویت جایگاه سهام‌داران نهادی در بازار سرمایه کشورها گردید می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. 1. انتشار انتشار گزارش همپل در سال ۱۹۹۸ در رابطه با نقش سهام‌داران نهادی و اشاره به رشد این گروه از سهام‌داران در بازار سرمایه.

1. 1. انتشار گزارش هیکس و اسمیت در سال ۲۰۰۳ که در پاسخ به بحران های مالی ایجاد شده در آمریکا و انگلیس ارائه گردید و در آن ها بر نقش سهام‌داران نهادی به عنوان یکی از مؤثرترین عوامل نظام راهبری شرکت ها، تأکید شد و یکی از بهترین راه های بهبود نظام راهبری شرکت ها در بازار سرمایه، تقویت سهام‌داران نهادی دانستند.( اژدر،۱۳۸۷)

1. گزارش کادبری در سال ۱۹۹۲ در رابطه با نقش سهام‌داران نهادی در بازار سرمایه.

سهام‌داران نهادی باید در زمان ارزیابی نظام راهبری بنگاه در شرکت‌های سرمایه پذیر، به ویژه آن بخش از نظام که به ترکیب و ساختار هیئت مدیره مربوط است، وزن لازم را برای عوامل مربوط و درخور توجه در نظر بگیرند (مکرمی، ۱۳۸۵، ص۴۵).

۲-۷-۵ کیفیت حسابرسی مستقل

مهمترین استاندارد حسابرسی که حسابرسان را از اظهارنظر نسبت به صورت‌های مالی منع می‌کند، مگر آنکه مستقل از واحد مورد حسابرسی باشد، استقلال است. بدین معنی که استقلال با داشتن منافع مالی با اهمیت، در استخدام بودن، به واحد وام دادن و یا از آن وام گرفتن و روابط مختلف دیگر، از بین می‌رود (پاکروان، ۱۳۹۰، ص۲). تفاوت حسابرس مستقل با حسابرس داخلی در زمینه ی استقلال است. حسابرسان داخلی به دلیل این که در استخدام شرکت می‌باشند و از کارکنان شرکت محسوب می‌شوند؛ نمی توانند استقلال لازم را داشته باشند. در صورتی که حسابرسان مستقل از خارج شرکت برای انجام حسابرسی دعوت می‌شوند و نسبت به شرکت مستقل می‌باشند.

حسابرسان مستقل، اشخاص یا مؤسسات حسابرسی هستند که مسئولیت حسابرسی صورت های مالی شرکت ها را برعهده دارند. از آن جایی که میان حسابرسان مستقل و شرکت ها رابطه ی کارمند-کارفرما وجود ندارد، این حسابرسان به طور کامل نسبت به واحد اقتصادی استقلال لازم را دارا می‌باشند. معمولا مؤسسات حسابرسی یا حسابرسان در هنگام پذیرش کار حسابرسی، ‌در مورد سابقه و عملکرد صاحبکاران اطلاعات جمع‌ آوری می‌کنند؛ درصورتی که اطلاعات مشکوکی از آن ها به دست آورند از کار با این صاحبکاران، امتناع می ورزند. این موضوع، نشان دهنده ی دقت نظر بالای آن ها می‌باشد. حسابرسان به دلیل ماهیت شغلی که دارند و همچنین مراقبت زیادی که در کار خود اعمال می‌کنند، می‌توانند روش های مدیریت سود را تعدیل می‌کنند. اغلب حسابرسان مستقل در حسابرسی های خود کشف تقلب و مدیریت سود را در دستور کار خود قرار می‌دهند. همین امر موجب شده است که حسابرس مستقل در نظام حاکمیت شرکتی از جایگاه ویژه ای برخوردار باشد.

وجود یک سیستم حاکمیت شرکتی قوی، علاوه بر تقویت اثربخشی کنترل های داخلی، سبب افزایش استقلال حسابرسان مستقل و در نتیجه افزایش کیفیت حسابرسی می شود. بهبود کیفیت حسابرسی مستقل نیز به نوبه ی خود سبب تقویت و افزایش اثربخشی کنترل های داخلی، افشای به موقع اطلاعات و اجتناب از رفتار فرصت طلبانه مدیران می‌گردد (احمدپور و منتظری ،۱۳۹۰، ص۶).

۲-۷-۶ واحد حسابرسی داخلی

شرکت ها می‌توانند در صورت تمایل یک واحد حسابرسی داخلی در شرکت ایجاد کنند. استخدام حسابرس داخلی توسط مدیریت شرکت به منظور اجرای وظایفی که در حیطه ی شغلی حسابرسی داخلی تعریف شده است، صورت می‌گیرد. برخی از وظایف حسابرس داخلی عبارتند از: استقرار، بررسی و ارزیابی مستمر سیستم‌های کنترل داخلی، رسیدگی به گزارش‌های مالی و عملیاتی، ارائه ی پیشنهادهای سازنده برای بهبود سیستم کنترل داخلی موجود و ارزیابی اثربخشی و کارایی استفاده از منابع شرکت. ‌بر اساس بخش ۶۱ از استاندارد حسابرسی ایران، حسابرسی داخلی یعنی وظایف ارزیابی که در داخل واحد مورد رسیدگی و توسط کارکنان آنان به منظور ارائه خدمت به آن واحد به وجود می‌آید و یکی از ارکان اصلی کنترل داخلی محسوب می شود.

حسابرسی داخلی، تعهد به اصول اخلاقی، هدفها، برنامه ها و فعالیت‌های سازمان را می‌سنجد و منبع مهمی برای ارکان مختلف حاکمیت شرکتی نظیر حسابرسی مستقل، کمیته حسابرسی، هیئت‌مدیره و مدیر ارشد می‌باشد. از طرفی، حاکمیت شرکتی خوب، باید هیئت‌مدیره و مدیریت شرکت را ترغیب کند تا آن ها هدفهایی را که به نفع شرکت و سهام‌داران است، دنبال کنند و در ضمن کنترل اثربخش را نیز تسهیل نمایند(میرآقایی، ۱۳۹۱، ص۶). با توجه به وظایف واحد حسابرسی داخلی در می یابیم که این واحد می‌تواند در جلوگیری از مدیریت سود فرصت طلبانه نقش مؤثری ایفا کند. هرچه قدر میزان استقلال حسابرسان داخلی نسبت به مدیران رده ی بالای شرکت بیشتر باشد؛ میزان کارایی و اثربخشی واحد حسابرسی در انجام وظایف محوله بیشتر خواهد شد.

۲-۸ حاکمیت شرکتی در ایران

گوشه ای از علائم ظهور مهدی موعود:

در روایت سلامی که دانشمندان شیعه و سنی راجع به علائم ظهور مهدی موعود اسلام نقل کرده‌اند سه نوع اخبار دیده می شود:

نوع اول: روایتی است که از سقوط بنی ایه و روی کار آمدن بنی عباس و کشمکش در شام و آمدن پرچم های سیاه در خراسان به عنوان فرج آل محمد و آزادی شیعیان نام برده است.

نوع دوم: اخباری است که در آن ها از ویرانی شهرهایی امثال بصره و ذلت و سقوط بنی عباس و عظمت و انحطاط شهر کوفه و … به عنوان گشایش کار شیعه و آزادی سنی آن ها سخن رفته است.

نوع سوم: روایت کثیری است که بنام علائم ظهور و اوضاع آخرالزمان و پیشامدهای ناگواری در سراسری گیتی خاصه ممالک عربی خاورمیانه و برخی از کشورهای اسلامی دیگر به تفصیل و صراحت هر چه معتبرتر در کتب آمده است.

این سه نوع علامت که باید در اعصار متوالی و قرون متمادی روی می‌دهد بدین منظور بوده است که درتمام زمان ها شیعیان را در جریان ظهور دولت آل محمد (ص) و گشایش کار پیروان حقیقی اسلام یعنی شیعیان جهان بگذارند و نسبت به آینده امیدوار نگاه دارند و روح یاس و ناامیدی را از آن ها برطرف سازند. امید به معنی حقیقی یعنی منتظر امامی باشند که هست و سرانجام خواهد آمد.

لازم به ذکر نیست که مثلا سقوط بنی امیه با آن همه تبهکاری و فشاری که بر مردم مسلمان و پیروان اهل بیت وارد می ساختند یا ذلت و انحطاط بنی عباس که از مخالفان سرسخت شیعیان بودند خود نوعی گشایش در کار شیعیان و آزادی بنی امیه اطهار (ع) بوده و قطعا هر چه رو به جلو می رفته زمان پیدایش قائم آل محمد و ظهور دولت جهان گیر او نزدیکتر می شده و همه نوید روح بخشی برای شیعیان بوده است.

علائم ظهور که در ورایت معتبر صحیح آمده است برخی جنبه خارق العاده و اعجاز دارد و بعضی دیگر حوادثی است که به طور طبیعی مانند سایر وقایع گیتی روی می‌دهد و خود نشانه نزدیک شدن ظهور دولت حق و پایان عمر حکومت های خودکامه و بیدادگر جهان است که قبلا از آن خبر داده‌اند.

نکته ای را که نباید از نظر دور داشت این است که چون در روز تحت مدعیان مهدویت دست به کار اثبات حقانیت خود بوده و کم و بیش دستبردی به اخبار علائم ظهور زده و احیانا زیاده و نقصانی در پاره ای از آن ها پدید آورده اند لذا باید قبلا درباره سند روایات و مفاد ومدلول آن ها تطبیق هر یک با واقعیات و قرائن و شواهد دیگر وقت و مطالعه نمود و سپس آن را پذیرفت.

بخش هفتم

جهان در دولت مهدی

از آنچه تا کنون گفتیم ‌به این نتیجه رسیدیم که اعتقاد به وجود مردی فوق العاده که دنیا را از سر گردانی و پریشانی نجات می‌دهد مورد قبول کلیه ملت ها ‌و پیروان ادیان آسمانی است و حتی بسیاری از مردم دور از تمدن نیز در انتظار ظهوروی بسر می‌برند. ما در این سلسله مقالات با ذکر ادله ثابت نمودیم که این نجات دهنده همان امام دوازدهم شیعه حجت بن الحسن العسکری «ع» است که اخبار مربوط به او را ذکر کرده‌اند و بر هیچ کس دیگری جز او تطبیق نمی شود: در مقالات گذشته توضیح دادیم که مهدی موعود اسلام بعلل و جهانی و روی مصالحی از نظر ها غائب شده و در روزی که جز خداوند آگاهی نادر ظهور نموده و به تمامی بی سرسامانی ها و هرج و مرج های عمومی و کشمکش های بشری خاتمه می‌دهد و حکومت واحدی در سراسر جهان تشکیل داده جهانیان را بیک هدف و یک دین گه همان آئین جاودان اسلام است دعوت می‌کند

عدالت جهانی واکنش ظلم عمومی است

امروز دیگر ثابت شده که دنبای مادی قادر به اصلاح جهان آشفته و جلوگیری از جنگ و خون ریزی و ظلم و تجاوز و بی عدالتی نیست سازمان ملل و شورای امنیت و اعلامیه حقوق بشر که امروز پناه گاه دنیا‌ است و متفکرانه جهان باید مجری آن باشد بازیچه دست زورمندان و بهانه پیشبر دمنافع و مطامع دولت های زورمند و صاحبان قدرت بزرگ است ملت های ضعیف محروم امروز بیش از هر روزی حیران و سرگردان هستند آن ها بکلی از تامین منظور و دادخواهی خود به وسیله ‌دولت‌های‌ بزرگ و مجامع بین‌المللی مایوس شده اند و هیچ پناهگاهی ندارد که بدان پناه برند. قدرت ها و قانون ها و منشور ها در جهت پیشرفت ظلم و ستم و تامین منافع ارباب قدرت و ثروت و دولت به کار می رود و بینگونه جهان در حالت بهت و وحشت و اضطراب بسر می‌برد و هیچ روزنه امیدی در مسیر زندگی انسان‌ها برای آینده بهتر به چشم نمی خورد بلکه همه خود را در معرض مخاطرات بیشتر و آینده تاریکتری می بینند این اوضاع اسف انگیز به کجا منتهی می شود سرانجام آنچه خواهد بود و بشر سر گردانرو به کجا می آورد؟جامعه شیعه به ‌به این پرسش ها پاسخ می‌دهد و می‌گویند این شبهای ظلمانی بامداد روشنی در پیش دارد واکنش این همه مظالم و بیداد گری عدالت جهانی و حکومت مقتدری است که سر انجام تحقق خواهد یافت و پرچم نوید بخش آن در سراسر جهان به اهتراز در خواهد آمد آری عکس العمل ظلم مطلق و تاریکی و تیرگی جهانی روشنی و عدالت عمومی است که سراسر گیتی را فرا می‌گیرد و بشریت را برای همیشه از این همه نا امنی ها و خون رزی ها و پی عدالتی ها و ‌تبعیض‌ها نجات می‌دهد. سر انجام روزی می‌رسد که بشر از تمام نیروهای مادی و قدرت های عظیم صنعتی و ماشینی خویش سر خورده می شود و از این همه ابزار و وسایل جز ناکامی و پریشانی سودی نمی برد در روایات متواتر شیعه و سنی نقل کرده‌اند که «یملاء الارض قسطا و عدلا کما مئلت ظلما وجورا یا بعد ما مئلت ظلما وجورا» یعنی قائم زمین را پر از عدل و داد می‌کند به همان اندازه که از ظلم و ستم پر شده باشد یا بعد از اینکه سراسر گیتی پر از ظلم و ستم شده باشد یا این همان قانون عکسل العمل است که سرانجام باید چنین شود منع گسترش سلاح های هسته ای جلوگیری از مسابقه تسلیحاتی زمزمه صلح پایدار عصیان نسل جوان که پدید آرندگان جهان آینده هستند جهش هاو جنبش هائی که در این خصوص در سراسر جهان دیده می شود همه وهمه طلیعه منطق نورانی جامعه شیعه و هدف عالی از ظهور مهدی موعود است که دیر یا زود عمومیت پیدا می‌کند و صحنه جهان را برای پذیرش حکومت واحدجهانی و صلح عمومی و عدالت همگانی وی آماده می‌سازد.

سر انجام مردم جهان به تعالیم اسلام می گروند

اینک به چند روایت زیر که هزار سال پیش در کتاب معتبر شیعه آمده است توجه کنید:

امام باقر (ع) می فرماید هنگامی که قائم قیام نمود به عدالت حکم می‌کند در روزگار او ظلم و ستم از میان می رود و راه ها امن می شود و زمین برکات خود را بیرون می‌دهد و هر حقی به