۳-۲۶-۲- ۳-روش دلفی (Delphi Technique): جهت بررسی دیدگاه های یک جمع صاحب نظر در مورد یک موضوع ویژه می توان از این تکنیک استفاده کرد. مانند «بررسی دیدگاه اساتید دانشگاه در باره یک طرح جدید آموزشی»
۳-۲۷- تحقیق همبستگی (Correlational Research)
در این نوع تحقیقات رابطه میان متغیرها بر اساس هدف پژوهش تحلیل می گردد. در تحقیقات همبستگی اگر هدف پیش بینی متغیرهای وابسته بر اساس متغیرهای مستقل باشد به متغیر وابسته متغیر ملاک و به متغیر مستقل متغیر پیش بین گویند. همچنین وجه تمایز تحقیق همبستگی با تحقیق آزمایشی در این است که در اینجا متغیرهای مستقل دستکاری نمی شوند. براساس هدف به سه دسته تقسیم می شود:
۳-۲۷-۱- همبستگی دو متغیری: هدف بررسی رابطه همزمانی متغیرها است به عبارت دیگر میزان هماهنگی تغییرات دو متغیر است. در بیشتر تحقیقات همبستگی دو متغیری از مقیاس فاصله ای با پیش فرض توزیع نرمال و محاسبه ضریب همبستگی پیرسون استفاده می شود. مثال: رابطه اسناد ثبات و مرکز علیت با موفقیت در عملکرد.
۳-۲۷-۲-تحلیل رگرسیون: در تحلیل رگرسیون هدف پیش بینی یک یا چند متغیر ملاک براساس یک یا چند متغیر پیش بین است. اگر هدف بررسی یک متغیر ملاک از یک متغیر پیش بین باشد از رگرسیون ساده استفاده می شود. اگر بررسی یک متغیر ملاک براساس چند متغیر پیش بین باشد از رگرسیون چندگانه (Multiple) استفاده می شود. اگر همزمان چند متغیر ملاک براساس چند متغیر پیش بین بررسی شود از رگرسیون چند متغیری (Multivariate) استفاده می شود.
۳-۲۷-۳- تحلیل کوواریانس: در برخی بررسی ها هدف بررسی مجموعه ای از همبستگی های دو متغیر متغیرها در جدولی به نام ماتریس همبستگی یا کوواریانس است که با پیشرفت در زمینه نرم افزارهای آماری میسر شده است. تحلیل عاملی و حل معادلات ساختاری از این دسته هستند.
۳-۲۸- تحقیق پس رویدادی (Ex-Post Facto)
به تحقیق پس‌رویدادی تحقیق علی-مقایسه‌ای نیز گویند. تحقیق پس‌رویدادی به تحقیقی گفته می شود که پژوهشگر علت احتمالی متغیر وابسته را مورد بررسی قرار می دهد. چون متغیر مستقل و و ابسته در گذشته رخ داده اند لذا این نوع تحقیق غیر آزمایشی را تحقیق پس رویدادی می گویند.
۳-۲۹- تحقیق آزمایشی
تحقیق آزمایشی به دو دسته تقسیم می شود: تحقیق تمام آزمایشی و تحقیق نیمه آزمایشی .(حافظ نیا،۱۳۸۲)
۳-۳۰- روش تحقیق
در تحقیق فوق نظر به اینکه هدف از انجام پژوهش بررسی یک موضوع و مطالعه ابعاد مختلف،و در نتیجه تحلیل توانمندی جمهوری اسلامی ایران با توجه به اطلاعات موجود می باشد می توان گفت پژوهش مذکور از نظر هدف در حیطه پژوهش های کاربردی می باشد. از سوی دیگر با توجه به اینکه در این پژوهش از روش های مطالعه کتابخانه ای استفاده شده است، می توان بیان کرد که پژوهش حاضر بر اساس ماهیت و روش گردآوری داده ها، یک پژوهش توصیفی –تحلیلی می باشد.
۳-۳۱- متغیرهای تحقیق:
این پایان نامه شامل متغیرهای مستقل و متغیر وابسته به صورت زیر است:
۳-۳۱-۱- متغیر مستقل:
در این پایان نامه متغیر مستقل این تحقیق مؤلفه های ژئوپلتیک جمهوری اسلامی ایران می باشد از جمله :جغرافیای طبیعی ،ژئوکالچر ایران ،ژئواکونومی ایران ،جایگاه هیرو پولیتیک،منابع انرژی ،عوامل اجتماعی،ساختار قومی و توزیع فضایی جمعیت در ایران،تنوع قومی عامل توزیع فضایی جمعیت،قومیتهای فرامرزی و قابلیت تعاملات اقتصادی، تنوع قومی و توسعه حوزه تأثیر ملی همه این عوامل تاثیرگذار در منطقه گرایی جمهوری اسلامی می باشد
۳-۳۱-۲- متغیر وابسته:
منطقه گرایی جمهوری اسلامی ایران متغیر وابسته تحقیق فوق می باشد امروزه منطقه­گرایی جایگاه مهمی در سیاست کشورها و در سیاست بین­الملل دارد، در همین راستا ضروری است این نکته را در نظر بگیریم که جهان شاهد توازن یا انتقال قدرت در نظام جهانی از غرب به سمت شرق هستیم. بازی بزرگ قرن بیست و یکم، لزوم جدیت در پیگیری سیاست نگاه به شرق را در سیاست خارجی کشور گوشزد می­ کند. تنهای یک ایران قدرتمند منطقه­ای می ­تواند کشوری موثر و با نفوذ در عرصه بین­الملل باشد، یک ایران منفعل و ایستا فرصت­های بین ­المللی و منطقه­ای را از کشور می­گیرد.
ایده پل منطقه­ای به دنبال گره زدن امنیت ملی ایران به امنیت کشورهای منطقه در مناطق چندگانه پیرامونی ایران است، این مساله می ­تواند گامی مهم در راستای ایجاد مجموعه­های امنیتی منطقه­ای باشد. پدیده ­های شومی همچون بنیادگرایی، تروریسم، قاچاق مواد مخدر، مهاجرت­های غیرقانونی و … در منطقه به گونه ­ای است که می­توان تهدیدات مشترک را پایه­ای برای حرکت در جهت ایجاد فهم مشترک و به دنبال آن منافع مشترک در میان کشورهای منطقه برشمرد.

تحقیق حاضر از نوع کاربردی است و روش تحقیق در آن توصیفی _ تحلیلی بااستفاده از علوم جغرافیا(ژئوپلتیک)، علوم سیاسی و روابط بین الملل است.
در این تحقیق روش گردآوری اطلاعات به شیوه مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و تهیه گزارشات از طریق مراجعه به کتب و مجلات مرتبط می باشد و ابزار گردآوری با استفاده ازفیش برداری، سایت های اینترنتی و بانک های اطلاعاتی و همچنین استفاده از نقشه ها، نمودارها و جداول می باشد.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها و یافته‌های تحقیق
۴-۱- مقدمه
منطقه غرب آسیا از ابتدای دهه اول قرن بیست و یکم به ویژه پس از رخدادهای ۱۱ سپتامبر و تحولات پس از بحران سال ۲۰۰۳ عراق، در حال انتقال به نظم جدید سیاسی – امنیتی است که در آن، بازیگران مهم منطقه ای، در حال رقابت برای ایجاد نقش جدید خود در منطقه هستند. ایران نیز به عنوان یک قدرت نوظهور منطقه ای برای تغییر رده قدرتی خود به تقویت همکاری و گسترش تبادلات در سطح منطقه، تعامل با ملت ها و ایجاد ائتلاف های جدید در سطح دولت ها نیاز دارد. جمهوری اسلامی ایران برای دسترسی به اهدافی همچون : ۱- افزایش قدرت چانه زنی در مجامع بین المللی ۲- تقویت امنیت خود با گره زدن آن به سایر اعضاء ۳- تضمین اخذ حمایت سیاسی اعضاء ۴- تامین امنیت انرژی ۵- تقویت مواضع خود در خصوص فعالیت های صلح آمیز هسته ای ۶- افزایش سطح تعامل و همفکری اقتصادی در منطقه ۷- کاهش هزینه های نظامی خود با ایجاد یک نظام امنیتی مشترک ۸-گسترش توریسم ۹- فعال کردن نقش خود به عنوان حلقه اتصال آسیای میانه و قفقاز به حاشیه خلیج فارس و …. می بایست با حضور فعال در مسائل منطقه‌ای، ضمن تلاش در جهت تحقق اهداف مذکور، وزن استراتژیک خوددر صحنه نظام بین الملل را نیز افزایش‌دهد ، البته در حال حاضر زمینه های واگرائی در منطقه بیش از همگرائی است لذا جمهوری اسلامی ایران باید با اتخاذ سیاست درست در جهت کاهش واگرائی ها بکوشد ، برخی از زمینه های واگرائی موجود که تحقق منطقه گرائی را دچار چالش نموده عبارتند از : ۱- تفاوت ماهیت ایدلوژیک نظام جمهوری اسلامی ایران با ساختار قدرت و سیاست در منطقه و جهان عرب ۲- تفاوت سیستم اقتصادی و فرهنگی ایران با همسایگان به نحوی که این کشورها به جای اینکه مکمل هم باشند با هم رقابت دارند ۳- وجود زمینه های واگرائی تاریخی در مناسبات ایران با همسایگان عرب ۴- بحران مشروعیت در جهان عرب و نگاه آنها به ایران به عنوان همسایه ای نامطمئن ۵- وجود دیدگاه های متفاوت در تعاملات منطقه ای و بین المللی میان ایران و کشورهای منطقه ۶- نفوذ و مداخله قدرت های فرا منطقه ای . از بین مؤلفه های تشدید کننده واگرائی ، نفوذ ،تاثیر گذاری و مداخله قدرت های فرامنطقه ای به ویژه امریکا از یک طرف به عنوان قدرت هژمون ، اصلی ترین مولفه بیرونی چالش زا در سیاست منطقه گرائی ایران است . اگرچه امریکا تلاش دارد سیاست همگرائی ایران را به چالش بکشاند و تا حد زیادی نیز موفق بوده ولی برخورداری کشور ازمولفه هایی مانند: موقعیت ژئوپلیتیک ، ژئوکالچر ، ژئو اکونومیک و ژئو استراتژیک ، وسعت سرزمین، عمق استراتژیک و جمعیت که نمایانگر ظرفیت سیاسی کشور است و گره خوردن آن با رویکردهای سیاسی سنجیده و تعاملی می تواند ما را در همگرائی منطقه ای موفق نماید . در این فصل محقق با توجه به فرضیه تحقیق به دنبال این مطلب است که ضمن بررسی زمینه های واگرائی و همگرائی موجود در منطقه به تحلیل مهمترین عوامل تاثیر گذار در سیاست منطقه گرائی ایران و اهمیت منابع انرژِی و تاثیر گذاری جغرافیای طبیعی ایران وژئوکالچر در منطقه به عنوان قدرت برتر منطقه می پردازیم.
منطقه گرایی یکی از شکل های اولیه همگرایی محسوب می شود . یک منطقه تابعی از نظام بین المللی است . در تحدید حدود یک منطقه غالباً با مشکل مواجه می شویم؛ چرا که ملاک های متعددی ممکن است به کار گرفته شود که هرکدام نتیجه متفاوتی در پی خواهند داشت و نمی توان هیچ کدام از این معیار ها را کامل تر و درست تر از سایر معیار ها دانست.
بدیهی ترین معیار برای منطقه گرایی، همان نزد یکی جغرافیایی است، زیرا یک منطقه معمولاً مشتمل بر کشورهای هم جوار است . عامل دیگر در تحدید حدود، فاصله جغرافیایی از مرکز است. بنابراین یک منطقه به عنوان مجموعه ای از دوایر متحدالمرکز در نظر گرفته می شود . اما این امر متضمن آن است که این مرکز برای هر کس کاملا روشن و واضح باشد و این شاید از نظر سیاسی مجادله آمیز باشد، زیرا ممکن است که نه یک مرکز بلکه چندین مرکز فرهنگی، سیاسی و اقتصادی وجود اشته باشد و دلیلی هم ندارد که این مراکز با هم منطبق باشند(گورتز ،۸۱:۱۹۹۱)
معیار مهمتر در تعیین حدود یک منطقه، وابستگی و نز دیکی فرهنگی می باشد . این معیار در حقیقت دارای ویژگی متمایزکننده است که مورد استفاده ساموئل هانتینگون نیز قرار گرفته است. تشابهات و برابری فرهنگ معمولاً از بیرون بهتر مشاهده می شود تا درون . در ارتباط با مفهوم منطقه فرهنگی، این منطقه متشکل از جوامعی می شود که خود را متعلق به یکدیگر می دانند و سایر ملل جهان نیز تصدیق می کنند که وابستگی های فرهنگی این ناحیه به قدری است که می تواند به عنوان یک منطقه مورد شناسایی قرار بگیرد . از نظر جان کالینز منطقه یک عرصه پهناور جغرافیایی است که بخش های آن از دید فرهنگی یا طبیعی همسان و یک دست باشد (کالینز، ۵:۱۹۸۸)
اما در یک تعریف جامع منطقه به عنوان محدوده ای جغرافیایی که دارای پیوندهای فرهنگی، تاریخی و همبستگی های سیاسی – اقتصادی است تعریف می شود.این وضعیت ممکن است به صورت طبیعی وجود داشته باشد . هم چنین ممکن است اجزا و عنا صر آن به طور بالقوه وجود داشته باشد، اما لازم باشد اقداماتی در جهت تحقق و تشکیل آن صورت گیرد.(رضایی،۳۲:۱۳۸۴)
منطقه گرایی به عنوان راهبردی میانه که حد فاصل ناسیونالیسم و جهانی شدن محسوب می شود، ضمن پیوند دولت – ملت ها با نهادهای فرامنطقه ای، آن ها را به پذیرش هنجارهای مشترک از قبیل تساهل و تسامح ایدئولوژیک، پرهیز از اختلافات قومی، نژادی و فرهنگی، دوری جستن از تفکرات ناسیونالیستی افراطی، مشارکت در تصمی مگیری های منطقه ای، پذیرش تنوع و تکثر منطقه ای، اهتمام به کثرت ارتباطات و مبادلات، تحرک و مشارکت در همکاری های فرهنگی و استفاده از فناوری های جدید و مدرن ارتباطی در دهکده جهانی فرامی خواند(دهشیری،۸۴:۱۳۸۳)
در یک تعریف عمده، منطقه گرایی عبارت است از توجه ویژه به یک منطقه جغرافیایی مشخص که کمترین مکان برای تحقق منافع و آرمان ها به نظر می رسد . در این باره اشخاص حقیقی و حقوقی و دولت ها بازیگر هستند . این منطقۀ مشخص ممکن است در فراسوی مرز دولت ها، در همسایگی آن ها یا بخشی از قلمروشان باشد . اما آن چه در تعاریف مربوط به منطقه گرایی مشترک است، این که آن محدودۀ خاص برای تحقق اهداف مورد نظر بهترین کارایی را دارد(سیمبر،۱۳۴:۱۳۸۳)
آن چه که در تحقق و تشکیل یک منطقه لازم و ضروری است، فرهنگ مشترک است که معمولاً فرامرزی است . چرا که مرزهای ملی در بسیاری از موارد خطوطی ساختگی هستند که در درون یک منطقه فرهنگی گسترده ایجاد گردیده اند. میزان منطقه ای شدن یک محدوده مشخص با توجه ب ه پویایی منطقه ای آن می تواند کاهش یا افزایش یابد و در این راستا عوامل قومی، منطقه ای و همچنین جهانی مؤثر هستند . منطقه ای شدن از سطوح مختلف نظام جهانی اثر می پذیرد و نیز بر آن ها اثر می گذارد . در این سطوح، کل نظام جهانی، روابط بین منطقه ای و ساختار درونی منطقۀ مشخص به یکدیگر وابستگی دارند.
انتخاب همگرایی در منطقه آسیای غربی به نوعی گزینش اندیشمندانه در مقابل طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا است . در پی بروز تحولات گسترده در ساختار قدرت نظام بین الملل و شکلگیری قطب بندی های جدید، طرح این همگرایی منطقه ای کاملاً معنی دار است . زیرا شرایط جهانی در حال تغییر بوده و به دنبال به هم خوردن موازنه قوای قبلی، قطب بندی جدیدی در حال شکل گیری است . معمولاً در دوره های گذار قدرت در نظام بین الملل، کشور ها و بازیگران منطقه ای می توانند نقش های جدیدی را بر عهده بگیرند.
در محیط جدید بین المللی، ایالات متحده به بهانه جنگ با تروریسم وارد منطقه آسیای جنوب غربی شده و بر هنجارهای خاص خود در مقابل ارزش های فرهنگی دیگران تکیه می کند . هرچند تروریسم، امنیت و حتی نفت و سایر مسایل اقتصادی، بهانه حضور آمریکا و متحدین غربی آن در عراق و افغانستان شمرده می شود، اما به روشنی مشخص است که دلایل اصلی ورود آمریکا به منطقه آسیای جنوب غربی، این موارد نیستد بلکه موقعیت فرهنگی و جایگاه ژئوکالچر منطقه آسیای غربی ایجاب می کند که غرب برای نفوذ و افزایش سلطه خود با تصرف مناطق کلیدی به تغییر هویت این مناطق بپردازد و به مرورِ زمان بتواند هویت فرهنگی مناطق هم جوار دیگر را نیز تحت تأثیر قرار دهد. (کولایی،۱۱:۱۳۷۹)
در همین راستا متحد بزرگ سیاست های آمریکا در جنگ عراق و افغانستان یعنی تونی بلر نیز اینطور می گفت: جنگ ما به خاطر امنیت نیست، بلکه جنگ بر سر ارزش های فرهنگی است . ارزشهایمان ما را در نبرد علیه دیگران راهنمایی می کنند و بر دیگران مسلط نخواهیم شد مگر این که ابتدا در جنگ فرهنگی بر علیه دیگران پیروز باشیم.(بلر،۷۰:۲۰۰۷).
در اظهار نظری که کاملا مشابه و یکسان،کاندولیزا رای وزیر خارجه سابق آمریکا می گوید: یک نظم بین المللی که برگرفته از ارزش های فرهنگی ما باشد، تضمین کنندۀ منافع ملی ما خواهد بود . آمریکا از فرصت بی نظیری که در اختیارش قرار گرفته در جهت تغییر شکل دادن محیط فرهنگی منطقه استفاده خواهد نمود.(رایس،۲۶:۲۰۰۸)
امروزه غرب به رهبری ایالات متحده به دنبال ایجاد سلطه فرهنگی بر تمام جهان و به خصوص بر منطقه غرب آسیا است . رهبری ایدئولوژیک آمریکا در بستر فرایند جهانی شدن به وضوح از طریق بی تاریخ سازی و تهاجم فرهنگی به مردم غیر غربی در حال انجام شدن است . رهبری سلطه گرایانه ایالات متحده در بعد فرهنگ به این معنا است که مردم غیر غربی توانایی تشخیص درست از نادرست و توانایی حکومت بر خود و در دست گرفتن سرنوشت خود را ندارند. در این رهگذر کشورهای آسیای جنوب غربی می توانند در قالب منطقه گرایی و اتحادیه های منطقه ای از حقوق خویش محافظت کرده و امنیت فرهنگی، اج تماعی، سیاسی و اقتصادی خویش را تضمین کنند و با حمایت از هویت فرهنگی منطقه خود، گفتمان یکسان سازی و یکپارچه سازی فرهنگی قدرت هژمون را به چالش بکشند. ضرورت توجه به عنصر اندیشه و قدرت مفهوم سازی و نظریه پردازی و ساده سازی مفاهیم و تبدیل منطقه به قطب فرهنگی و تولید علم برای نخبگان فکری و فرهنگی، توجه به داشتن اطلاعات و ارتباطات، ارائه دیدگاه های بومی با اندیشه ای جذاب، کارآمد و علمی با ابزارهای متنوع، انسجام منطقه ای در حوزه های فرهنگی و افزایش خودآگاهی جمعی منطقه ای ایجاب می کند که همگرایی بر اساس مبنای انسجام بخشی هویت فرهنگی و اندیشه ای شکل بگیرد و در
این فرایند، فرهنگ ها و ارزش های اصیل و پایدار که بر مدار فطرت و سرشت پاک انسانی باشند، باقی خواهند ماند.(رهبر،۱۴۶:۱۳۸۷)
۴-۲- تجارب همگرایی
۴-۲-۱- همگرایی در اروپای غربی
یکی از تجارب موفقیت آمیز همگرایی اقتصادی همگرایی در اروپی غربی است. روند همگرایی، که با کشتیرانی روی رودخانه «دانوب» و اتحادیه عمومی «پست» در سالهای ۱۸۵۶ و ۱۸۷۴ آغاز شد، تا آغاز جنگ جهانی دوم از رشد مستمر برخوردار بود(کولایی،۱۰:۱۳۷۹)
در طول جنگ جهانی دوم، این روند سرعت بیشتری یافت و در ۱۹۴۷ با اجری طرح «مارشال»، سازمان همکاری اقتصادی اروپا شکل گرفت. دو سال بعد، با تشکیل سازمان «پیمان آتلانتیک شمالی» بر صحّت نظریه «کارکردگرایی» در همگرایی مُهر تأیید گذاشته شد که میگفت: همگرایی در یک جهت به تدریج، به جهات دیگر نیز منجر خواهد شد. تشکیل «جامعه زغال و فولاد» در سال ۱۹۵۰ و تشکیل «جامعه اقتصادی اروپا» (EEC) در ۱۹۵۷ گام مهمی در پیشرفت روند همگرایی اروپا محسوب میشد که تشکیلات اخیر به دستاوردهای عمده ای در همگرایی دست یافت که از آن جمله، میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
۱- ایجاد اتحادیه گمرکی؛
۲-ایجاد بازار مشترک کشاورزی؛
۳- توافق بری اتخاذ نظام واحد مالیات بر ارزش افزوده؛
۴-اتحاد پولی اروپا که ابتدا «اکو» و سپس «یورو» جی آن را گرفت.
۵- وحدت سیاسی اروپا (پیمان اتحاد اروپا) در دسامبر ۱۹۹۱ که به ایده «اروپی واحد» در پایان سال ۱۹۹۲ منجر گردید.
با نگاهی مختصر به این تجربه همگرایی، می توان دریافت که همگرایی اقتصادی در صورت عزم جدّی، میتواند به همگرایی سیاسی و امنیتی منجر شود و دستکم به صورت نسبی، با رونق تجارت درون منطقه‌ای، توسعه کشورهای عضو و قطع وابستگی از قدرتهای فرامنطقه‌ا‌ی، میزان مطلوبی از امنیت و صلح ایجاد شود و همین میزان از همگرایی برای منطقه مورد بحث (غرب آسیا) بسیار ارزنده و مهم خواهد بود. البته لازم به ذکر است که ویژگیهای منطقه‌ا‌ی اروپا و غرب آسیا را نباید یکسان فرض کرد.
در عین حال، فارغ از ویژگی های مزبور، سرگذشت اتحادیه اروپا به لحاظ روند همگرایی، درخور مطالعه دقیق و بررسی موشکافانه بری ایجاد همگرایی در غرب آسیا است و به نظر میرسد زمینه‌های بیشتری در اختیار کشورهای منطقه غرب آسیا برای همگرایی است.
۴-۲-۲- همگرایی در آسیای جنوب شرقی: یکی دیگر از تجارب قابل بررسی در روند همگرایی اقتصادی، اتحادیه ملتهای آسیای جنوب شرقی (آسه آن) است. این سازمان، در ۱۹۶۷ و با هدف تسریع رشد و توسعه منطقه، از طریق مشارکت همگانی کشورهای عضو، تضمین صلح و ثبات منطقه، و همکاریهای گسترده، در تایلند پیریزی گردید و به تدریج، بر دامنه همکاریها و روابط با کشورهای دیگر غیر از اعضا افزوده شد. توافق سران کشورهای عضو در ۱۹۹۲ مبنی بر ایجاد منطقه آزاد تجاری و دارا بودن منابع طبیعی و نیروی کار قابل ملاحظه، از این سازمان منطقه‌ای، سازمان مهم منطقه‌ای ساخته که با موفقیتهایی نیز همراه بوده است(دولتشاهی،۱۷۲:۱۳۷۵)

وضعیت روحی و روانی کودکان در جایی دیگر و به گونه‌ای دیگر نیز باعث بزه دیدگی ایشان می‌گردد. برای نمونه کودکانی که جهت تکدی‌گری، فروش مواد مخدر و … تربیت می‌شوند و مورد سوء استفاده قرار می‌گیرند، متأسفانه تعداد چشمگیری را شامل می‌شوند. اینان نیز به نوعی قربانی وضعیت‌های روحی و روانی خود از یک سو و بی‌توجهی جامعه از سوی دیگرند (کارگری، ۱۳۸۶).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۷-۲- علل اجتماعی
منظور از علل اجتماعی سلسله عواملی است که در محیط زندگی اجتماعی در قالب محرک‌هایی باعث بزه دیدگی کودکان می‌گردد. به طور کلی بزه یک پدیده اجتماعی است و باید بیشترین تأثیرات در وقوع آن را نیز در سلسله علل اجتماعی جست جو کرد.
الف) دین
دین از لحاظ فردی شبکه‌ای است از اعتقادات پیچیده به نیروهای مافوق طبیعت و از لحاظ اجتماعی شبکه‌ای است از سازمان‌های اجتماعی که بر اساس آن، اعتقادات مختلف شامل مفاهیم و احکام و شعائر مخصوص فراهم آمده‌اند. آن‌گونه که تاریخ نشان می‌دهد، تا به حال ادیان مختلف تعلیمات اخلاقی و انسانی ارزشمندی را ارائه و تبلیغ کرده‌اند. در قاموس اغلب آن‌ها اعمال و رفتار زشت و ناپسندی که در اکثر جوامع از لحاظ قباحت مورد اتفاق نظر بوده است، ممنوع و حرام گردیده و از این جهت همیشه برای انسان‌های معتقد به اصول و مبانی دینی، راهنماها و بازدارنده‌های با ارزشی وجود داشته است و مسلّم است که اصول و قواعد دینی حاکم بر جامعه و پیروی صحیح افراد از آن، تأثیر عظیمی در جلوگیری از وقوع جرائم دارد. گروهی با این نظر مخالف‌اند و مذهب را عاملی مؤثر در وقوع جرائم می‌دانند (گسن^[۱۴]، ۱۳۸۴).
به نظر می‌رسد ارزش‌های فرهنگی و مذهبی استفاده از تنبیه بدنی نظیر شلاق زدن و کتک زدن را، که
می‌توان رفتار خشن جسمانی نامید، تأیید می‌کنند. مثلاً برخی از محققان خارجی عنوان می‌کنند که اگر به متون انجیل نگریسته شود، اغلب این متون از تنبیه بدنی کودکان طرفداری می‌کنند و این امر به خصوص در کلیساهای اصلی که یک شرح ادبی از انجیل دارند صادق است. در پاسخ این نظر گروهی از صاحب‌نظران معتقدند که باورهای دینی واقعی به طور قطع مانعی در راه اعمال خشونت نسبت به کودکان‌اند و آن‌چه مشوق و زمینه‌ساز کودک آزاری شده است باورهای خرافی است که تحت عنوان مذهب مورد استناد قرار می‌گیرد. گروهی دیگر برای مذهب در وقوع کودک آزاری هیچ نقشی قائل نیستند و معتقدند که مذهب نه مانع است و نه مشوق (رسول‌زاده اقدم، ۱۳۸۱).
ب) فرهنگ
فرهنگ نیز یکی دیگر از عللی است که می‌توان آن را در زمینه آزار کودکان مورد بررسی قرار داد. در مورد تأثیر دیدگاه‌های فرهنگی جامعه ایران در بروز خشونت علیه کودکان، اگرچه نظر اکثریت بر این است که این
دیدگاه‌ها عاملی مؤثر در وقوع خشونت علیه کودکان محسوب می‌شوند، اما عده‌ای نیز فرهنگ اسلامی و ایرانی کشور ما را حامی کودکان می‌دانند، اما این حمایت را در سایر فرهنگ‌ها کم‌رنگ می‌بینند؛ گرچه باید اذعان داشت که به طور کلی وجود باورهای سنتی مبنی بر این‌که والدین صاحب اختیار کودکان‌اند و هم‌چنین اعتقاد به تنبیه، اجبار و خشونت، توقع بیش از اندازه از فرزندان و ندانستن شیوه‌های نگهداری و تربیت اطفال، که تأثیرات آن در جامعه ما کم نیست، آنان را در معرض خشونت و آزاردیدگی قرار می‌دهد (جوانفر، ۱۳۸۳).
برخی رفتارها که از مصادیق کودک آزاری محسوب می‌شوند، در بعضی فرهنگ‌ها نه تنها آزار محسوب
نمی‌شوند، بلکه اقدامی در جهت پرورش و تربیت صحیح کودکان به شمار می‌آیند. به عنوان مثال، تنبیه بدنی کودکان در بسیاری از خانواده‌ها رایج است و به عنوان یک شیوه تربیتی به کار گرفته می‌شود. تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که در جامعه ما، نگرش به تنبیه بدنی هنوز در نیمی از مردم، مثبت و پذیرفته شده است و حتی در مواردی آن را برای تربیت کودک لازم می‌دانند. نگرش‌هایی مثل پذیرش خشونت به عنوان بهترین روش برای حل مسائل یا اعتقاد به این‌که کودکان مانند اموال متعلق به والدین خود می‌باشند، نگرش‌های نادرستی هستند که ممکن است باعث پذیرش و گسترش کودک آزاری در سطح جامعه شوند (کارگری، ۱۳۸۶).
۲-۷-۳- علل اقتصادی
تأثیر فقر در سلامتی جسمانی، کیفیت فرهنگی، زندگی خانوادگی و فرصت‌های تحصیلی غیرقابل تردید است. بالاتر از همه، فقر از میزان شرکت اجتماعی مخصوصاً در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی می‌کاهد در خانواده‌های فقیر درآمد خانواده، محدود و ناکافی است. محل سکونت این افراد نیز به دلیل توان مالی اندک، معمولاً در مناطقی قرار دارد که فاقد امکانات رفاهی لازم است. منزل مسکونی آن‌ها معمولاً بسیار کوچک و نامتناسب با جمعیت خانواده است. در این خانواده‌ها غذا، پوشاک، هزینه ایاب و ذهاب و سایر تسهیلات به سختی تأمین می‌شود و حتی در بعضی خانواده‌ها شدت فقر به حدی است که کودکان ناگزیر برای کمک به تأمین معاش خانواده به کار گماشته می‌شوند این حضور کودکان در بیرون از منزل به عنوان کارگر نیز می‌تواند مجدداً ایشان را در معرض خطر بزه دیدگی از ناحیه غریبه‌ها قرار دهد (فرجاد، ۱۳۸۳).
فقر و کودک آزاری همبستگی نسبتاً زیادی با هم دارند. کودکانی که در خانواده‌های فقیر زندگی می‌کنند، به
دلیل شرایط و محدودیت‌های موجود از ایمنی کمتری نسبت به دیگر کودکان برخوردارند. نیازهای بهداشتی، تغذیه‌ای، آموزشی و روانی این کودکان به خوبی برآورده نمی‌شود و تحت تأثیر فضای زندگی نادیده گرفته
می‌شوند. از سوی دیگر، فقر، سلامت جسمی و روانی خانواده و والدین را نیز به خطر می‌اندازند. در شرایط نامناسب اقتصادی، احتمال به دنیا آمدن کودک نارس و عقب‌مانده ذهنی افزایش می‌یابد این امر خود به خود کودک را در معرض خطر خشونت از جانب والدین قرار می‌دهد (مدنی، ۱۳۸۲).
۲-۷-۴- علل آسیب‌شناختی
علل آسیب‌شناختی عللی هستند که به عنوان یک آسیب اجتماعی و یا شخصی می‌توانند زمینه‌ساز بروز خشونت علیه کودکان گردند که در ذیل به آن‌ها اشاره می‌گردد.
الف) اعتیاد
اعتیاد را یکی از عوامل مهمی می‌دانند که بر اساس زیربنای شخصیتی والدین بر روی نظام خانواده به شدت مؤثر واقع می‌شود و سوء رفتار با کودکان را دامن می‌زند (مدنی، ۱۳۸۲). در خانواده‌هایی که پدر یا مادر و در بدترین شکل ممکن هر دو معتادند، بچه‌ها تحت شرایط گوناگون مورد آزار قرار می‌گیرند. والدین معتاد قادر به دنبال کردن یک الگوی رفتاری صحیح با فرزندان خود نیستند. گاه قبل از استفاده از مواد مخدر زمانی که تحت فشار قرار می‌گیرند، در برابر کوچک‌ترین عمل فرزندانشان واکنشی خشن از خود نشان می‌دهند و ممکن است زمانی که پس از مصرف مواد مخدر به آرامش رسیدند، به کودکان‌شان به شکل افراطی محبت کنند. به علاوه
معتادان از نظر عاطفی نابالغ، عصیان‌گر، بی‌قرار و دارای احساسات خصومت‌زا هستند. هم‌چنین اینان افرادی مضطرب‌اند که احساس بی‌کفایتی و تنهایی می‌کنند. این‌گونه احساسات و آن‌گونه تأثیرات ناشی از مصرف مواد مخدر، می‌تواند کودک را به شدت در معرض خطر بزه دیدگی قرار دهد (ستوده، ۱۳۸۳).
آمرمن^[۱۵] و همکاران (۱۹۹۹) در مطالعه خود که به منظور بررسی ارتباط بین کودک آزاری و سابقه سوء مصرف مواد والدین در والدین انجام دادند، به این نتیجه رسیدند که اعتیاد والدین یکی از عوامل موثر در بروز کودک ازاری است.
ب) طلاق
اهمیت خانواده و جایگاه حفظ روابط خانوادگی بسیار مهم و مورد توجه است، اما چیزی که در این میان خانواده را با همه اهمیت و قداستش با بحران مواجه می‌سازد طلاق است. طلاق معمولاً به دنبال مشاجرات و اختلاف میان والدین رخ می‌دهد. در خانواده‌هایی که طلاق در آن‌ها صورت می‌گیرد، کودک هم قبل از این روی داد در اثر تعارضات و خشونت‌های رایج در خانواده آسیب می‌بیند و هم‌زمانی که طلاق رخ می‌دهد، کودک ناچار است فقط با یکی از والدین زندگی کند. پس از طلاق و احتمالاً ازدواج مجدد هم کودک صاحب نامادری یا ناپدری می‌شود. هر یک از شقوق فوق که رخ می‌دهد، به سهم خود می‌تواند احتمال انواع آزارها را در مورد کودک به دنبال داشته باشد (کارگری، ۱۳۸۶). پورناجی (۱۳۸۸) بیان می داردکه عواملی مثل طلاق و انزوای اجتماعی و عدم دسترسی به سیستم‌های حمایتی می‌تواند منجر به بروز کودک آزاری شود.
ج) علل مربوط به خود کودک
این موضوع مسلّم است که برخی کودکان بیشتر از سایرین مورد خشونت قرار می‌گیرند. بسیار مشاهده
می‌شود که در خانواده‌هایی که دارای چند فرزند هستند، یکی از آن‌ها به طور مکرر در معرض آزار قرار
می‌گیرد. از این رو باید توجه داشت که احتمالاً ویژگی‌های خاصی در برخی کودکان وجود دارد که احتمال اعمال آزار نسبت به آنان را بالا می‌برد (جوانفر، ۱۳۸۳). کودکانی که به دلیل نقایص خاص و آشکار جسمی احتیاج به مراقبت و توجه بیشتری دارند، نسبت به کودکانی که چنین وضعیت‌هایی را دارا نمی‌باشند، بیشتر در معرض آزار قرار می‌گیرند. این کودکان نیاز به مراقبت و توجه ویژه دارند. از سوی دیگر، وضعیت خاص آنان باعث تحمیل گونه‌ای فشار روانی بر خانواده می‌گردد که مجدداً احتمال بروز خشونت علیه ایشان را بالا می‌برد. از آن جا که بسیاری از این مراقبت‌ها، نظیر مراقبت از کودکان تالاسمی، مستلزم صرف هزینه بسیار است، در خانواده‌هایی که تمکن مالی چندانی ندارند، احتمالاً شیوع اعمال خشونت علیه چنین کودکانی بیشتر است.
این‌که آیا کودک به طور طبیعی رشد می‌کند یا نه می‌تواند در میزان خشونت مؤثر باشد .اگر رشد کودک از حالت طبیعی خود خارج شود، به طور قطع والدین را با فشارهای روانی فراوانی مواجه خواهد کرد که این امر
می‌تواند در اعمال خشونت علیه کودکان دخیل باشد .به عنوان مثال، کودکانی که دچار معلولیت جسمی و ذهنی‌اند یا کودکانی که زودرس‌اند، سبب به وجود آمدن مشکلاتی برای والدین می‌شوند که می‌تواند در اعمال خشونت هم علیه همان کودک و هم علیه کودکان دیگر مؤثر باشد (رسول‌زاده اقدم، ۱۳۸۱).
پورناجی (۱۳۸۸) بیان می‌دارد که تبعیض میان دو جنس نیز از مصادیق کودک آزاری است. طرز تفکرهای غلط، پیش زمینه‌های ذهنی، افکار قالبی و تصورات منفی در مورد جنس مونث و اعتقاد نداشتن نسبت به توانمندی و کارایی آنان سبب می‌شود دختران از همان اوان کودکی توهین، تحقیر و سرزنش را همواره تجربه کنند.
د) علل مربوط به والدین
مطالعاتی که والدین کودک آزار و غیرکودک آزار را مورد مقایسه قرار داده‌اند، به ویژگی‌های مشترکی در والدین آزاردهنده دست یافته‌اند که عبارت‌اند از: مشکلات عاطفی و رفتاری از قبیل افسردگی، تحمل پایین در برابر ناکامی، عزت‌نفس پایین، انعطاف‌ناپذیری، مشکلات در مهار خشم، نقص در توانایی برقراری همدلی و اضطراب. میزان اضطراب و درماندگی در زندگی این افراد نیز بالا بوده است. این افراد معمولاً مشکلات خانوادگی و بین فردی دارند و نمی‌توانند با کودک و یا سایر اعضای خانواده، تعاملات مثبت و سازنده‌ای برقرار نمایند. انزوا و گوشه‌گیری از دوستان و اجتماع نیز در آن‌ها دیده می‌شود .پدران و مادران آزاردهنده نقش والدینی را به
گونه‌ای اضطراب‌آور و توأم با عدم رضایتمندی ایفا می‌کنند و در مهارت‌های تربیت کودک و توانایی حل
مسئله به ویژه مسائل مربوط به تربیت فرزندان‌شان مشکل دارند (کارگری، ۱۳۸۶).
افسردگی والدین با خشونت فیزیکی رابطه دارد. مادران افسرده، غیرعاطفی، جدا و بدخلق هستند و با کودکان خود به صورت تنبیهی رفتار می‌کنند که شاید آستانه تحمل رفتار سوء کودک را در آن‌ها پایین آورد و عکس‌العمل‌های تنبیهی بیشتری به رفتار کودک نشان دهند (رسول‌زاده اقدم، ۱۳۸۱).
بیماری جسمی والدین نیز می‌تواند زمینه‌های آزار کودکان در خانه را فراهم کند . والدینی که دارای معلولیت‌ها و بیماری‌های جسمی هستند و هم‌چنین والدینی که دارای اختلال و بیماری‌های روانی مانند سادیسم، وسواس، نوروز، پارانویا، اسیکزوفرنی، مانی، افسردگی، اضطراب و تشویش هستند، نسبت به سایر والدین که چنین خصوصیاتی ندارند، بیشتر اقدام به آزار و اذیت فرزندان در خانه می‌کنند. هم‌چنین داشتن اختلال و بی‌ثباتی شخصیت، شخصیت انفعالی یا تهاجمی و یا ناپخته، کم‌حوصله بودن و … نیز می‌تواند زمینه‌های کودک آزاری را فراهم کند. والدین بیمار با رفتارهایی مانند تندخویی، خشونت، ناسازگاری و بی‌توجهی به فرزند که ناشی از بیماری روانی آنان است، سبب آزار کودکان می‌شوند (جوانفر، ۱۳۸۳).
دانیل^[۱۶] و همکاران (۲۰۰۱) طی تحقیقی نشان دادند خانواده‌هایی که از سوی اجتماع مورد حمایت قرار
نمی‌گیرند، والدین جوان، والدینی که خود دارای مشکلات روانی و عاطفی هستند (مضطرب، افسرده، غمگین و …) والدینی که احساس عدم پذیرش نقش والدی را دارند، والدینی که استراتژی‌های خشن را به کار می‌گیرند، بیشتر با کودکان خود بدرفتاری می‌کنند.
برادفورد و همکاران (۲۰۰۴) طی انجام تحقیقی عنوان کردند که والدین دارای تحصیلات زیر دیپلم و والدینی که سابقه سوء مصرف هر نوع ماده ایی را دارند، بیشتر از سایر والدین کودکان خود را مورد سوء رفتار قرار می دهند. عامل موثر دیگر، مشخصات کودک است و کودک به طور غیر عمد به موقعیت سوء رفتار کمک می‌کند. در خانواده های دارای ۲ یا چندین کودک، معمولاً یکی از کودکان مورد سوء رفتار قرار می‌گیرد. خلق و خوی کودک، موقعیت کودک (چندمین فرزند خانواده)، نیازهای فیزیکی اضافی کودک (بیماری و ناتوانی)، دوران بارداری سخت یا زایمان سخت، کودکانی که والدین آن ها خارج از منزل شاغلند، کودکانی که والدین مطلقه یا معتاد یا ناتنی دارند، از دیگر مواردی هستند که احتمال وقوع سوء رفتار را افزایش می دهند.
مشخصات محیط نیز در بروز سوءرفتار مؤثر است و وجود مسائلی از قبیل طلاق، بی‌کاری، نامناسب بودن موقعیت فیزیکی، تغییر مکرر مکان زندگی، الکلیسم و اعتیاد و ازدحام می توانند منجر به موقعیت سوءرفتار شوند گرچه بیشتر گزارش‌ها مربوط به طبقه اقتصادی و اجتماعی پایین است ولی احتمال بروز سوء رفتار در تمام طبقات اجتماعی و اقتصادی وجود دارد (دانیل و همکاران، ۲۰۰۱).
عوامل زیادی در بروز سوء رفتار و مسامحه در مورد کودکان نقش دارند. والدین آزاردهنده، اغلب خود قربانی سوء رفتار جنسی و جسمی بوده‌‌اند. شرایط زندگی پر استرس نظیر تراکم و فقر، انزوای اجتماعی، فقدان نظام حمایتی و سوء مصرف مواد از سوی والدین، سطح استرس را در خانواده‌های آسیب‌پذیر بالا برده و احتمال رفتار خشن و مسامحه را در مورد کودکان افزایش می‌دهد (کاپلان و سادوک، ۲۰۰۳؛ به نقل از زرگر و نشاط دوست، ۱۳۸۵). لئونارد و جاکوب^[۱۷] (۱۹۸۸) نشان دادند که ۴۰ % بزرگسالانی که ملاک‌های مربوط به رفتارهای آزار جسمی کودک را از خود نشان داده بودند، مبتلا به اختلال مصرف دارو و الکل در طول زندگی‌شان بوده‌اند.
میلنر^[۱۸] (۱۹۹۲) نشان داد که نمرات کودک آزاری به طور معناداری با دو عامل درآمد و سطح سواد والدین رابطه دارد. اختلالات روانی مانند افسردگی، اختلال سلوک، اختلال شخصیت مرزی، اختلال شخصیت چندگانه، اختلال نقص توجه، رفتارهای ضداجتماعی و بزهکاری، پرخاشگری مخصوصاً با اعضای خانواده، آسیب به خود، تاخیر در تکامل زبان و مهارت‌های حرکتی و تکامل شناختی، اعتماد به نفس پایین و داشتن دیدگاه منفی نسبت به خود و دیگران از جمله عوارض کودک آزاری هستند (کریستوفر و ادیتور^[۱۹]، ۲۰۰۰).انزوای اجتماعی، فقدان نظام حمایتی، سوء مصرف مواد، بیکاری، فقر و مشکلات مسکن از جمله عواکل مستعدکننده بدرفتاری والدین هستند (کاپلان و سادوک، ۱۳۸۹).مرگ یا بیماری خطرناک عضوی از خانواده یا دوستان، مشکلات شدید مالی، درگیری در محل کار و نارضایتی از ازدواج از جمله استرس‌هایی هستند که می‌توانند منجر به بروز کودک آزاری گردند (مک میلان^[۲۰] و ادیتور، ۱۹۹۹).
صحباتی و همکاران (۱۳۸۵) در مطالعه خود نشان دادند که در خانواده‌هایی که مرد، همسرش را مورد ضرب و شتم قرار می‌دهد، میزان کودک آزاری ۵/۱ برابر بیشتر از سایر خانواده‌هاست. بنابراین خشونت خانوادگی نیز به عنوان یکی از عوامل موثر در بروز کودک آزاری شناخته می شود. هم چنین سطح تحصیلات والدین نیز از جمله عواملی است که در شیوه رفتار آنان با کودکان تاثیر دارد. والدینی که از سطح تحصیلات عالی‌تر و عمیق‌تری برخوردارند، در مقایسه با والدین معمولی، رفتار دوستانه‌تر و آزادانه‌تری با فرزند خود دارند. از طرفی بین تعداد اعضای خانواده و پدیده کودک آزاری ارتباط وجود دارد. در خانواده‌هایی که تعداد فرزندان محدود بوده، پدر و مادر بهتر می‌توانند به فکر فرزندانشان باشند و کمتر آن را مورد غفلت و مسامحه قرار دهند. هم چنین منازل مسکونی کودکان آزاردیده تعداد اتاق کمتری نسبت به کودکان عادی داشته و آنان اکثراً اتاقی مخصوص به خود نداشته اند. بین کودک آزاری و عوامل روانی ارتباط وجود دارد. ابتلا اعضا خانواده به بیماری های جسمی و خشونت خانوادگی در کودکان آزار دیده بیشتر است. هم چنین بین عواملی مانند طلاق، اعتیاد، وضعیت ارتباط خانواده با فامیل و اشنا و وجود حمایت از سوی آنان در هنگام بروز مشکل با کودک آزاری رابطه وجود دارد. پژوهش تانک^[۲۱] (۱۹۹۸) نشان داد بیشترین مرتکبین کودک ازاری، زنان خانه‌دار، پدران بیکار و کارگر بوده‌اند و هم‌چنین سطح سواد بیش از نیمی از مرتکبین کودک آزاری در حد ابتدائی و پایین‌تر بوده است.
ریس و لدویگ^[۲۲] (۲۰۰۰) در مطالعه خود نشان دادند که فقدان مهارت‌های والدین و نداشتن معلومات کافی در زمینه نیازهای تکاملی کودکان می‌تواند منجر به غفلت از کودک می‌شود.اسمیت^[۲۳] (۱۹۹۵) معتقد است وجود افراد متعدد در یک فضای کوچک احتمال بدرفتاری با کودک را بیشتر خواهد کرد.
۲-۸- مبانی نظری در زمینه کودک آزاری
کودک آزاری پدیده‌ای پیچیده و نتیجه تعامل مجموعه‌ای از عوامل خانوادگی، روان‌شناختی و عوامل مهم محیطی و شخصیتی است که برپایه سه الگوی روان‌پزشکی، جامعه‌شناختی و تعاملی استوار است که در ذیل به توضیح هر یک از این الگوها پرداخته می‌شود.

برخی از هنرپیشه ها ادعا می کنند که هیجان های نقش خود را احساس می کنند. آیا این احساس به این علت است که آنها نگرش مربوط به آن هیجان را تقلید می کنند یا به این علت که موقعیت هیجان زا را به شدت خیالبافی می کنند؟ تلاش برای جلوگیری از برخی جلوه های هیجان(مثل اشک ها و نشانه های بیرونی خشم) می تواند به نتیجه برسد، اما این کار در اثر پدیده هایی مثل ضربان قلب، گرفتگی گلو که اغلب هیجان را طولانی می کنند، آشکار می شود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ب – همه ی دگرگونی هایی که به هنگام هیجان مشاهده می شود به طور جداگانه یا همراه با سایر دگرگونی ها در حالتهای بدون هیجان نیز یافت می شود. مثلا وقتی میترسیم، می لرزیم و رنگ پریده می شویم. این حالتها را زمانی هم که سردمان هست نشان می دهیم. لرزش و عرق سرد به هنگام تب هم دیده می شود و هیچ ارزش هیجانی ندارد. به هنگام ترس یا خشم، قلب سریعتر می زند، درست مثل زمانی که در مسابقات دو شرکت می کرده ایم یا به مقدار زیادی قهوه نوشیده ایم. بنابراین آگاهی از دگرگونیهای فیزیولوژیک همیشه نمی تواند مولد هیجان باشد.
ج- در این مورد آزمایش هایی روی حیوانات انجام گرفته است. در این آزمایشها بخش نخاع گردنی و تعدادی از اعصاب جمجمه ای (اعصب ریوی وشکمی) مغز را از اعضای درونی جدا کرده، در نتیجه هر نوع ادراک از حالات این اعضا را از بین برده اند. بنابراین این حیوانات نمی بایستی هیجانی می شدند، زیرا نمی توانستند از دگرگونیهای عضوی خود آگاهی یابند. با وجود این، آنها باز هم به کمک ابزارهایی که برایشان باقی مانده بود(حرکات چهره)، حالتهای ترس و خشم نشان داده اند. نتیجه اینکه نظریه ی جیمز – لانگه نمی تواند هیجان را بطور کامل تبیین کند(خداپناهی،۱۳۸۵).
نظریه جیمز – لانگه، بیشتر از طرف والتر کنون مورد انتقاد قرار گرفت است. از نظر کنون، تالاموس که بخشی از هسته ی میانی مغز است، در ایجاد هیجان نقش مهمی دارد. کنون معتقد بود که پاسخ تالاموس در برابر محرکهای هیجان انگیز به این صورت است که به طور همزمان تکانشهایی به مغز و سایر قسمتهای بدن می فرستد. بنابراین احساس هیجان نتیجه ی برانگیختگی همزمان کرتکس و دستگاه عصبی سمپاتیک است. طبق این نظریه که بارد گسترش داده و در نتیجه به نظریه کنون – بارد معروف شده است، تغییرات بدنی و احساس هیجان به طور همزمان رخ می دهد. تحقیقات بعدی نشان داد که هیجان بیشتر تحت کنترل هیپوتالاموس است نه تالاموس(سیدمحمدی،۱۳۸۷).
۲-۴-۱۶.نتیجه هیجان
حال می توان این سوال را مطرح کرد که نتیجه ی هیجان چیست؟ در تفسیر نتیجه ی هیجان دو نوع نگرش وجود دارد: یکی از نگرش ها هیچ نوع ویژگی سازگاری برای هیجان قایل نیست و دیگری تا اندازه ای آن را برای سازگار لازم می داند.
الف- طبق نگرش اول، هیجان همیشه به صورت یک عنصر مبهم یک اختلال غیر قابل تبیین در تفکر جلوه کرده است. روان پزشکان، که از اهمیت بیش از حد هیجان در اختلال های روانی تعجب کرده اند، در آن نشانه های مرضی، بی نظمی عضوی و ذهنی می بینند. زیست شناسان معتقدند که واکنشهای هیجانی نتیجه مکانیکی ساده به همراه دارند که از آزاد شدن نیروهای کور در دستگاه عصبی نشات میگیرد. به نظر این افراد مواردی وجود دارد که در آنها اگر انسان خونسردی خود را حفظ کند بهتر می تواند با واقعیت سازگار شود. (گراس وتامسون،۲۰۰۷).
ب – نگرش دوم، در مجموع برای هیجان ارزش سازگاری قایل است. مثلا، داروین معتقد بود که ترس می تواند حشره ای را که خود را به مردن می زند و در نتیجه به چشم نمی آید یا در نظر دشمنان خود بی ارزش جلوه می دهد، حفظ کند. همچنین سگی که موهای خود را سیخ می کند بزرگتر و ترسناکتر به نظر میرسد و کمتر مورد تهاجم قرار میگیرد. براین اساس بسیاری از واکنش های هیجانی را نمی توان مجموعه ای از حوادث نامربوط به حساب آورد بلکه باید گفت که آنها از سازماندهی قابل ملاحظه ای برخوردارند. حالتهای شدید برانگیختگی (ترس و خشم) موجب هماهنگی واکنشها میشود و این هماهنگی موجود زنده را آماده می کند تا در مقابل یک موقعیت حاد و اضطراری، با تحرک و کارآمدی بیشتر پاسخ دهد(گراس وتامسون،۲۰۰۷).
تند شدن جریان خون و تنفس افزایش فشار خون زیاد شدن گلبول های قرمز آزاد شدن قند جگر تغذیه ی ماهیچه ها و رفع خستگی ماهیچه ها به کمک آدرنالین آشکارا موجود زنده را برای تلاشی بزرگ آماده می کند. اعمال ارتباطی در سطح پایینی قرار می گیرد؛ اعمال اشتهاآور موقتاً قطح می شود؛ افزایش انعقاد خون مقاومت در مقابل جراحات را زیاد می کند؛ نگرشهای از پیش شکل گرفته ی فرار یا پرخاش، بدون آنکه تفکر یا تجربه ای ایجاب کند با نیروی بیشتری تحقق می یابد(الیس^[۷۶]،۱۹۹۱،۱۹۶۹،۱۹۸۲؛به نقل از برون وهمکاران،۱۹۹۶).
از طرف دیگر موقعیت هایی که موجب هیجان می شود، اغلب موقعیت هایی است که در آنها علاقه شدید فرد و نوع در میان است. برخی ادراکها، به ویژه ادراک حیوانات، هیجانهایی راه می اندازد که مستقل از تجربه ی قبلی است. مثلا ترس حیوانات تنها از طریق حمله دشمنان آنها ایجاد نمی شود بلکه در اثر نگرش پرخاشگرانه در اثر دیدن، فریاد زدن و بوی یک حیوان ناشناخته نیز ایجاد می شود. اسب با احساس بوی حیوانات وحشی ترس نشان می دهد. جوجه ی جوان وقتی برای اولین بار صدای پرندهی شکاری را می شنود خود را پنهان می کند. حیوان نر، به هنگام بلوغ جنسی ناگهان در مقابل نرهای دیگر حتی پیش از آنکه در آنها رقابت یا دشمنی ببیند حالت پرخاش پیدا می کند. در مورد انسان و کودک نیز نمونه هایی از ترس های غریزی، شبیه آنچه در بالا گفته شد، دیده می شود: ترس از حیوانات بزرگ و حتی کوچک مخصوصا اگر تند و تیز حرکت کنند (حشرات، خزندگان)، ترس از تاریکی ترس از ناآشنا یا ترس از دگرگونی چهره های آشنا و اشیای معمولی ترس از دگرگرگونی های ناگهانی ( نور شدید، صدای ناگهانی). نباید تصور کرد که همه ی هیجان ها بر تجربه های فردی استوار است، مخصوصا نباید تصور کرد که هر ترسی همیشه از ترس یک غم شناخته شده مشتق میشود(خداپناهی،۱۳۸۵).
۲-۴-۱۷.هیجان و سلامت
فشار روانی حاصل از هیجان اغلب به عنوان عامل مزاحم برای سلامت انسان به حساب می آید. اشخاصی که در معرض عوامل تولید کننده هیجان و فشار روانی قرار می گیرند، به طور متوسط بیشتر از کسانی که در معرض دگرگونی های شدید قرار نمی گیرند بیمار می شوند.
با وجود این به نظر می رسد که فشار روانی برای برخی از افراد مفید باشد. یعنی برخی افراد تمایل به هیجان خواهی دارند. بنابراین می توان گفت که عامل ناراحتی های روانی خود فشار روانی نیست بلکه شیوء برخورد و شیوه ی واکنش در مقابل آن است. معمولا طرز برخورد انسان ها با حوادث زندگی است که برای آنها هیجان و فشار روانی به وجود می آورد نه خوده حواث. به عبارت دیگر معمولا نگرش در باره ی حوادث و پدیده هاست که فشار روانی ایجاد می کند نه خود حوادث و پدیده ها(ولز وهمکاران،۲۰۰۳).
کسانی که به آسانی مریض می شوند معمولا آنهایی هستند که در مقابل دگرگونی ها به صورت ترس، اضطراب، خشم ،ناکامی ،بی نظمی و آشفتگی کامل واکنش نشان می دهند. برعکس کسانی که در مقابل فشار روانی مقاومت می کنند و دگرگونی ها را به عنوان قسمتی از موجودیت خود می پذیرند و سعی می کنند آنها را به عنوان مبارزه طلبی های جالب نه تهدید های خطر نام در نظر بگیرند در واقع به زندگی خود معنی می دهند و در نتیجه کمتر مریض می شوند حال این سوال پیش می آید که هیجان و فشار روانی حاصل از آن چگونه می تواند مصونیت یا مقاومت ما در مقابل بیماری ها تضمین کند؟ بررسی های تازه نشان می دهد که مغز انسان می تواند هورمون ها و موادی آزاد کند که روی گلبول های سفید و سایر قسمت های دستگاه دفاعی بدن اثر می گذارند این هورمونها و این مواد علاوه بر این که روی سایر عملکرد ها اثر می گذارند بین تفکر و توانایی مقاومت در مقابل بیماریها نیز ارتباط ایجاد می کنند(گراس وتامسون،۲۰۰۷).
زمانی که فرد در مقابل فشار روانی به صورت ترس واکنش نشان می دهد مغز او علامتی را که نشانه ی خطر است به ارگانیسم انتقال می دهد ارگانیسم پس از دریافت علامت خطر هورمون هایی ترشح می کند که فشار خون را بالا می برند و ماهیچه ها را برای واکنش سریع درست مثل زمان مبارزه یا فرار آماده می کنند. البته این هورمون ها در دستگاه دفاعی بدن اختلال نیز به وجود می آورند(رمضانی،۱۳۸۵).
می توانیم از هیجان های خود خوب استفاده کنیم همانطوری که انسان های کاملا از قرن ها پیش استفاده کرده اند و از اجزای تشکیل دهنده و از فرایند زیست – شیمیایی هیجان ها هم هیچ اطلاعی نداشتند. یعنی هیچ نیازی ندارد که اثاث عصبی هیجان ها و واکنش های فیزیولژیک در مقابل آنها را بدانیم تا بتواینم از آنها بهره بگیریم. یافته های علم روانشناسی و فنون تعلیم وتربیت می توانند شیوء مقابل با فشار روانی را به ما یاد دهند در زیر به نمونه هایی از یافته ها اشاره می شود(گلمن ،۱۳۸۹).
کسانی که به طور دائم به ناراحتی های خود می اندیشند، مسائل را بزرگ جلوه می دهند، گناه را همیشه به گردن دیگران می اندازند در ذهن خود دشمنان خیالی می پرورانند و با آنها به جنگ و ستیز میپردازند معمولا به ناراحتی های عضوی مبتلا می شوند. تفکر غلط می تواند ضایعات عضوی از جمله زخم معده، زخم اثنی عشر، سوء هاضمه، نوروز و فشار خون به وجود می آورد. همچنین تفکر غلط می تواند دستگاه ایمنی بدن را خسته کند و بدن را برای پذیرش انواع بیماری ها آماده سازد.
تحقیقات نشان می دهد که در یک خانواده وقتی یکی از آنها همسرش می میرد دستگاه ایمنی بازمانده ضعیف میشود. دست آورد های این تحقیقات علت بیماری های تقریبا دائمی بیوه زنان و بیوه مردان عزا دار یا مرگ و میر بیشتر آنها نسبت به سایر همسالان خود را ضعف دستگاه ایمنی آنها به علت هیجان های شدید می دانند. میزان این مرگ ومیر در بیوه مردان بیشتر از بیوه زنان است و این میزان از شش ماه تا یکسال پس از مرگ همسر به صورت تاسف آور افزایش میابد و پس از گذشت چهار سال رو به کاهش می گذارد بنابراین رابطه هیجان با سلامت جسمی آشکارا تایید می شود(هافمن،ورنوری وورنوری،۱۳۸۱).
مطالعات دیگر نشان داده است که بین بیماران قلبی آنهایی که غمگین و درخود فرو رفته اند بیشتر از کسانی که شاد هستند از ناراحتی های قلبی رنج میبرند. بنابراین وجود افسردگی روانی بهتر از هر نوع علامت جسمی اجازه می دهد تا مسائل و آینده افراد پیش بینی شود.
اشخاصی که از نظر هیجانی افت قابل ملاحظه ای دارند از بروز خشم جلوگیری می کنند یا خود را بی پناه و بدون تکیه گاه احساس می کنند بیشتر از دیگران به بیماری سرطان مبتلا می شوند. در میان مبتلایان سرطان نیز آنهایی که هیجان خود را بروز می دهند بیشتر از آنهایی که هیجان های خود را پنهان می کنند بهبود میابند.
نگرش فرد نسبت به هیجان ها می تواند دستگاه ایمنی بدن اورا تقویت کند مطالعه ای که در لندن انجام گرفته نشان داده است افراد مبتلا به سرطان وقتی از روحیه مبارزه طلبی برخوردار بوده اند در ۷۵% موارد توانسته اند به مدت ده سال زنده بمانند حال آن که این نسبت در بین بیمارانی که نگرش جبری و تسلیم پذیر داشته اند بالا تر از ۲۲% نبوده است. بنابراین امیدواری و داشتن اراده ی محکم برای زندگی، خیلی با ارزش تر از تسلیم و اعتقاد به قضا و قدر است(گلمن ،۱۳۸۹).
عشق نیز نتایج خوبی به بار می آورد. انسان های عاشق از دستگاه ایمنی بسیار فعال برخوردارند. در محیطی که سرشار از عشق و محبت است، کودکان بهتر رشد می کنند. کودکانی که کمبود عاطفی دارند رشد خوبی ندارند مردانی که مورد توجه همسرانشان هستند واقعا از طرف آنها حمایت می شوند و احساس محبوبیت می کنند کمتر بیمار می شوند.
کسانی که می توانند با دیگران روابط اجتماعی محکم و ثابت برقرار کنند، از سلامت بهتری برخوردار می شوند. مردان متاهل نسبت به مردان مجرد هم سن خود، کمتر مریض می شوند بهتر در مقابل سرطان مقاومت می کنند و طول عمر بیشتری نیاز دارند. خانواده نیز در بهبود ذهنیت افراد آن نقش بسیار مهمی دارد. زیرا برای کسانی که مورد محبت خانواده نیستند بهانه ی زنده ماندن می دهد.
اعتقاد و ایمان و به طور کلی تلقین پذیری نیز نیروی بزرگی است. یک سوم بیمارانی که پلاسبو (ماده یا روشی که اثری در درمان ندارد) مصرف می کنند اظهار می دارند که بهبود حاصل کرده اند. در برخی درمان ها نوع پلاسبو نقش بسیاری مهمی دارد. پلاسبوی تلخ بیشتر از پلاسبوی مطبوع، سوزن درد آور بیشتر از قرص و شربت تلخ بیشتر از شربت شیرین اثر بخش است. مهم این است که بیمار قانع شود که درمان اثر خواهد داشت(گلمن، ۱۳۸۹).
۲-۴-۱۸.مغز هیجانی
برای درک تسلط مقتدرانه هیجان ها بر ذهن خردورز – و اینکه چرا احساسات و منطق تا این حد با هم در می افتند – نحوه تکامل مغز را بررسی می کنیم.
اندازه مغز انسان که از حدود ۱۳۵۰ گرم یاخته عصبی و مایع سلولی تشکیل می شود، تقریباً سه برابر مغز بستگان نزدیک او در زنجیره تکامل، یعنی نخستین های غیر انسان است.در طول میلون ها سال تکامل، مغز از پایین به سمت بالا تکامل یافته و مراکز بالاتر آن از بسط و تفصیل قسمت های پایین تر و کهن تر به وجود آمده اند.(رشد مغز در جنین انسان تقریباً همین مسیر تکاملی را طی می کند) (گلمن ،۱۳۸۹).
ابتدایی ترین بخش مغز در تمام گونه ای عصبی شان، سیستمی حداقلی نیست، ساقه مغز است که قسمت فوقانی نخاع شوکی را احاطه کرده است.این ریشه مغز، اعمال حیاتی ابتدایی مانند تنفس و سوخت و ساز اندام های دیگر بدن را تنظیم می کند و کنترل واکنش ها و حرکات قالبی را بر عهده دارد.نمی توان گفت که این مغز ابتدایی، فکر می کند یاقدرت یادگیری دارد، بلکه بیشتر مجموعه ای از تنظیم کنندهای از قبل برنامه ریزی شده است که بدن را آن گونه که باید به حرکت وا می دارد و به گونه ای واکنش نشان می دهد که ادامه حیات را ممکن سازد(هاریسون،۲۰۰۸).
در عصر خزندگان این مغز حاکمیت داشت.ماری را مجسم کنید که به نشانه تهدید به حمله فش فش می کند.از ابتدایی ترین ساختار های مغز، یعنی ساقه مغز، مراکز هیجانی سر بر آوردند.میلیون ها سال بعد در طول دوران تکامل، از این قسمت های هیجانی، مغز متفکر یا قشر تازه مخ پدید آمد، یعنی پوسته بزرگی که متشکل از بافت هایی در هم پیچیده که لایه های فوقانی مغز را تشکیل می دهند.این واقعیت که مغز متفکر از مغز هیجانی به وجود آمده است، رابطه میان فکر و احساسات را آشکار تر می سازد، به این صورت که خیلی پیش از آنکه مغز منطقی پدید آید، مغز هیجانی وجود داشته است(گلمن ،۱۳۸۹).
تکامل مراکز قدیمی هیجانی از قطعه بویای شروع شد و این مراکز در نهایت به قدری بزرگ شدند که قسمت فوقانی ساقه مغر را احاطه کردند.در مراحل اولیه، مرکز بویایی از لایه های عصبی باریکی تشکیل کی شد که برای تجزیه و تحلیل بو به کار برده می شدند.یک لایه از این یاخته ها، آنچه را که فرد بوییده بود می گرفت و به دسته های مختلف طبقه بندی می کرد.خوردنی یا سمی، جفت جنسی، دشمن یا طعمه.
لایه دوم یاخته ها از طریق سیستم عصبی، پیام های بازتابی را ارسال می کرد تا به بدن دستور لازم را بدهد:گاز گرفتن، از دهان بیرون ریختن، نزدیک شدن، گریختن، تعقیب کردن و شکار.با پدید آمدن اولین پستانداران، لایه های جدید و اصلی مغز هیجانی به وجود آمدند، این لایه ها که ساقه مغز را در بر گرفته اند به نانی حلقوی شباهت دارند که ته آن را گاز زده باشند، یعنی جایی که ساقه مغز میان آن قرار گرفته است.از انجا که این قسمت مغز به دور ساقه مغز حلقه زده و آن را در میان گرفته است، به آن دستگاه لیمبیک (دستگاه کناری) می گویند که ریشه لغوی آن “Limbus” به معنای حلقه است.این محدوده عصبی جدید، هیجان های مناسب را به مجموعه مغز اضافه کرد.
در مواقعی که اسیر اشتیاق یا غضب، یا سراپا غرق عشق یا ترس و وحشت می شویم، در واقع دستگاه لیمبیک است که مارا در چنگال خود دارد(گلمن ،۱۳۸۹).
۲-۴-۱۹.به کار بردن درست هیجان ها
قدرت تنظیم احساسات خود، توانایی ای است که بر حس خود آگاهی متکی می باشد.که شامل ظرفیت شخص برای تسکین دادن خود، دور کردن اضطراب ها، افسردگی ها یا بی حوصلگی های متداول-و پیامد های شکست در این مهارت عاطفی، است.افرادی که به لحاظ این توانایی ضعیفند، دایماً با احساس نومیدی و افسردگی دست به گریبانند، در حالی که افرادی که در آن مهارت زیادی دارند، با سرعت بسیار بیشتری می توانند ناملایمات زندگی را پشت سر بگذارنند)برادبری ،۱۳۸۴).
۲-۴-۲۰تعریف هیجان خواهی
طبق نظریه «ماروین زاکرمن» هیجان خواهی تحت عنوان نیاز به تجارب و احساس های گوناگون، پیچیده، بدیع و بی سابقه و تمایل به خطر جویی تعریف شده است نکته مهمی که باید در اینجا متذکر شد آن است که یکی از عناصر اصلی هیجان خواهی تمایل یا اشتیاق به خطر جویی است، در حالیکه نتیجه رفتار کاوشی اشارت بر این که خطر جویی اغلب برانگیزنده ترس است و ترس با رفتار کاوشی ناهمساز یا غیر قابل تلفیق است.
در چندین نظریه نیز چنین فرض شده است که هیجان هایی از قبیل ترس باعث سطوح انگیختگی بالا می شوند، به همین دلیل، ترس مانع کنجکاوی موجودات میشود (یعنی از هیجان خواهی و کسب تجربیات جدید، خودداری می کنند).
زیرا آنها در سطح بهینه انگیختگی هستند و اما جالب است که زاکرمن توانسته است تمایل افراد را با خطرجویی به کاوشگری ارتباط دهد. به همین دلیل اگر فردی در مرحله خاصی از هیجان خواهی باشد، به همان نسبت خود را از نظر کارکرد عملی در معرض آزمایش قرار می دهد.
این موضوع بر روی نیاز برای تجارب جدید و متنوع تمرکز می کند، از طریق رفتار بی بند و بارانه (سهل انگارانه) که شامل فعالیت های خطرناک، شیوه غیر متعارف زندگی، و عدم پذیرش یکنواختی می باشد. هیجان خواهی برای ربط دادن حوادث با یکدیگر ارائه می شود.
یکی از دلایل مهم به این مسئله، از این حقیقت نشأت می گیرد که این یک فعالیت تقویتی متقابل است، بدین معنا که اگر پیامد یک عمل مانند یک جنایت، باعث اثر مثبت در فرد مجرم شود دوست دارد که آن را تکرارکند(کیرکالدی،کر،ترینپوپ^[۷۷]،۱۹۹۸).
دومین ویژگی، شخصیت است که بر اساس خلق و خو، انگیختگی و سطح بهینه ی تحریک قرار دارد. طبق نظر ماروین زاکرمن (۱۹۷۹)، ساختار هیجان خواهی به مقدار انگیختگی که دستگاه عصبی مرکزی شخص (مغز و نخاع شوکی) از منابع بیرونی تحریک نیاز دارد، مربوط است. طبق نظر زاکرمن، هیجان خواهی صنعتی است که ویژگی آن نیاز به هیجان و تجربه های متنوع، جدید و پیچیده و میل اقدام به خطرهای جسمانی و بدنی به خاطر خود این تجربه هاست. فرد هیجان خواه، تحریک بیرونی دائمی مغز را ترجیح می دهد، از کارهای عادی خسته می شود و مرتباً در جستجوی راه های برای افزایش انگیختگی از طریق تجربه های هیجان انگیز است. فرد کم هیجان خواه، هجوم مداوم تحریک مغزی کمتری را ترجیح می دهد و کارهای عادی را نسبتاً خوب تحمل می کند ( ریو، ۱۳۸۰).
به طور نمونه، نوجوانانی که به عنوان ماجراجویان و هیجان خواهان پرخاشگر در نظر گرفته می شوند هنگامی که تنها یا با دوستان خود هستند در مقایسه با زمانی که با والدین خود می باشند، با سرعت بیشتری رانندگی می کنند. افراد هیجان خواه در هر سنی که باشند نسبت به آنهایی که هیجان خواهی کمتری دارند دوست دارند در هنگام رانندگی به اتومبیل جلویی خود بچسبند (یا با فاصله اندکی از ماشین جلویی خود رانندگی می کنند) (مایلین،۱۹۹۲).
افراد هیجان خواه با حالت مستی رانندگی می کنند با این حال رانندگی از روی بی پروایی و جسارت و با هیجان خواهی در نوجوانان وجود دارد. بررسی های دیگر نشان می دهد که این خصوصیت در رده های سنی ۲۵-۲۳ سال هم دیده میشود (ارن،۱۹۹۱).
۲-۴-۲۱.نظریه هیجان خواهی ماروین زاکرمن:
از اوایل دهه ی (۱۹۷۰) ماروین زاکرمن یکی از روانشناسان دانشگاه دِلِه ویر پژوهش های وسیعی در جنبه ی محدودی از شخصیت که هیجان خواهی می نامد، آغاز کرده است او معتقد است که این پدیده یک صفت ارثی است که با نیاز به احساس ها و تجربه های متنوع، بدیع و پیچیده و میل به خطرجویی جسمانی و اجتماعی به خاطر چنین تجربه هایی تعریف می شود (شولتز و شولتز، ۱۳۸۱).
زاکرمن جهت سنجش میزان هیجان خواهی مقیاس هایی را به وجود آورد. تحقیقاتی که با بهره گرفتن از مقیاس هیجان خواهی انجام شد؛ نشان داد که بین انسان ها از لحاظ میزان هیجان خواهی تفاوتهای زیادی وجود دارد. به علاوه به نظر می رسد، هیجان خواهی خصلتی است که در موقعیت های گوناگون از همسانی برخوردار است (اتکینسون، اتکینسون و هیلگارد، ۱۳۶۸).
بررسی هیجانی (حسی)، آثار پروفسور روانشناسی در میان بهترین های جهان نشان اختصاصی پروفسور ماروین زاکرمن، مقاله ای در مورد هیجان خواهان (۱۹۷۱) به عنوان یکی از مؤثرترین و برجسته ترین آثار در تاریخ روان شناسی است که همزمان با آثار محققانی همچون سایموند فروید، اسکینر، جین پایگت می باشد. مقاله زاکرمن « ابعاد هیجان خواهی» یک ابزار سنجش شخصیتی جامع و فراگیر معروف به مقیاس هیجان خواهی (SSS) را توضیح می دهد. وی شرکت کنندگانی که با این بیانات «من گاهی اوقات دوست دارم کارهایی انجام دهم که کمی ترسناک هستند»، «من بعضی از چیزها را فقط به خاطر هیجانش دوست دارم»، موافق هستند را راهنمایی می کند، مقیاس هیجان خواهی (SSS) به روان شناسان کمک می کند تا گرایشات هیجان خواهی را ارزیابی کنند. یک طبقه بندی شخصی (فردی) اولین بار توسط زاکرمن در سال ۱۹۶۴ ارائه شد، وی توضیح داد که افراد هیجان گرا به هیجانات شدید، تجربه های پیچیده، بدیع و متفاوت علاقه شدید دارند.مطالعات زاکرمن در مورد افراد هیجان گرا (هیجان خواه) تأثیر عمیقی بر درک ما از آزمایشات شخصیتی داشته است این گفته ی پتی جوهن ویراستار و پروفسور روان شناس از دانشگاه ایالت اُیاهو می باشد. وی می افزاید: «من اثر ذاکرمن ستایش کرده ام و بنابراین من از اینکه یکی از مقاله های وی را در کتاب خود می گنجانم بسیار خوشحالم »(راین،لیوبر،استین هاور^[۷۸]،۲۰۰۲)
۲-۴-۲۲.ویژگی های افراد هیجان خواه:
افراد هیجان خواه افرادی هستند که دارای خصوصیاتی همچون برونگرایی، خود مختاری، جسور و ناهماهنگ می باشند. در نگرشهای مذهبی و سیاسی بیشتر تمایل به آزاد اندیشی دارند، در برابر موفقیت های مبهم تحمل بیشتری دارند. در نگرشهای جنسی آنان از سلطه جویی ضعیف تری برخوردارند و پاسخهای فیزیولوژیکی آنان به محرکهای جدید شدیدتر از گروه های دیگر است (شولتز، ۱۳۷۸).
زاکرمن و همکاران وی دریافتند که هیجان خواهی در نتیجه سن تغییر می کند. افراد جوان تر بیشتر از افراد مسن تر به جستجوی حادثه، ریسک، و تجربیات جدید گرایش دارند نمره های آزمون آزمودنی های نوجوان تا ۶۰ ساله نشان دادند که هیجان خواهی با افزایش سن کاهش می یابد و حدود ۲۰ سالگی آغاز می شود. زاکرمن ۶۵ ساله در یک اظهار نظر شخصی درباره ی اینکه چگونه رفتار هیجان خواهی او با افزایش سن تغییر کرده است گفت هنگامی که او جوان تر بود، از مقاله ها و میهمانیهای دیروقت در اجلاس های (APA) لذت می برد، جایی که شخص می توانست درباره ی روان شناسی صحبت کند، لاس بزند، یا صرفاً مست و بازداری زدا شود، این روزها عمدتاً برای مقالات به آنجا می رود (شولتز و شولتز، ۱۳۸۱).
افراد ماجراجو و هیجان گرا از فعالیت ها یا ورزش هایی که تجارب و هیجانات غیرعادی دارند لذت شدیدی می برند، حتی اگر جان آنان به خطر بیافتد.زاکرمن(۱۹۹۶) در دایره المعارف روانشناسی می گوید مسابقات موتورسواری یا اسکی روی آب میتواند از ورزش هایی باشد که این افراد به آن علاقه شدید دارند. تجربه گرایان، از تجربه های بدیع و نو لذت می برند، مثلاً مسافرت به مکان های عجیب و غریب، گوش کردن به موسیقی مهیج یا غیر عادی، تجربه کردن مواد مخدر یا زندگی به صورت غیرجمعی و ناهمگون، زاکرمن می گوید: افراد بی قید و بند دائماً در جستجوی فرصت هایی هستند تا در محافل و جشن های پرتلاطم و محشر، شرکت در میگساری های شدید و فعالیت جنسی با غریبه ها، قید و بندها و محذوریت ها را کنار بگذارید و بالاخره افراد هیجان خواه از تکرار، تجارب قابل پیش بینی، و افراد کلیشه ای و کارهای روزمره به آسانی خسته می شوند به طور کلی، زاکرمن عقیده داشت، مردان نسبت به زنان معمولاً یک دلیل هیجان خواهی قویتر از خود نشان می دهند و افراد متارکه کرده بیش از افراد مجرد یا متاهل هیجان خواهند.به نظر می رسد رفتارهای هیجان خواهانه در اواخر نوجوانی به اوج خود می رسد و در زنان و مردان مخرب است. افرادی که به طور منظم به یک مذهب متداول (قرار دادی) عمل میکنند غالباً در زمره افرادی قرار می گیرند که کمتر به دنبال هیجان خواهی هستند مقیاس هیجان خواهی برای معرفی نوجوانانی مورد استفاده قرار گرفته که با بهره گرفتن از مواد مخدر، روابط نامشروع جنسی با افراد مختلف، رانندگی با بی پروایی یا به خاطر اثرات مشروبات الکلی ممکن است سلامت و امنیت خود را به خطر اندازند. با کمک پل هارواد زاکرمن در ۱۹۹۳ گزارشی را ارائه داد که بیان می کرد تمایلات هیجان خواهانه در میان همکلاسان (که به وسیله SSS ارزیابی شده بود)، و رفتارهای هیجان خواهانه در میان هم سن و سالان و رفقا، پیش گویان قدرتمندی از رفتارهای خطر ساز بودند، به ویژه اعمال جنایی و خشونت های اجتماعی، روش تحلیلی زاکرمن برای بهبود (روش های آموزشی برای ایجاد مناسب ترین شیوه یادگیری فردی در کودکان و یا برای هماهنگ ساختن وظایف و مسئولیت های شغلی یا ویژگی های شخصیتی کارمندان مورد استفاده قرار می گرفت. زاکرمن گفت: «هیجان خواهان مسافرت های تنش زا، پردغدغه و خطرناک مانند خلبانی، کنترل کنندگان ترافیک هوایی (کارمندان برج مراقبت)، کارمندان بخش فوریت های پزشکی بیمارستان، یا شغل هایی که تا حد زیادی با ارتباطات اجتماعی مختلف سروکار دارند را دوست دارند ولی همچنین گفت: «آنان از کارهای تکراری و روزمره ای که فاقد تعامل اجتماعی یا فعالیت های چالش انگیز و متغیر باشد، ناراضی بوده و خسته می شوند (راین،لیوبر،استین هاور ،۲۰۰۲).
در چهار مولفه ی هیجان خواهی تفاوتهای جنسیت معناداری پیدا شده است. مردان در هیجان زدگی و ماجراجویی، بازداری، و حساسیت نسبت به یکنواختی، نمره های بالاتری گرفتند. زنان در تجربه جویی، نمره های بالاتری گرفتند. همچنین از نظر تفاوتهای نژادی و قبیله ای هم آسیایی ها از افراد کشورهای غربی نمره کمتری در SSS گرفتند. آزمودنی های سفید از غیر سفیدها نمره ی بالاتری گرفتند (شولتز و شولتز، ۱۳۸۱).
تفاوتهای معناداری از نظر سطح تحصیلی وجود ندارد. دانشگاهیان در مقایسه با غیر دانشگاهیان درآزمون SSS نمره هایی که به طور معنادار بالاتر یا پایین تر باشد، به دست نیاوردند (کریمی و همکاران، ۱۳۸۱).

عدم شناسایی ضعفها و توانایی افراد
نخبهکشی
هدر رفت نیرو، هزینه و سرمایه

۴-۱-۱۳-۱- تعریف نابرابری آموزشی
ت۱۳م۱۳: اگر همهی افراد از حق تعلیم و تربیت برخوردار نباشند نابرابری است.
۴-۱-۱۳-۲- عوامل ایجادکنندهی نابرابری آموزشی
ن۱م۱۳
بعد اقتصادی: در آموزش و پرورش کشور ما، افراد متناسب با وضعیت مالیشان از تعلیم و تربیت برخوردار میشوند. هرجا که از توان مالی بیشتری برخوردار باشند، محیط جغرافیایی بهتر باشد، آنجا سرمایهگذاری برای به خدمتگرفتن تکنولوژی آموزشی هم بیشتر بوده است. در نتیجه مناطق محروم از امکانات بیبهره میمانند و در نهایت نابرابری آموزشی رخ خواهد داد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ن۲م۱۳
خصوصیسازی در آموزش و پرورش: خصوصیسازی در این جهت که کمکی به دولت در توزیع هزینه ها دارد خوب است اما نه به این قیمت که عدالت آموزشی زیر سوال رود. مدارس غیرانتفاعی و غیردولتی و کلاسهای کنکور نیز موجب میشود که افراد قدرت بگیرند و در جامعه مسلط شوند. اگر خصوصیسازی عمومیت پیدا کند میتواند در جهت عدالت آموزشی باشد در واقع خصوصیسازی نباید در یک منطقهی خاص باشد بلکه باید تعادل ایجاد شود و نه مساوات. علت مدارس غیرانتفاعی یکی کمک به دولت در بعد مادی و دیگری بیکیفیتی آموزش در مدارس دولتی است.
ن۳م۱۳
حقیقی نبودن شاخص سنجش کیفیت تحصیلی: زمانی که شاخص، کنکورها و سوالات چهارگزینهای است نمیتوان توانمندی افراد برای زندگی در اجتماع آینده را سنجید.
ن۴م۱۳: برآورده نشدن نیازهای آموزشی افراد در سیستم تعلیم و تربیت
ن۵م۱۳: به حاشیه راندن استعدادها و تواناییها
ن۶م۱۳: عدم تناسب آموزش با پارامترهای نیاز، فرهنگ، بافت اجتماعی، تفاوت قومیتها، موقعیت جغرافیایی و رویکرد اقتصادی
ن۷م۱۳
یکسان نگریستن به عموم جامعه: زمانی که به عموم جامعه یکسان نگریسته شود، بی‌عدالتی صورت گرفته است چرا که تنها یک فرهنگ خاص، زبان خاص و نگرش خاص آموزش داده میشود و منجر به شکاف میان طبقات میگردد.
ن۸م۱۳: عدم توجه به علایق، سلایق و توانمندیهای افراد
ن۹م۱۳: فقدان برنامه ریزی و آیندهنگری
ن۱۰م۱۳
آموزش با هدف مدیریت رباتیک: ما آموزشی میدهیم که افراد صددرصد در خدمت ما باشند و تفکر و خلاقیت و انتقاد را در آنها رشد نمیدهیم.
ن۱۱م۱۳
ساختار آموزش و پرورش: در ساختار آموزش و پرورش، محتوای آموزشی، نیروی انسانی و مدیریت موجب نابرابری آموزشی میگردد.
ن۱۲م۱۳
نبود اهداف و عملی نشدن اهداف: اهداف برای عموم تعریف نشده بلکه برای شخص تعریف شده است. نخبهپروری میکنیم و سپس نخبهها را میکشیم.
۴-۱-۱۳-۳- پیامدهای نابرابری آموزشی از مصاحبه شماره سیزدهم
پ۱م۱۳: پیامدهای خزنده مانند خودفراموشی و بیتوجهی
پ۲م۱۳: طبقات اجتماعی
پ۳م۱۳: قرارنگرفتن افراد در جایگاه واقعی خودشان
پ۴م۱۳: تفرقه
پ۵م۱۳: عملکرد ناقص در تربیت شهروند واقعی
پ۶م۱۳: عدم شناسایی ضعفها و توانایی افراد
پ۷م۱۳: نخبهکشی
پ۸م۱۳: هدر رفت نیرو، هزینه و سرمایه
۴-۱-۱۴- نکات کلیدی مطرحشده در متن مصاحبه شماره چهارده

عناصر نابرابری آموزشی

نکات کلیدی

عوامل ایجادکنندهی نابرابری

تعدد مدارس
سطح فرهنگ
طبقات اجتماعی

« وچون صبح نهار بهار از شب یلدای زمستان بدمید وسبزه ی بهار وازهار از لبان صحرای مرغزار بجوشید وربیع رباع آراست.»(همان:ج۳، ۱۰۱)
« چون مواکب پادشاه به حدّ خسران رسید قلعه ی شاهدیز را که بر ممّر افتاد به کید بوقا درحصار گرفتند
ولشکرها برمدار آن بداشتند به یک دو روز آن حصن را قهراً وقسراً بگشادند ودو سه دیگر را که در آن
حوالی بود بگرفتند .»(همان:ج۳، ۱۰۹)
« واز احاطت لشکر به قلاع ومحاربت ونهب وتاراج امان خواست وقبول کرد که پسررا بفرستم وسیصد نفر مرد را بر سبیل حشر با او روان کند.»(همان:ج۳، ۱۰۹)
« واز آن وقت باز در قزوین مثلی شد که هرکس را بکشند گویند به جمال آبادفرستادند.»
(همان:ج۳، ۱۱۲)
۵-۳-۳- وجه شرطی
فعل هایی که دارای وجه شرطی هستندو درتاریخ جهانگشا کاررفته اند امروز در زبان فارسی از نظر مفهوم ومعنی هیچ گونه تغییری در آن ها مشاهده نمی گردد.
۵-۳-۳-۱- مهمترین موارد استعمال وجه شرطی
وقوع در آینده
فعلی که وقوع آن در آینده منوط است به وجود شرطی که ممکن تلقی می شود.
« بحر خِضَم اگر خصم ایشان باشد او را به حشوه ی خاک تیره رسانند چون روان شد بر جناحین امرا تعیین کرد.»(جوینی:۱/ ۱۱۸)
« مردانی که اگر هیچ گونه باد هیجا در هیجان آید آتش در نهاد ایشان افتد.»( همان:۱/۱۱۷)
« واگر کسی به کنج اختفا استیمان کند خون او هدر و باطل است.»( همان:۱/۹۴)
« اگر به حیلت وشوکت ومال ونعمت کاری میسّر شدی ملک ودولت از خاندان ملوک گذشته به دیگری انتقال نکردی.»( همان:۱/ ۱۴)
« وپیوسته تهدید می نمایند که اگر سلطان را بر در اخلاط به علوفه ی ارز روم مدد نرفتی او را سامان اقامت ممکن ومیسر نشدی با قوّت ضعف و ضعف قوت هم از آن جا براند .»(عطاملک: ج۲ ، ۱۸۱)
« اگر در مجازات آن تأخیری روا دارد از کمال حزم واندیشه نیک بعید باشد وعاقبت موجب حیرت وندامت گردد.»(عطاملک: ج۳ ، ۴۹)
« اگر اندیشه روی نماید تتّبع حزم واحتیاط فرو نگذارد وکار دشمن هرچند ضعیف باشد وخوار نشمرد تا اگر گمان برد او حقیقت شود ازمعّرت وغایله آن ایمن تواند بود واگر اصلی نداشته باشد هیچ مضرّت ومفسدت صورت نبندد.»(عطاملک: ج۳ ، ۴۲)
« واگر بر ظاهر لفظ این حدیث را اجرا کنند مناقض آیت اِذا جاء اَجَلُهُم لا یاستأخرون ساعه ً ولایستخدمون َ باشد .»(عطاملک: ج۳ ، ۶۶)
« واگر درین باب تهاون نمایند خود بینند آن چه بینند.»(عطاملک:۲/ ۱۸۲)
« وجامی را که به زهر قاتل آکنده کنی شراب بابل از آن چه طمع داری .»(عطاملک:۲/ ۱۸۳)
وقوع در گذشته
فعلی که درزمان گذشته که انجام نگرفته ،زیراکه وقوع آن مشروط به وقوع یا وجود شرطی بوده که حاصل نشده است.( خانلری، ج۲ :۱۹۹ )
« وبا این حادثات دیگر شاه نام شخصی با رندی چند نقب ها وسوراخ ها می جستند واگر ضعیفی را می یافتند می کشتند.» (جوینی:۱/۱۳۳)
« واگر پیشتر از این از جانبین درکار منصب تفاوتی ووحشتی بوده است اکنون زایل شد.» (همان:۱/۱۲۳)
۵-۳-۴- وجه امری
« وبه کرّات از جانب خویشان مشفق به یکی و با تو نصایح می فرستادند که باری به قوریلتای حاضر باید آمد.»( جوینی:۱/ ۲۲۰)
« ویک شبانه روز با کس سخن نگفت وتضرّع وزاری می کرد ومسلمانان را بفرمود تا ایشان نیز به اتفّاق جمع شدند.»(همان:۱/ ۲۲۶)
شما هرکسی چاره ی جان کنید خرد را بدین کار پیچان کنید
(همان:۲/ ۱۸۳)
«هرچه کنی عالم کافر ستیز بر تو نویسد به قلم های تیز»
(همان:۲/ ۱۹۹)
همیشه به نرمی تن اندر مده به موضع درافکن در برو گره
(همان:۲/ ۲۰۷)
«جهان ستانا ایزد تو را فرستادست که چهار حد جهان ملک توست رو بستان
(همان:۲/ ۱۶۶)
۵-۳-۵- وجه تمنایی
وجه تمنایی در موارد زیر به کار می رود:
۱- برای بیان آرزو .

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲- برای بیان شک وتردید
۳- درجمله ی شرط ودر جمله ی جزای شرط
۴- برای بیان امری که درخواب گذشته است.
۵- درجمله های پیرو
۶- درجمله های خبری به معنی فعل اخباری(ابوالقاسمی: ۲۳۸)
« و هیهات هیهات در هر سینه ای که نهال مخالفت کاشته باشی واز خون دل ها بیخ آن را آب داده از بار آن جز خار ثمار وزخم روزگار چه توقّع کنی»(جهانگشای:۲/ ۱۸۳)
کاربرد فعل در وجه تمنایی در کتاب تاریخ جهانگشای بسیار کم می باشد .
۵-۴- گذروناگذر