۱٫ موضوع علم اخلاق، انسان، در حالی سیر و سلوک به سوی کمال مطلق است و انسان از این جهت اشرف مخلوقات است، قهراً علمی که برای اصلاح چنین موجودی بوده و به چنین موضوعی تعلق گیرد، اشرف علوم خواهد بود.

۲٫ مفاسدی که در جوامع بشری دامن­گیر انسان می­ شود، منشاء و علت اصلی آنان در جهل و نادانی، تبعیت از هوی و هوس و غفلت است. علم اخلاق در پی ریشه کن کردن این سه بیماری است.

۳٫ نتایج حاصل از علم اخلاق بهترین ارمغان برای انسان، و پر ارج­ترین ثمره وجودی برای او خواهد بود، زیرا به وسیله این علم است که راه تهذیب نفس که از برجسته ترین صفات انسانی است مشخص می­ شود (طاهری،۱۳۸۱،ص۲۷-۲۵).

تفارقات قانون و اخلاق

اخلاق در هر حرفه، مربوط به اعمالی است که متخصصان حرفه نسبت به یکدیگر، نسبت به طالبان دریافت خدمات و نیز نسبت به جامعه انجام می­ دهند. با این وجود بین اخلاق و قانون تفاوت­هایی وجود دارد (فرهادی،۱۳۸۶،ص۳۰)

قانون مستقیماً مقوله­ای اخلاقی نیست، هر چند میان اخلاق و قانون تعامل و داد و سندهایی وجود دارد. زیرا آداب، عرف و اخلاق جمعی می ­توانند برخی از جنبه­ های قانونی را اصلاح کرده و به تکامل آن نیز کمک کنند. اخلاقیات در پس زمینه­ قانون قرار دارد و قانون در متون مربوطه بر تعدادی قواعد، که ویژگی اصلی آن ها التزام بیرونی است، تکیه می­ کند. ‌بنابرین‏ اخلاقیات، زوال قانون و عرف را جبران می­ کند (بالوت،۱۳۸۹: ص۳۹). جدول شماره (۲-۲) برخی از تفاوت­های قانون و اخلاق را بر اساس معیارهای همچون کارکرد، ضمانت اجرا، میزان نفوذ، محتوا و سلسله مراتب نشان می­دهد.

جدول شماره (۲-۲) تفارقات قانون و اخلاق (فرهادی،۱۳۸۶،ص۳۱-۳۰)

قانون

اخلاق

سلبی است

کارکرد

ایجابی است

ضمانت اجرا دارد

ضمانت اجرا

ضمانت اجرا ندارد

عدم نفوذ و دخالت

در زندگی خصوص

میزان نفوذ

نفوذ و دخالت در

زندگی خصوصی

قانون از اخلاق محتوا ‌می‌گیرد

محتوا

اخلاق خود محتوا دهنده است

قانون یک مرتبه بیشتر ندارد

سلسله مراتب

اخلاق مراتب و نسبت دارد

مفهوم حرفه

حرفه اصطلاحی رایج است که در بر گیرنده ارتباط اشخاص با یکئیگر با در نظر گرفتن یک مجموعه اصول و قوانین ‌می‌باشد. به صورت تخصصی، حرفه زمینه­ ساز ارتباط کارمندان با یکدیگر در اجتماع ‌می‌باشد (Koehn, 2001, P1). حرفه به عنوان مهارتی، شامل تمام یا بخشی از دانش و توانایی در به کارگیری دانش برای عملی سودمند و ارتباط با دیگران تعریف می­ شود (Ozar, 2000, P6).

واژه حرفه کاربردهای فراوان دارد و مفهوم آن نیز از تطور تاریخی فراوانی برخوردار است. عام ترین کاربرد حرفه به معنای پیشه، شغل، کار و کسب است. مفهوم اصطلاحی حرفه از دیر باز متفاوت با کار و حتی شغل به کار می­رود.

اشتغال یکی از مؤلفه‌ ­های حرفه است. مؤلفه‌ دیگر روزی به دست آوردن از طریق اشتغال است. مؤلفه‌ سوم، اختیار در کار و اشتغال است. حرفه یک کار اختیاری است. مؤلفه‌ مهم خدمت محوری، مثمر ثمر بودن، مفید بودن یا مطلوبیت اجتماعی حرفه است. مؤلفه‌ پنجم، برخورداری از دانش، مهارت و توانایی است. قدما از این مؤلفه‌ سه وجهی (دانش، مهارت و توانایی) به صناعت تعبیر ‌می‌کنند و لذا دهخدا در تعریف حرفه می­گوید: «صناعت که روزی بدان آید». تمایز صناعت از صرف کار در سه عنصر دانش، مهارت و توانایی است (قراملکی، ۱۳۸۷، ص۱۶۷).

مفهوم­شناسی اخلاق حرفه­ای

اخلاق نمایان کننده شخصیت فرد است و این اخلاق حرفه­ای است که شخص را به شکل مطلوب چه در چامعه و چه در بین همکارانش مطرح می­ کند. در چارچوب این اخلاق حرفه­ای است که نقش­پذیری افراد در جامعه شکل ‌می‌گیرد و انسان­ها را به هم معطوف­تر می­ کند، ارتباط اجتماعی بین اشخاص را گسترش می­دهد. یک مجموعه از هنجارها و رفتارهای درونی اخلاقی را بین کارمندان و مدیران را به وجود ‌می‌آورد و همچنین در انجام فعالیت­ها و امور اداری و غیر اداری که مربوط به ارباب رجوع می­ شود، نقش مهمی را ایفاء می­ کند. اخلاق حرفه­ای در واقع به نوبه خود باعث تحریک بسیاری از محرک­ها و رفع بسیاری از نا هنجاری­ها می­ شود (Koehn, 2001, P1).

اخلاق حرفه­ای در مفهوم­سازی­های اولیه به معنای اخلاق کار و مشاغل به کار می­رفت و امروزه نیز برخی نویسندگان اخلاق حرفه­ای را به معنای نخستین آن تعریف ‌می‌کنند. نمونه ­هایی از این قسم تعاریف قابل تأمل­اند؛

• • شیوه ­های رفتاری متدوال در میان اهل یک حرفه است.

• • مدیریت رفتار و کردار آدمی هنگام انجام کارهای حرفه­ای است.

• رشته­ای از دانش اخلاق است که روابط شغلی را مورد مطالعه قرار می­دهد.

به طور کلی اخلاق حرفه­ای شاخه­ای از اخلاق کاربردی است که به مباحث اخلاقی در حرفه می ­پردازد. صاحبان حرفه، از دانش اخلاق دو توقع دارند؛

1. 1. بیان نظام­مند مسئولیت­های اخلاقی در حرفه

1. تشخیص دقیق و حل اثربخش مسائل اخلاق حرفه.

در اخلاق حرفه­ای دو رهیافت سنتی و جدید وجود دارد. رهیافت سنتی، روی آورد مدیریت منابع انسانی به اخلاق حرفه­ای است که بر مسئولیت­های اخلاقی افراد در مشاغل و حرف حصر توجه می­ کند و رهیافت جدید که در دهه­های اخیر رواج یافته است، رویکرد مدیریت استراتژیک به اخلاق حرفه­ای است که در این رهیافت به مسئولیت­ پذیری سازمان با نگرش سیستمی عطف توجه می­ شود (قراملکی، ۱۳۸۷، ص۱۷۴).

* اخلاق حرفه­ای در کار، اشاره به متعهد شدن انرژی ذهنی و روانی و فیزیکی فرد یا گروه به ایده جمعی است در جهت اخذ قوا و استعداد درونی گروه و فرد برای توسعه به هر نحو (Cadozier, 2002, P137)؛

* اخلاق حرفه‌ای یکی از شعبه‌های جدید اخلاق است که می‌کوشد به مسائل اخلاقی حرفه های گوناگون پاسخ داده و برای آن اصولی خاص متصور است (Hartog, 2007, P6).

* اخلاق حرفه‌ای به مسائل و پرسش‌های اخلاقی و اصول و ارزش‌های اخلاقی یک نظام حرفه‌ای می‌پردازد و ناظر بر اخلاق در محیط حرفه‌ای است (دانشنامه دیکی پدیا).

* مقصود از اخلاق حرفه‌ای مجموعه قواعدی است که باید افراد داوطلبانه و ‌بر اساس ندای وجدان و فطرت خویش در انجام کار حرفه‌ای رعایت کنند؛ بدون آن‌ که الزام خارجی داشته باشند یا در صورت تخلف، به مجازات‌های قانونی دچار شوند.

* اخلاق فردی‌‌، مسئولیت‌پذیری فرد است در برابر رفتار فردی خود‌‌، صرفاً به منزله یک فرد انسانی‌، و اخلاق شغلی‌، مسئولیت‌پذیری یک فرد است در برابر رفتار حرفه‌ای و شغلی خود‌‌، به مثابه صاحب یک حرفه یا پست سازمانی‌ (Moberg, 2000, P845).

اهمیت و ضرورت اخلاق حرفه­ای

یکی از شاخه­ های اخلاقی که به عنوان یکی حوزه مطالعه شناخته می­ شود، اخلاق حرفه­ای است (Dracopoulou,1998:XI). در گذشته و حتی امروزه به برخی از نویسندگان اخلاق حرفه‌ای^[۷۱] مترادف با اخلاق کار که مسئولیت اخلاقی فرد از حیث شغل است، می‌دانند از جمله تعریف‌های دیگر اخلاق حرفه‌ای؛